Psixologiyadan mühaziRƏ MƏtnləRİ İxtisas: Rİm kurs: 3

Ümumi məfhumlar Müəyyən cisim və hadisələr qrupunun mühum

və ümumi əlamətlərini əks etdirir. Məsələn: şagird, müəllim, şəhər, bitki və s.

• 
  Fərdi məfhumlar. Ayrı-ayrı cisim və hadisələrin ümdə
  

xüsusiyyətlərini əks etdirir. Bakı, dahi şair nizami. Mars.

• 
  Konkret mafhumlar. Gerçək cisimlərin mühüm əlamətlərinin
  

inikasından ibarətdir. Məsələn: qələm. Maşın, kitab və s.

• 
  Müzərrəd məfhumlar: insan təfəkkürünün obyekti konkret cisim
  

və hadisələr deyil onların keyfiyyətləri, xassələri de olur və bu məfhumlar mücərrəd məfhumlar adlanır. Məsələn: xoşbəxtlik, yaxşılıq, pislik və s.

II. Hökm – varlığın cisim və hadisələri arasındamüəyyən əlaqə və mühasibətin olub olmadığını iqrar və ya inkar etməkdən ibarətdir. Hökm cisim və hadisələrin bu və ya digər cəhətini əks etdirir. Məsələn: Azərbaycan təbii sərvətlərlə zəngindir.

Hökmlər aşağıdaki növlərdə olur:

• 
  Ümumi – “Bütün quşlar uçur”
  
• 
  Xüsusi – “Bəzi quşlar suda üzür ”
  
• 
  Fərdi – “Bu quş gözəldir”
  
• 
  Iqrari – “Təxəyyül insana məxsusdur”
  
• 
  Inkari – “Heyvanlarda şüur yoxdur”
  

Hökmlərin üç forması vardır: mümkünlük, gərçəklik, zərurət.

Mümkünlük hökmündə cisimlə onun əlamətvə ya keyfiyyəti

arasındakiəlaqə ehtimal kimi başa düşülür. Məsələn: “Bəlkə bu gün yağış yağdı” – ola biləcəklər ifadə olunur.

Gərcəklik hökmü cisimlə, onun xassəsi, sifəti arasındaki əlaqəni əks etdirir. Məsələn: “Bu gün hava tutğundur” – olanları ifadə edir.

Zərurət hökmu cisim və hadisələrləonların əlamətləri arasında mövcud olan zəruri əlaqələri əks etdirir. Bu hökmün ən yüksək formasıdır və olmalıları əks etdirir.

III.İstidlal və ya əqli nəticə - Hər hansı hökmün doğruluğu başqa hökmlərin düzgünlüyündən nəşət edirsə belə təfəkkür formasına deyilir. İstidlal obyektiv aləm hadisələrinin məlum əlaqələri arasında nəməlum əlaqələri bilməkdən ibarət təfəkkür formasıdır.