Okean riftlərinin kəşfi və okeanların əmələ gəlməsində onların rolu müəyyən edildikdən sonra bu əmələgəlmələrə maraq artdı. Riftogen struktur-ların əsas əlamətləri aşağıdakılardır: qitə riftləri yüz-lərlə və minlərlə km- ə qədər məsafəyə uzanır; kəskin xəttiliklə ifadə olunub; eni ilkin km- dən onlarca km- ə bəzən yüzlərlə km- ə çata bilir. İnkişafı ərzində riftin eni böyüyür, bu da onun əmələgəlmə dövrünü əks etdirə bilər.
Riftogen strukturlar yer qabığının gərilməsi
nəticəsində peyda olur. Bu zaman yer qabığının və litosferin nazilməsi baş verir.
Riftlərdən ən böyüyü bənd qalxıntılarının uzun müddət inkişaf edən ox hissələrinə düşür. Buna buna görə də müasir relyefdə kaynozoy riftləri səlis sərhədlərə malik rift dərələri şəklində özünü büruzə verib. Onun kənarları silsilələrlə əhatəyə alınır.
Rift əmələgəlmələri və riftlərin inkişafı praktiki olaraq, demək olar ki, həmişə maqmatik fəaliyyətlə müşahidə olunur. Riftəqədrki mərhələlər üçün riftin gələcək çiyin hissələrinə çevrəvari ultraəsasi- qələvi intruziyaların daxil olmasıdır. Riftlərin formalaş-masına əsasən əvvəlcə qələvi- bazalt və sonda toleit- bazalt vulkanizmi səbəb olur.
Ən qədim, özünü kifayət qədər biruzə verən rift strukturları Baltik qalxanının proterozoy porfiritlə-ridir. Şərqi Avropa platformasının bünövrəsində isə mezoproterozoy avlakogenidir. Paleozoy riftləri da-ha geniş yayılmışdır. Mezozoyda və Kaynozoyda qitə qabığında rift əmələgəlmə daha intensiv getmişdir.
Dostları ilə paylaş: |