Rhizobium ) ayırır (alır),
enerji çatışmazlığından hava azotunun müştərək təsbit olunması əvvəlcə aşağı enir, ancaq sonra
tamamilə dayanır. Fırların məhv olması başlayır. Orta Asiyada suvarma rejiminin pozulması zamanı
soyanın kökündə fırlar əmələ gəlmir. Rusiyanın Stavropol diyarında da suvarılmayan yonca bu
səbəbdən fır bakteriyaları ilə müştərək fəaliyyətə daxil olmurlar, eləcə də Aşağı Volqaboyu
ərazisində noxud bitkisi vegetasiya müddətində rhizobium əmələ gətirmirlər. Nəticədə paxlalı
bitkilər təkcə su stressini yox, lakin azot qidasının kəskin çatışmazlığının da acısını çəkir. Torpağın
nəmliyi atmosfer çöküntüləri yaxud suvarma hesabına bərpa olunduqdan sonra köhnə fırlar bərpa
olunmur, lakin kök sisteminin ətrafında azotu təsbit edən yeni xırda fırlar əmələ gəlir. Ancaq, bitki
müəyyən dövr müddətində su stressinin uzun çəkməsinin davamından asılı olaraq, su və azot
çatışmazlığından əziyyət çəkir, buna görə də onların məhsuldarlığının aşağı düşməsindən qaçmaq
olmur.
Torpaq nəmliyinin KNQ-dən müvəqqəti aşağı enməsinə azotla qidalanan avtotrof tip bitkilər
asan dözürlər, çünki, o yenidən bərpa edildikdə azot gübrəsi şəklində verilmiş azotun mineral
formasından onlar dərhal istifadə edirlər.
Nəticə etibarı ilə bitkinin potensial məhsuldarlığını realizə etmək üçün vegetasiya müddətində
torpağın nəmliyi 100% TRT-dən kapillyarların qırılma nəmliyinə qədər olmalıdır. KNQ suvarma
qabağı torpaq nəmliyinin aşağı həddi hesab olunur.
Müxtəlif mədəni bitki növləri müvəqqəti olaraq nəmlik çatışmamazlığına müxtəlif cür
dözürlər. Bu onların kök sistemlərinin inkişaf etmə dərəcəsinə görə müəyyən edilir. Məsələn,
istixanada becərilən bir çovdar bitkisinin kökünün ümumi uzunluğu 623 km təşkil edir, lakin
onların səthinin ümumi sahəsi 639 m
2
, yaxud yerüstü orqanların səthindən 130 dəfə çoxdur. Bütün
köklərin artım cəmi bir sutkada təxminən 5 km-ə bərabər olub, ancaq bir kökcüyün artımı 2 sm-dən
6,5 sm-ə qədərdir, həmdə ki, bu köklər 6 litrə yaxın torpaq həcmində yayılmışdır. Su və bataqlıq-su
bitkilərində kök telləri olmur.
Paxlalı bitkilərin nəmlik çatışmazlığına münasibətləri növ spesifikliyi ilə qeyd edilir. Məsələn,
torpaq nəmliyinin dövri olaraq TRT 50%-ə qədər enməsi zamanı müştərək fəal potensialın ən çox
rolu noxudda 15%, lüpində 60%, lakin xaşada 75% təşkil etmişdir. Bu onunla izah edilir ki, xaşanın
və lüpinin kök sistemi torpağın dərinliyinə işləyir və digər bitkilər üçün əlçatmaz olan qatlardan
suyu qaldırmaq qabiliyyətinə malikdirlər.
Nəmliyin bol olmasına (100% TRT yuxarı) üçyarpağın simbiotik aparatı xaşaya nisbətən daha
asan dözür. Qrunt suyunun səviyyəsinin bir metrdən daha yüksək olması yonca üçün simbiotik
aparatın həcminə və böyüklüyünə mənfi təsir edir.
Nəmliklə təmin olunma və digər əlverişli şəraitdə paxlalı bitkilər böyük simbiotik aparat
formalaşdırırlar. Yaz quraqlıq keçdikdə fırların əmələ gəlməsi gecikir yaxud torpaqda nəmliyin
azalması hesabına erkən dövrdə məhv olurlar, bu zaman azotun təsbit olunması zəifləyir, bununla
əlaqədar olaraq məhsul kəskin azalır.
Torpağın nəmliyi dinamik prosesdir, odur ki, nəmlik hər saat dəyişəndir, lakin hər hansı bitki
üçün torpağın nəmliyini optimal adlandırsaq, yalnız nəmliyin dərəcəsindən yaxud suvarma qabağı
nəmlik həddindən danışmaq olar.