R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik
Yüklə 12,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
| berkulyozga bo'linadi, buni quyidagi tasn ifdan ko'rish m um kin.
B IR L A M C H I T U B E R K U L Y O Z Birlam chi tuberkulyoz o d am kasallik qo'zg'atuvchisiga birinchi b o r to'qnash k elgan id a boshlanadi. K asallik ak sari bolalik davrid a — 2 yashardan 5 yoshgacha bo'lgan m ah alda, aso san n afas yo'llari orqali yuqadi. Ba’zida ichak ham infeksi- yan in g kirish d arvozasi bo'lib xizm at qiladi. Birlam chi tuberkulyoz uchun quyi- d agilar h am xarakterlidir: 1) organ izm sensibillanib, allergiya bosh lan ib borishi, 2) ekssudativ-n ekrotik o'zgarishlarning ustun turishi, 3) kasalliknin g gem atogen va lim foid yo‘1 bilan tarqalib borishi, 4) ju d a har xil organ va to'qim alarda para- sp etsifik reaktsiyalar (vaskulitlar, serozitlar, artritlar v a b osh qalar) boshlanish i. Y urak-tom irlar sistem asi va paren xim atoz organlarda birlam chi tuberkul yoz o c h o q tarzida yoki diffuz ravish da tarqalgan gistiotsitar va lim fotsitar infil- tratsiya ko'rinishida n am oyon bo'ladi. Biriktiruvchi to q im a va arteriolalarn in g devorlarid a fibrinoid o'zgarishlar ham yuzaga keladi. A m iloidoz hollari ham tasvirlangan. Birlam chi tuberkulyoz birlamchi ochoq (affekt), lim fangoit va lim fadenitdan iborat birlam chi tuberkulyoz k om pleksi hosil bo'lishi bilan tariflanadi. Birlam chi affekt u m um iy kasallikn in g ham m adan ilgari k o z g a tashlanadigan m o rfologik ifodasidir. O 'p kad a u b ir nechta asinusga yoki o'pkaning bir-ikkita bo'lakchasiga o'tgan ekssu dativ yallig'lanish o ch og'i, y a n i pnevm oniya fokusi- d an iborat bo'ladi, bu jaray o n ga goh o o'pka segm enti va bo'lagi ham qo'shilib ketishi m um kin. Birlam chi affekt aso san subplevra so h asidan , ba’zida o'pkaning u chidan jo y oladi. O 'pkan in g o'ng va chap tom onidagi ustki bo'laklari h am m a d an ko'ra ko'proq zararlanadi. Affekt subplevral tarzda joylash gani m unosabati bilan plevra y u zasid a fibrinoz ekssu dat paydo bo‘ladi, bu n arsa oxiri borib o p k a plevra varaqlari yoki bo'laklari o rasid a bitish m alar p ayd o bo'lishiga olib kelishi m um kin. Yallig'lanish jarayon i birlam chi o ch oq d an u n ga yaqin turgan lim fa tom ir- lari devoriga tez o‘tadi va spetsifik lim fangoit bosh lanish iga va lim fan in g dim - lanib turib qolishiga (lim fostazga) sab ab bo'ladi. L im fa yo'llari bo'ylab kasallik jarayoni regionar lim fa tugun lariga yetib borib, tuberkulyoz lim faden iti b o sh lanishiga olib keladi (79-rasm ) lim fa tugunlari ju d a katta bo'lib, zichlashadi va su zm asim on, ya’ni kazeoz ko'rinishga kiradi. K azeoz o d atd a birlam chi o‘ p ka af- fekti qaysi tom o n d a joylash gan bo‘lsa, o sh a tom o n d agi bron xlar bifurkatsiyasi tugun lariga o'tadi. Lim fa tugun i va kapsulasin in g xiyla su zm asim o n nekrozga uchrashi yaqin atrofdagi bron xlar devoriga perifokal sh ish kelishi va u larda k atar boshlanish i bilan birga davom etib b orad i. N ekrotik jarayon ba’zan lim fa tuguni- dan bronx devoriga o'tishi m um kin. 79-rasm . Birlam chi o'pka sili: 1 — birlam chi affekt, 2 — lim fadenit. 0 ‘p k ad an tash qarida uchraydigan birlamchi affektlardan ichakda bo'ladigan xili h am m adan ko'ra katta aham iyatga ega. Ichakda birlam chi affekt o d atd a yon- b osh ichakning pastki bo'Iim ida, ba’zida Baugin q o p q o g'in in g sh u n d o qqin a yoni- d a yuzaga keladi. B u affekt chetlari noto'g'ri sh aklda v a tubida do'm boqchalari b o lg a n kichkina yara ko'rinishida ko'zga tashlanadi. Lim fa tugun lariga kelganda u larn ing o'ng tom on idagi ich ak tutqichining p astk i cheti yaqin idagi en g p a s t ki lim fa tugun lari zararlanadi. Tuberkulyoz lim fangiti lim fa tom irlari bo'ylab do'm boqchalar paydo bo'lishi bilan ta’riflanadi. Birlam chi tuberkulyozning avj olib borishi uch xil yo'nalishda o'tishi m u m kin: 1) birlam chi tuberkulyoz jarayon in m g so nib, birlam chi kom pleks o'choqlarining bitib ketishi; 2) birlam chi tuberkulyozning zo'rayib, jarayon n in g tarqalib borish i; 3) o'tkir spetsifik jarayon nin g su ru n kasiga davom etib b orad ig an birlam chi tu- berkulyozga aylanishi. |