MADDE 21 - Hâkim aşağıda yazılı hallerde hâkimlik vazifesini yapmaz:
1 - Suçtan kendisi zarar görmüşse.
2 - Sonradan kalksa bile maznun veya mağdur ile aralarında evlilik veya vesayet rabıtası bulunmuşsa.
3 - Maznun veya mağdurun nesepten veya sebepten usul veya füruu veya bunlarla evlât edinme rabıtası veyahut maznun veya mağdur ile aralarında üçüncü dereceye kadar (Bu derece dâhil) nesepten veya kendisiyle sıhriyetten hâsıl olan evlilik kalmasa bile ikinci dereceye kadar (Bu derece dâhil) sebepten civar hısımlığı olursa,
4 - Aynı dâvada Cumhuriyet Müddeiumumiliği, adliye zabıta memurluğu vazifesini yahut mağdur veya maznunun müdafiliğini yapmış bulunursa.
5 - Aynı dâvada şahit veya ehlihibre sıfatiyle dinlenmişse.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Hâkimin Davaya Bakamaması ve Reddi
Hâkimin davaya bakamayacağı hâller
MADDE 22. - (1) Hâkim;
a) Suçtan kendisi zarar görmüşse,
b) Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa,
d) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa,
e) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,
f) Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa,
g) Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa,
h) Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse,
Hâkimlik görevini yapamaz.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Hâkimin Davaya Bakamaması ve Reddi
Hâkimin davaya bakamayacağı hâller
Madde 23- Hâkim, aşağıda yazılı hâllerde hâkimlik görevini yapamaz:
1. Suçtan kendisi zarar görmüşse,
2. Sonradan kalksa bile şüpheli veya sanık veya mağdur ile aralarında evlilik veya vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa,
3. Şüpheli veya sanık veya mağdurun kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üstsoy ve altsoy veya bunlarla evlât edinme bağlantısı veya şüpheli veya sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan hısımlığı veya kayın hısımlığı meydana getiren evlilik kalmasa bile ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) yansoy hısımlığı olursa,
4. Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevini veya şüpheli veya sanık veya mağdurun avukatlığını yapmış bulunursa,
5. Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse.
KARARA İŞTİRAK EDEMİYECEK HAKİMLER
MADDE 22 - Aleyhinde kanun yollarından birine müracaat edilmiş olan bir hükme iştirak eyleyen hâkim mafevk mahkemesince bu hükme dair verilecek karara iştirak edemez.
(...) (Madde 22 nin 2. fıkrası, 21.5.1985 tarih ve 3206 sayılı Kanunun 82. maddesi hükmü gereğince yürürlükten kaldırılmıştır.)
Yargılamaya katılamayacak hâkim
MADDE 23. - (1) Bir karar veya hükme katılan hâkim, yüksek görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar veya hükme katılamaz.
(2) Aynı işte soruşturma evresinde görev yapmış bulunan hâkim, kovuşturma evresinde görev yapamaz.
(3) Yargılamanın yenilenmesi halinde, önceki yargılamada görev yapan hâkim, aynı işte görev alamaz.
Karara katılamayacak hâkim
Madde 24- Bir karar veya hükme katılan hâkim, yüksek görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar veya hükme katılamaz.
Aynı işte soruşturma evresinde görev yapmış bulunan hâkim, kovuşturma evresinde görev yapamaz.
AÇIKLAMA
HAKİMİN RET SEBEPLERİ VE KİMLERİN TALEP EDEBİLECEĞİ
MADDE 23 - Hâkimin vazifesini yapmaktan memnu olduğu hallerde reddi istenebileceği gibi bitaraflığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi talep olunabilir.
(Değişik 2. fıkra: 3842 - 18.11.1992) Cumhuriyet Savcısı, sanık, müdafi, davacı ve müdahil ile vekilleri hâkimi red talebinde bulunabilirler.
Bunlardan herhangi biri tarafından talep olunursa hükme iştirak edecek hâkimlerin isimleri kendilerine bildirilir.
Hâkimin reddi sebepleri ve ret isteminde bulunabilecekler
MADDE 24. - (1) Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir.
(2) Cumhuriyet savcısı; şüpheli, sanık veya bunların müdafii; katılan veya vekili, hâkimin reddi isteminde bulunabilirler.
(3) Bunlardan herhangi biri istediği takdirde, karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendisine bildirilir.
Hâkimin reddi nedenleri ve bunları kimlerin isteyebileceği
Madde 25- Hâkimin davaya bakamayacağı hâllerde reddi istenebileceği gibi, tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer nedenlerden dolayı da reddi istenebilir.
Cumhuriyet savcısı ile şüpheli, sanık, katılan ve bunların avukatları hâkimi ret isteminde bulunabilirler; istedikleri takdirde karar veya hükme katılacak hâkimlerin isimleri kendilerine bildirilir.
AÇIKLAMA:
TARAFSIZLIĞINI ŞÜPHEYE DÜŞÜRECEK SEBEPLERDEN DOLAYI HAKİMİN REDDİ TALEBİNİN ZAMANI
MADDE 24 - (Değişik: 3206 - 21.5.1985) Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, mahkemelerde iddianame veya şahsi dava dilekçesi, Yargıtayda duruşmalı işlerde raportör üye tarafından yazılmış olan rapor okununcaya ve duruşmasız işlerde temyiz incelemesi başlayıncaya kadar istenebilir.
Sonradan ortaya çıkan sebeplerden dolayı duruşma bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir.
MADDE 25. - (1) Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtayda görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir.
(2) Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır.
Tarafsızlığını şüpheye düşürecek nedenlerden dolayı hâkimin reddi isteminin süresi
Madde 26- Tarafsızlığını şüpheye düşürecek nedenlerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde iddianame okununcaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtayda görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir.
Sonradan ortaya çıkan nedenlerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret nedeninin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması gerekir.
AÇIKLAMA:
HAKİMİN RET TALEBİ NASIL YAPILIR VE USULÜ
MADDE 25 - Hâkimin reddi mensup olduğu mahkemeye verilecek istida ile yahut bu hususta bir zabıt varakası tanzim edilmek üzere mahkeme kâtibine yapılacak beyanla olur,
Reddi talep eden taraf ret sebebini ispat ile mükelleftir. Yemin delil olmaz.
Mahkeme reddi istenilen hâkimden ret sebebi hakkında izahat istiyebilir. Hâkim de ret sebepleri hakkındaki mülâhazalarını bildirir.
Ret isteminin usulü
MADDE 26. - (1) Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır.
(2) Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde olguları ile birlikte ortaya koymakla yükümlüdür.
(3) Reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir.
Ret isteminin usulü
Madde 27- Hâkimin reddi mensup olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır.
Ret isteminde bulunan, öğrendiği ret nedenlerinin tümünü bir defada açıklamak ve süresi içinde inandırıcı bir şekilde ortaya koymakla yükümlüdür.
Reddi istenen hâkim, ret nedenleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir.
AÇIKLAMA
HAKİMİN REDDİ TALEBİNE KARAR VERECEK MAHKEME
MADDE 26 - (Değişik 1. fıkra: 3842 - 18.11.1992) Hâkimin reddi talebine mensup olduğu mahkemece karar verilir. Ancak reddi istenen hâkimin müzakereye iştirak edememesinden mahkeme teşekkül edemezse bu hususta karar verilmesi reddi istenilen hâkim Asliye Mahkemesine mensup ise bu mahkemenin kazası dairesinde bulunduğu Ağır Ceza Mahkemesine ve reddi istenen hâkim Ağır Ceza Mahkemesine mensup ise, o yerde Ağır Ceza Mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması halinde, numara olarak kendisini takip eden daireye son numaralı daire için bir numaralı daireye; o yerde ağır Ceza Mahkemesinin tek dairesi bulunması halinde ise, en yakın Ağır Ceza Mahkemesine aittir.
(Değişik 2. fıkra: 3206 - 21.5.1985) Red talebi sulh hâkimi aleyhine olursa mensup olduğu asliye mahkemesi ve tek hâkim aleyhine ise yargı çevresi içinde bulunduğu ağır ceza mahkemesi karar verir. Red olunan hâkim, red talebinin haklı olduğunu kabul ederse red hakkında bir karar verilmez.
(Değişik 3. fıkra: 3206 - 21.5.1985) Hâkimin reddi talebine esas olan sebeplerin varit olmamasından dolayı talebin reddine karar veren merci, onbin liradan otuzbin liraya kadar hafif para cezasına da hükmeder. Red talebine esas olan sebebin aksi sabit olduğu hallerde hükmolunacak ceza yirmibin liradan aşağı olamaz.
Hükmedilen para cezaları hâkim tarafından istenebilecek hukukî veya cezaî takiblere veya Cumhuriyet Müddeiumumileri tarafından açılabilecek hukuku âmme davasına mani değildir.
Hâkimin reddi istemine karar verecek mahkeme
MADDE 27. - (1) Hâkimin reddi istemine mensup olduğu mahkemece karar verilir. Ancak, reddi istenen hâkim müzakereye katılamaz. Bu nedenle mahkeme teşekkül edemezse bu hususta karar verilmesi;
a) Reddi istenen hâkim asliye ceza mahkemesine mensup ise bu mahkemenin yargı çevresi içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesine,
b) Reddi istenen hâkim ağır ceza mahkemesine mensup ise o yerde ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için (1) numaralı daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi bulunması hâlinde ise, en yakın ağır ceza mahkemesine,
Aittir.
(2) Ret istemi sulh ceza hâkimine karşı ise, yargı çevresi içinde bulunduğu asliye ceza mahkemesi ve tek hâkime karşı ise, yargı çevresi içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesi karar verir.
(3) Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin başkan ve üyelerinin reddi istemi, reddedilen başkan ve üye katılmaksızın görevli olduğu dairece incelenerek karara bağlanır.
(4) Ret isteminin kabulü halinde, davaya bakmakla bir başka hâkim veya mahkeme görevlendirilir.
Hâkimin reddi istemine karar verecek mahkeme
Madde 28- Hâkimin reddi istemine mensup olduğu mahkemece karar verilir. Ancak, reddi istenen hâkim müzakereye katılamaz. Bu nedenle mahkeme teşekkül edemezse bu hususta karar verilmesi, reddi istenilen hâkim asliye ceza mahkemesine mensup ise bu mahkemenin yargı çevresi içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesine, reddi istenen hâkim ağır ceza mahkemesine mensup ise o yerde ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için (1) numaralı daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi bulunması hâlinde ise, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
Ret istemi sulh ceza hâkimine karşı ise, mensup olduğu asliye ceza mahkemesi ve tek hâkime karşı ise, yargı çevresi içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesi karar verir.
Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin başkan ve üyelerinin reddi istemi, reddedilen başkan ve üye katılmaksızın görevli olduğu dairece incelenerek karara bağlanır. Dairelerin toplantılarını engelleyen toplu ret istemleri dinlenmez.
Hâkimin reddi istemine esas olan nedenlerin geçerli olmamasından dolayı istemin reddine karar veren merci, duruma göre beşyüzmilyon liraya kadar hafif para cezasına hükmeder.
