Referat tmtq 0801 qrupunun tələbəsi Novruzova Aida Yaşar qızı Bakı 2011

Sahibkarlıq fəaliyyətinin dövlət tənzimlənməsi

Sahibkalıq fəaliyyətinin hüquqi əsasları. Sahibkalıq fəaliyyətinin lisenziyalaşdırılması. Sahibkalıq fəaliyyəti subyektlərinin vergiyə cəlb olunması qaydaları. Sahibkalıq fəaliyyəti subyektləri tərəfindən vergi qanunvericiliyinin pozulması.

Lisenziya – bəzi təsərrüfat fəaliyyəti , o cümlədən xarici icarət əməliyyatını həyata keçirmək üçün dövlətin və yaxud yerli orqanların icarə verəsi, həmin icarəni təsdiq edən sənəddir.

Vergilər- bazar münasibətləri şəraitində dövlətin iqtisadiyyata təsirinin ən əhəmiyyətli vasitlərindən hesab edilir. Vergi qanunvericiliyinin təhlili göstərir ki , müxtəlif növ vergilərin olması sahibkarlıq fəaliyyətini mürəkkəbləşdirir. Bu mürəkkəblik isə hər şeydən əvvəl hesablaşmaların mürəkkəbliyi ilə bağlıdır.

Vergi ilə bağlı məsələlərin öyrənilməsində başlıca məqsəd vergi sisteminin formalaşdırılmasını araşdırmaqdan ibarətdir. Iqtisadiyyatın inkişafının qeyri-sabitliyi ilə əlaqədar vergi sistemində də müəyyən dəyişikliklər baş vermişdir.

Vergilər üç əsas vəzifəni yerinə yetirməlidir.

1. 
   Dövlət xərclərinin maliyyələşdirilməsini təmin etməlidir
   
2. 
   Sosial tarzlığı saxlamalıdır
   
3. 
   Dövlətin iqtisadiyyatın tənzimlənməsinə nail olunmalıdır. Buna tənzimedici funlksiya deyilir.
   

Vergilər, rüsumlar və digər ödənişlər- müxtəif səviyyədə bücəyə və büdcədən kənar fondlara ödənilən məcburi ayırmalardır. Bunlar müəyyən edilmiş qanunvericilik əsasında həyata keçirilir.

Vergi növlərinin sayı, onun həcmi, vergiqoyma obyekti , vergi ödəyişinə güzəştlər , büdcə və qeyri büdcə fondlarına ödənişlərin hesablaşma qaydası hər bir ölkənin qanunvericilik aktları ilə müəyyənləşdirilir.

Fiziki şəxslərdən gəlir və əmlak vergisindən başqa bütün dövlət vergiləri vergi qanunvericiliyinə uyğun olaraq hüquqi şəxslərdən toplanır. Regional vergilərə müəssisələrdən ödənilən əmlak vergisi, meşə gəlirlər, suya görə haqq, müəssisələrin qeydiyyatdan keçməsinə görə ödənişlər aid edilir.

Yerli vergilər və ödənişlər mövcud olan dövlət və regional vergilərə əlavə olaraq fəaliyyət göstərir.

Yerli vergilər çox müxtəlif növlü olduğundan bu sahədə vergi orqanlarını işi çətinləşir və vergi ödəyiciləri ilə hesablaşmalar mürəkkəbləşir.

Yerli idarəetmə orqanları büdcə hesabından vergilər ödənilməsi ,həmçinin vergi güzəştlərinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı sahibkarla vergi müqavilələri bağlamaq hüququna malikdir. Vergi güzəştləri sahibkar tərəfindən ozaman əldə edilir ki, onlar bu və ya digər ərazinin sosial iqtisadi inkişafı ilə bağlı mühüm sifarişlər yerinə yetirsinlər və ya müvafiq ərazilərdə yaşayan əhaliyə xüsusi xidmətlər həyata keçirsinlər.

Sahibkarlar və təsərrüfat subyektləri tərəfindən yuxarıda adları çəkilən vergi növlərindən əlavə büdcədən kənar sosial fondlara sığorta ödənişləri də hesablanır. Bu fondlara ayırmaların həcmi aşağıdakı düsturla hesablanır.

O = Z ×T:100

Burada: O- sığorta haqqının məbləği

Z –xərclər üzrə əməkhaqqıdan ayırmalar

T – müəyyənləşdirilmiş sığorta tarifi.

Büdcədən kənar sosial fondlara bütün ödənişlər məhsulların və xidmətlərin maya dəyərinə daxil edilir.

Vergi siyasəti dövlətin maliyyə siyasətinin tərkib hissəsidir. Vergiyə cəlb olunma sahəsində dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlər vergi sistemini təşkil edir. Başqa sözlə , vergi sistemi anlayışında dövlətin müəyyən etdiyi qaydada icbari ödənişlərin məcmusu nəzərdə tutulur və həmin vergilərin alınması formalarını və metodlarını özündə birləşdirir.