R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

M iyasim on bokish bosqichi Peyer pilakchalari va solitar follikulalar hajm i 
k attalash ishi bilan tariflan ad i, sh un in g n atijasida ular shilliq p ard a dam idan
ko'tarilib tu rad i (n orm ad a arang bilin ad igan bo’ladi) (71-rasm ). U larn in g y u za­
sid a egatchalar va push talar hosil bo’ladi. Kesib ko’rilganida ular kulran g qizil 
tu sda, sersh ira bo'lib ko'zga tash lan ad i va bola m iyasi m o d d asig a o’xsh ab ketadi 
(m iyasim o n bo'kish n om i ham sh u n dan olingan). M iyasim on bo’kish aso sid a 
Peyer pilakchalari m onotsitlari, gistiotsitlari va retikulyar hujayralar prolife- 
ratsiyasi yotadi. B u hujayralar ko’payib borib lim fotsitlarni qisib ch iqaradi. Pro- 
liferatsiyaga u chragan h ujayralarnin g ko'pchilik qism i qo rin tifi tayoqchalarini 
fagotsitlaydigan , och tusdagi yadro lari bo’ladigan yirik hujayralarga aylanadi.

---

Q orin tifi hujayralari deb atalad igan m ana sh u m ak rofaglar Peyer pilakchalari 
va solitar follikulalarda qorin tifi granulyom alarini hosil qiladi. X u d d i m an a shu 
tif granulyom alari nekrozlanish boshlanadigan m arkazlar bo'ladi. Ichak devori 
chuqur (to seroz p ardasigach a yetib boradigan ) qatlam larin in g lim fa tom irlari- 
dagi yirik tif hujayralari proliferatsiyasi tufayli teshilib ketadigan yaralar paydo 
bo'lishi uchun qulay sh aroitlar yuzaga keladi.
K asallik birinchi haftasining oxiri va ikkinchi haftasining bosh in i o'z ichiga 
oladigan nekroz bosqichi bo'rtib ch iqqan lim fa tuzilm alarin ing n ekrozga uchrashi 
bilan tariflanadi. N ekroz ba’zi hollarda pilakcha va follikulning aso siy qism iga 
birdan o'tadi (sekvestrlaydigan xili), bosh qa h o llard a ayrim jo ylard a bo'ladi. 
Nekroz yuza qatlam larda boshlanib, keyin chuqurlashib b orad id a, seroz pardani 
ham o'z ichiga oladi. B u dav rda ichakning lim fa app arati gu n gu rt-ku lran g bo'lib 
yoki im bibitsiya h o d isasi ro'y bersa, safrodek yash il-sarg'ish bo'lib ko'zga tash ­
lanadi. Peyer pilakchalarining y u zasid a ba’zan fibrinoz ek ssu dat paydo bo'ladi, 
sh un ga ko'ra shilliq p ard a yuzasi kulran g tusga kiradi (qorin tifining ekssudativ- 
ulseroz xili). Bayon etilayotgan shu dav rda tif hujayralarining tif gran ulyom alari 
hosil qilib proliferatsiyalanishi so'nib boradi. N ekrotik m assalar atrofida dem ar- 
katsion yallig'lanish boshlanadi.
71-rasm. Qorin tifi. Peyer pilakchasi (1) va 
solitar follikula (2) ning miyasimon bo'rtish 
davri; Peyer pilakchasining nekrozi (3).
Uchinchi bosqichi (kasallik ikkinchi haftasining o xiri va uchinchi haftasi­
ning b o sh i)d a nekrotik m assalar koch ib tushib, yaralar hosil bo'ladi. N ekrozning 
sekvestrlovchi xilid a o'lgan to'qim alar tez va ko'plab ko'chib tush a boshlaydi. 
O ch oq li nekrozlarda b u lar birm u ncha sekin va k am ro q seziladigan darajada 
ko'chib tushadi. O 'lik to'qim alar ko'chib tushgan ida shilliq p ard a va un in g osti- 
dagi parda, ju m lad an qon tom irlarin in g chuqur qatlam lari yalang'ochlanib q o ­
ladi. Yara jarayonlari avj olib borgan i sayin leykotsitar infiltratsiya, gran ulatsion
to'qim a paydo bo'lishi sin gari n ospetsifik h odisalar kuchayib boradi.

---

To'rtinchi bosqichi (k asallik uchinchi-to'rtinchi h aftasin in g oxirlarida) nek­
ro zga u chragan jo ylarn in g ko'chib tushish i tugallanadi (yaralarn in g tugallanish 
bo sq ich i). Yara tubi n ekrozga u chragan to'qim a p arch alaridan xalos bo‘lib, toza 
va silliq bo'lib qo lad i (72-rasm ). Ichak halqasim on m uskullari qatlam i ko'rinib 
turad i. Yaralar ichaknin g uzu n o‘qi bo'ylab jo y oladi, chetlari tekis, sal dum aloq- 
langan bo'ladi. K asalliknin g m an a shu davrida xavfli aso rat boshlanish i — ichak 
devori teshilib ketishi m um kin.