Reja: kirish. Mavzuning dolzarbligi asosiy qism

II.2. Ijtimoiy pedagog kasbiy faoliyatining o’ziga xos xususiyatlari.
Inson turli xil jamiyatning og'ir sharoitlarida yashaydi va harakat qiladi. Inson rivojlanishi murakkab, uzoq muddatli progressiv jarayonning natijasi bo'lib, uning biologik, psixologik va ijtimoiy xususiyatlari o'zgaradi. Bu o'zgarishlar shaxsning shakllanishi jarayonida, uning tarbiyasi va ta'limi ta'sirida sodir bo'ladi. Ta'limning asosiy vazifasi - har bir bolaga uning psixofizik imkoniyatlarini hisobga olgan holda, unga jamiyatda adashib qolmaslik, hayotda o'z o'rnini topishga yordam beradigan, shuningdek, uning potentsial qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradigan ta'lim va tarbiya darajasini berish, ya'ni o'qitishni individuallashtirish yordamida shaxsni rivojlantirish vazifasi birinchi o'ringa chiqadi. Insonning hayotiy faoliyati o'zgaruvchan sharoitlarga moslashish bilan emas, balki kelajakka e'tibor qaratish va prognozlash bilan belgilanadi. Yurtboshimiz I.A.Karimov: «Biz quradigan jamiyat O‘zbekiston xalqining munosib turmushini, huquqlari va erkinliklarini kafolatlashi, milliy qadriyatlarimiz va madaniyatimiz qayta tiklanishini, insonning ma’naviy axloqiy barkamolligini ta’minlashi kerak»4. Davlatimizda bunday jamiyatni qurishda maktablardagi ijtimoiy pedagoglarning ham o’rni katta. Maktabimizdagi ijtimoiy pedagoglar faoliyati ta’limning rivojlanish tendentsiyalari asosida, kelajakka yo‘naltirilgan, o‘quvchining o‘z qobiliyatiga tayangan holda yo‘lga qo‘yilgan. Pеdagogik faoliyat – ta’lim va tarbiya orqali ijtimoiy madaniy tajribani bеrishga yo’naltirilgan kasbiy faoliyat turidir. Bu faoliyat ta’lim standartlari, o’quv rеjalari, dasturlari bilan bеlgilanadi. Ijtimoiy pеdagogik faoliyat bolaga ijtimoiylashuvi jarayonida (bolaning jamiyatga “kirishi”) yordam ko’rsatishga qaratilgan kasbiy faoliyat turidir. Bola bilan bo’lishi mumkin turli xil ta’lim muassasalari, tashkilotlari, birlashmalari ijtimoiy pеdagoglar bilan amalga oshiriladi. Ijtimoiy pеdagogik faoliyat har doim manzilli, ya’ni aniq bir bolaga va ijtimoiylashuv, jamiyatga intеgratsiya jarayonida yuzaga kеladigan muammolarini hal etishga yo’naltirilgan bo’ladi. Kasbiy faoliyat tuzilmasi har qanday faoliyat o‘z tuzilmasiga egadir.
____________________________________________________________________1.Каримов И.А. Истиклол ва маънавият. Т. Узбекистан, 1994, 113-6.
Ular faoliyat elementlarining o‘zaro bog‘liqligini va o‘zaro shartlarini aniqlaydi. Ijtimoiy pedagog faoliyati tuzilmasi quyidagi komponentlardan iborat: subyekt (faoliyatni amalga oshiruvchi tomon), obyekt (faoliyat yunaltirilgan tomon), maqsad (faoliyat orqali nimaga intilinadi), vazifa (faoliyat orqali nimalar amalga oshiriladi), vositalar(faoliyat qaysi usul yoki texnika yordamida amalga oshiriladi). Ijtimoiy pedagog faoliyatining obyekti jamiyatga moslashish jarayonidagi yordamga muhtoj bolalar va yoshlardir. Bu toifaga intellektual, ruxiy, ijtimoiy nuqsoni bor bolalar, shuningdek, jismoniy, ruxiy yoki aqliy shakllanishi buzilgan bolalarning katta qismi (ko‘zi ojiz, kar—sokov, aqliy ojiz va bolalar) kiritiladi. Ular jamiyatning alohida mexriga muhtojdir. Agar bolaning jamiyatdagi shakllanishi normal kechsa, unda ijtimoiy pedagog yordami zarur bo‘lmaydi. Bordiyu, ota-onalar va maktab uning shakllanishi, tarbiyalanishi va ta’lim olishini ta’minlay olmasa, u holda ijtimoiy pedagog xizmati kerak bo‘ladi. Ijtimoiy pedagog faoliyatining maqsadi bolaning ruxiy yengilligi va xavfsizligi uchun sharoit yaratish, uning oilasi, maktabi va atrofidagi unga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi omillardan ogohlantiruvchi va ularni yengib o‘tuvchi ijtimoiy, xuquqiy, ruhiy, tibbiy va pedagogik muammolarni kompleks ravishda hal etish maqsadida turli mutaxassilar (ruhshunoslar, tibbiy xodimlar, ijtimoiy xodimlar va yuristlar) hamda ma’muriy organlar va idoralarning (ta’lim, sog‘liqni saklash, ijtimoiy himoya sohasidagi) mazkur masalaga yo‘naltirilgan say’i-harakatlarini muvofiqlashtirib turishda vositachi bo‘la olishi kerak. Ijtimoiy pedagog faoliyatidagi muhim yo’nalishi- bu BMT konvensiyasida e’lon qilingan bolaning yashashga, sog‘lom shakllanishga, ta’lim olishga, o‘z qarashlarini erkin ifoda etishga, kamsitishning har qanday turidan himoyalashga qaratilgan huquqlarini himoya qilishdir. Ijtimoiy pedagog faoliyatidagi yana bir yo‘nalish- bu bolani shakllanishiga ko‘maklashuvchi ijtimoiy loyihalar va dasturlar, xususiy tashabbuslarni ishlab chiqishda ishtirok etishdir. Shunday qilib, ijtimoiy pedagog faoliyatiga quyidagi vazifalarni biriktirish mumkin: .
— tashxis qo’yish
— bashoratchilik
— vositachilik
— to‘g‘rilash va qayta tiklash
— himoyalash
— ogohlantirish va profilaktik
— evristika (ijodiy fikrlash).
Bolaning maktabdagi muvaffaqiyati, mustaqil qaror qabul qila oladigan ijtimoiy faol shaxsni tarbiyalash insonning hayotdagi muvaffaqiyati garovidir. Har bir bola iste’dodli, har bir bola bir butun dunyo, faqat o‘z vaqtida payqab, uning individualligi va shaxsiy fazilatlaridan kelib chiqib, uning iste’dodini yuzaga chiqarishga yordam berish kerak. Ijtimoiy pedagogning faoliyati bolalar bilan o'zaro munosabatlarni o'z ichiga oladi, ularning ijtimoiylashuvi jarayonida turli xil muammolar paydo bo'ladi. Bunday bolalar bilan muloqot qilish alohida xushmuomalalik va professionallikni talab qiladi.