Resmi adı: Bulgaristan Yönetim şekli: Parlamenter Cumhuriyet Başkent

GENEL BİLGİLER


Resmi adı: Bulgaristan

Yönetim şekli: Parlamenter Cumhuriyet

Başkent: Sofya

İdari yapı: 28 bölge (oblast)

Devlet Başkanı: Georgi Parvanov

Başbakan: Boyko Borisov

Dil: Bulgarca

Yüzölçümü: 111,101 km² (Dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip 102. ülkesi)

Para birimi: Leva (1 Ocak 1999’ta 1 AVRO = 1.95583 BGN olarak sabitlenmiştir)

Nüfus: 7.8 milyon (Dünyanın en fazla nüfusa sahip 92. ülkesi)


Siyasi Görünüm

Soğuk Savaş boyunca Sovyetler Birliği’nin güdümündeki Varşova Paktı’nın bir üyesi olan Bulgaristan, 1989 yılından itibaren demokratik bir değişim sürecine girmiştir. Todor Jivkov’un Cumhurbaşkanı olduğu bir dönemde başlayan bu süreçte 1990 yılında ülkenin İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk çok partili seçimleri gerçekleştirilmiştir. Sosyalist Parti’nin (eski Komünist Parti) kazandığı bu seçimlerden sonra ülke kısa süren bir istikrarsızlık dönemi yaşamış, ancak daha sonra anayasanın kabul edilmesi, 1991’de ülkenin gerçek anlamda ilk demokratik parlamento seçimlerinin, 1992’de ise Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılmasıyla ülkede demokrasi kök salmaya başlamıştır.

Geçiş sürecinin sancıları 1996-97 döneminde patlak veren bir mali krizle belirginleşmiş, ancak dönemin Başbakanı İvan Kostov’un öncülüğünde gerçekleştirilen reformlar sayesinde kısa bir süre içerisinde istikrar kazanılmıştır. Temmuz 2001’de gerçekleştirilen seçimlerden galip çıkan eski Bulgar Kralı Simeon Borisov Sakskoburggotski, Doğu Avrupa’da komünizm sonrası Başbakanlık koltuğuna oturan ilk eski kral olmuştur. Bu dönemde Avrupa ile yakınlaşmaya, demokratik reformlara ve pazar ekonomisine ağırlık verilmiştir. 29 Mart 2004 tarihinde NATO üyesi olan Bulgaristan, Avrupa Birliği (AB) ile de 25 Nisan 2005 tarihinde üyelik anlaşmasını imzalamıştır. Bulgaristan parlamentosu, Avrupa Birliği üyelik yolunun hızla ilerlemesine ilişkin anayasa değişiklikleri dahil bir dizi kanunlar kabul etmiş ve 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle Bulgaristan AB tam üyelik hakkını kazanmıştır.

Başbakan ve Bakanlar Kurulu, genel seçimlerin ardından Ulusal Meclis’te çoğunluğa sahip parti/partiler arasından Ulusal Meclis tarafından seçilir ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Bulgaristan’da 5 Temmuz 2009 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimlerde 117 milletvekili sandalyesi kazanan Bulgaristan’ın Avrupai Gelişimi için Vatandaşlar (GERB) partisi, 27 Temmuz 2009 tarihinde, parti Başkanı Boyko Borisov’un başkanlığında, 1 çekimser ve 77 red oyuna karşılık 162 oyla güvenoyu alarak azınlık hükümeti kurmuştur. Ataka, Mavi Koalisyon ve Parlamentoya girdikten bir süre sonra parlamenter grup oluşturacak milletvekili sayısının yetersiz kalması nedeniyle dağılan Düzen, Yasallık ve Adalet partisi Hükümetin kuruluşunu desteklemiştir.
Bulgaristan’da Cumhurbaşkanı, 5 yıllık dönemler için seçilir ve en fazla iki dönem görev yapabilir. Milli Güvenlik Konseyi’nin de başkanlığını yapan Cumhurbaşkanı, kanun çıkartma yetkisine sahip değildir ancak Parlamento’dan gelen kanun tasarılarını tekrar tartışılmak üzere geri gönderebilir. Buna karşılık, parlamentonun Cumhurbaşkanı vetosunu çoğunluk oyuyla geri çevirme hakkı vardır. Halen görevde olan Cumhurbaşkanı Georgi Purvanov, Kasım 2001’deki Cumhurbaşkanlığı seçimlerden galip çıkarak Ocak 2002’de göreve başlamıştır. 23 Ekim 2011 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Purvanov aday olmayacaktır.
Bakanlar Kurulu’na başkanlık eden Başbakan, seçimleri takiben parlamentoda çoğunluğu oluşturmuş olan grup tarafından aday gösterilir ve Cumhurbaşkanı tarafından ataması yapılır.
Bulgar parlamentosu tek kademeli bir yapıya sahiptir. Narodno Sabranie adı verilen parlamento, 240 sandalyelidir ve vekiller 4 yıllık dönem için halk oyuyla seçilirler. Parlamentoya girebilmek için yüzde 4’lük bir baraj söz konusudur. Parlamento, kanunların yürürlüğe konması, bütçenin onaylanması, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin düzenlenmesi, Başbakan’ın atanması ve azledilmesi, savaş ilanı, ülke dışına asker gönderilmesi ve uluslararası anlaşmaların onaylanması gibi yetkilerle donatılmıştır.
Bulgaristan Ekonomisi
Eski bir Doğu Bloğu ülkesi olan Bulgaristan, AB üyeliğine hazırlanma aşamasında ekonomisini pazar ekonomisi prensipleri çerçevesinde AB standartlarına getirmeye çalışmıştır. Yaklaşık 10 yıl önce ağır bir mali kriz yaşamış olan ülke, daha sonra ekonomik reformlara ağırlık vermiş ve bu sayede makroekonomik istikrar ve yüksek büyüme oranlarına kavuşmuştur.
Krizden sonra Bulgar parası Leva’nın Alman Markı’na sabitlenmesi ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan standby anlaşması istikrarı kuvvetlendirmiştir. Düşük enflasyon ve yapısal reformlarda katedilen mesafe sayesinde yatırım ortamı da iyileşmiş ve ülkeye yabancı sermaye girmeye başlamıştır. Ancak 2011 yılının ilk dört aylık döneminde yabancı sermaye girişi eksiye dönmüş durumda (-62,5 Milyon Euro). Diğer bir deyişle Bulgaristan’dan yabancı sermaye kaçmaya başlamış. Bunun da nedeni ülkedeki ekonomik durgunluk olarak açıklanabilinir.
Bulgaristan, en kısa zamanda Avro para birimine geçmek için istemleri yerine getirmektedir. AB Ekonomik ve Mali İşler Konseyi (EKOFİN)’in, AB üye ülkeler Maliye Bakanları’nın katılımıyla Brüksel’de gerçekleşen oturumunda, Bulgaristan’ın 2009 yılına kadar ekonomik ve mali gelişim tahminlerini gösteren belge onaylanmıştır. Katılma Ortaklığı ile uyumlu program olarak adlandırılan bu programın uygulanması, Bulgaristan’ı, Avrupa döviz Birliği’ne girmesi için gerekli kriterlere ve Avro para birimine geçmesine bir adım daha yaklaştırmaktadır.


Makroekonomik Performans

GÖSTERGELER	2006	2007	2008	2009	2010^a	2011^b
GSYİH (milyar Leva)	51,783	60,185	69,295	68,537	76,170	80,149
GSYİH (büyüme, %)	6.3	6.2	6.3	-4.9	0.1	2.6
İhracat (milyon $)	15,101	18,575	22,604	16,409	20,863	22,451
İthalat (milyon $)	22,130	28,646	35,296	22,195	23,623	25,924
Döviz Kuru (ort., $:Leva)	1.49	1.33	1.39	1,36	1,47	1,63

Kaynak: EIU

(a) EIU tahmini

(b) EIU öngörüsü
1989 yılında COMECON sisteminin çökmesi ve Bulgar ekonomisinin büyük ölçüde bağımlı olduğu Sovyet pazarının kaybedilmesi nedeniyle Bulgar ekonomisi ciddi bir küçülme yaşamış ve halkın refah seviyesi yaklaşık yüzde 40 oranında düşmüştür. İlerleyen yıllarda Yugoslavya ile Irak’a uygulanan Birleşmiş Milletler ambargoları da bu ülkelerle ticari ve ekonomik ilişkileri olan Bulgaristan için olumsuz bir etki yaratmıştır. Enflasyon, 1994 yılında yüzde 122’ye kadar çıkmış ve iki yıl sonra da yapılan ekonomik reformların yetersizliği ve bankacılık sisteminin istikrarsızlığı nedeniyle bir mali kriz yaşanmıştır.
1997 yılında başlatılan reformlar ve para kurulu sisteminin (“currency board”) uygulanmaya başlamasıyla ekonomi hızla toparlanmaya başlamıştır.
2001 yılındaki hükümet değişikliği, ekonomi politikaların da değişmesi anlamına gelmemiş, sürdürülebilir ekonomik büyümeye ve istihdam yaratmaya yönelik reformlara devam edilmiştir. Bu devamlılığın sonucunda büyüme oranı, 2002’de yüzde 4.5, 2003’de yüzde 5, 2004’te yüzde 6.6 olarak gerçekleşmiş ve Ekim 2002’de Avrupa Komisyonu, Bulgaristan’ın “işlevsel pazar ekonomisi” statüsünü tanımıştır.
Son dönemlerde Bulgaristan hükümetinin ekonomi politikaları, vergi oranlarını düşürmeye ve ülkeye daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekmeye yönelik olmuştur. Diğer yandan dış borç yapılandırılması ve menkul kıymetler borsasının geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmış ve özelleştirmeye ağırlık verilmiştir. Bu dönemde özel sektörün gelişimi ve ekonomi içerisindeki payını artırmış olması da dikkat çekicidir.
Ocak 2007’de Avrupa Birliği üyeliğine geçmeden önce Bulgaristan’ın siyasi ve ekonomik alanlarda gerekli uyum paketlerini uygulaması amacıyla verilen fonlar, ülke ekonomisinin gelişiminde önemli bir role sahip olmuştur. AB’nin PHARE, ISPA ve SAPARD fonlarının yanısıra Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ve Dünya Bankası’nın bir kuruluşu olan Uluslararası Finans Kurumu (IFC) tarafından sağlanan finansman ülkeye aktarılmaktadır. Ülkedeki en büyük yatırımcı olan EBRD tarafından bugüne değin 46 proje için 848 milyon Avro’luk kaynak sağlanmıştır.
Bulgaristan’ın AB’ne katılmasının yarattığı iyimserlik ise yerini iş çevrelerinin somut sorunlarına bırakmıştır. Bulgaristan ekonomisinin rekabet gücü ve yenilikçi kapasitesi sorunu günümüzde güncel bir sorun olmuştur. AB üyeliği Bulgaristan'dan şirketlere Avrupa piyasalarına açılma olanağı sağlamıştır. Ancak aynı zamanda esneklik, uyum ve yenilikçilik ile ilgili bazı sorunlar gündeme getirmiştir.

T.C.Sofya Ticaret Müşavirliği tarafından derlenen pratik bilgilerden notlar:

Ücretler

• 
  Bulgaristan’da “Asgari Ücret” 1 Ocak 2009’den itibaren 240 levadır. 2010 yılında asgari ücret değişmemiştir.
  
• 
  Eylül 2010’da ortalama aylık ücret 649 Leva (yaklaşık 330 EUR) olmuştur.
  

Vergi ve Sigorta

• 
  2011’den itibaren sosyal güvenlik ve sağlık sigortası işveren ve çalışanın toplam payı aylık ücretin % 30,9’u kadardır.
  
• 
  KDV oranı tüm ürünler için % 20’dir.
  
• 
  Kurumlar vergisi oranı % 10’dur.
  
• 
  Gelir vergisi oranı % 10’dur.
  

Elektrik ve Su

• 
  Bulgaristan çapında faaliyet gösteren üç elektrik dağıtım şirketinin uyguladığı fiyat tarifelerine aşağıda verilen linklerden ulaşılmaktadır:
  

1. 
   Cez Bulgaria
   

http://www.cez.bg/en/prices/electricity-prices.html

2. 
   E.ON Bulgaria
   

http://www.eon-bulgaria.com/english/customers/business_customers/products_prices/index.htm

3. 
   EVN Bulgaria
   

http://www.evn-ep.bg/de/businesskunden/stromtarife.asp

• 
  Bulgaristan genelinde su fiyatları belediyelere göre değişim göstermektedir. Sofya’da sanayi kullanımı için suyun metre kübü, KDV dahil, 0,915 EUR – 1,099 EUR arasında değişmektedir.
  

Kira ve Satış

• 
  Sofya’da ofis kiraları Ocak 2011’de metre kare başına aylık 3 EUR - 14 EUR arasında değişmektedir.
  
• 
  Sofya’da ofislerin satış fiyatı Ocak 2011’de metre kare başına 600 EUR – 2.500 EUR arasında değişmektedir.
  

Bulgaristan’da Yatırım Teşvikleri

• 
  İşsizlik oranı, Bulgaristan genelindeki işsizlik oranının % 35’ini geçen belediyelerde kurulan imalat sanayi işletmelerinde belli şartalar yerine getirildiği takdirde kurumlar vergisinden muafiyet söz konusu olabilmektedir.
  
• 
  Bilgisayar ve yeni üretim ekipmanı amortisman oranları 2 yıl içinde sıfırlanmaktadır.
  
• 
  En az 50 kişiye istihdam sağlayacak 5 milyon €’nun üzerindeki yatırım projelerinde ithal edilecek makina/ekipman için 2 yıl boyunca KDV muafiyeti sağlanmaktadır.
  
• 
  Temettü üzerinden % 5 vergi kesintisi yapılmaktadır.
  
• 
  Kurumlar vergisi % 10’dur.
  
• 
  Gelir vergisi % 10’dur.
  
• 
  10 milyon leva (yaklaşık 5,11 milyon €) ve üzerindeki yabancı yatırımlar belli koşullara uyduğu müddetçe Bulgaristan Yatırımlar Ajansı’ndan destek alabilmektedir. Ancak belli sektörlerde söz konusu limit daha da düşük olabilmektedir.
  

Başlıca Sektörler
Tarım, gıda, şarapçılık ve tütüncülük: Ülkenin yüzde 38’i ekilebilir tarım arazisi niteliğindedir. Üretimi yapılan başlıca tarım ürünleri buğday, arpa ve mısırdır. Ayrıca tütün, şeker kamışı ve ayçiçeği üretimi de yapılmaktadır.
O
Tarım, gıda ve şarapçılık alanında başlıca yabancı yatırımlar
INTERBREW (Belçika)

DELTA TKM FRUIT AND JUICE (Yunanistan)

DANONE (Fransa)

NESTLE (İsviçre)

BOYAR INTERNATIONAL (İngiltere)

UNIBUL WINES (İngiltere)

KRAFT FOODS (A.B.D)

PENELOPE (A.B.D.)

rganik üretimi destekleyen AB’nin son uygulamaları sonucu Bulgaristan Tarım Bakanlığı tarafından 16 Eylül 2003’de organik üretim yapan çiftçilere 5 yıllık sübvansiyon sağlanacağı, yağ üretenlere topraklarındaki her bir üretim birimi için 44 Leva, meyva ve sebzeler için ise 78 Leva verileceği bildirilmiştir. Bu destekler, Bulgar çiftçisinin rekabet avantajını artırmasında önemli rol oynamıştır. 2009 – 2010 yıllarında organik tarım yapan çiftçi sayısı ikiye katlanmış, üretimde önemli ölçüde artmıştır.
Bulgar şarapları, uluslararası pazarlarda kendilerine önemli bir yer edinmiş durumdadır ve Bulgaristan dünyanın en büyük altıncı şarap üreticisidir. Hükümetin bu sektörde mevcut şarap üretim tesislerinin modernizasyonu ve yeni tesisler açılması yönünde projeleri 2006 yılında uygulamaya konmuştur. Ancak Bulgar şaraplarının Avrupa’da rekabet edebilmesi için gerek tesis modernizasyonu gerek ise pazarlama için devlet desteğine ihtiyacı bulunmaktadır. Bu konuda Türk-Bulgar işbirliğini yararlı olacağı düşünülmektedir.
Sektörün önemli bir bölümünde faal Bulgar KOBİlerinin finansman ihtiyacına karşın, AB için yeni ve doymamış bir Pazar olarak öne çıkmaktadır.

İ
İnşaat malzemeleri alanında başlıca yabancı yatırımlar
BRAMACK DACHSYSTEME (Avusturya)

KNAUF (Avusturya)

YTONG (Almanya)

HEIDELBERGER ZEMENT (Almanya)

HOLDERBANK (İsviçre)
nşaat ve İnşaat Malzemeleri: Bulgaristan’da inşaat sektörü, 1989’dan sonra ciddi bir oranda küçülmüş, 1997’de tamamlanan projelerin sayısı 1989’dakinin ancak dörtte biri oranında gerçekleşmiştir. Daha sonra tekrar bir çıkış trendi yakalanmıştır. Sektörün yüzde 90’ı özel sektör firmalarından oluşmaktadır.
Ülkede AB üyeliği sonrasında tamamlanması gereken altyapı projelerinin yanısıra konut inşaatı alanında merkezi ve yerel yönetimler tarafından projeler geliştirilmiştir. Diğer yandan emlak piyasasına yabancı yatırımcıların ilgi göstermesi sonucu inşaatlarda ve emlak fiyatlarında artış beklenmektedir.
Hızlı konutlaşma ihtiyacına yönelik prefabrik sistemler, pvc kapı-pencere doğramalar, hazır mutfak, çimento, asma tavan, ısıtma-soğutma sistemleri alanları başta olmak üzere inşaat malzemeleri alanında talep büyük ölçüde yabancı sermayeli firmaların üretimi ve ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ülkenin en büyük çimento fabrikası Devnya Cement, İtalyan Italcement tarafından IFC’nin sağladığı 30 milyon dolarlık kredi kullanılarak özelleştirme kapsamında satın alınmıştır. Bir diğer çimento üreticisi olan Zlatna Panega da, Alman Heidelberger Zement tarafından satın alınmasının ardından modernize edilmektedir. Alt yapı projelerinde Gazprom (Rusya)’nın 2013-2015 arasında tamamlayacağı 26 milyar dolar tutarındaki Güney Hattı projesi ve Struma otoyolu – Sofya metro ihaleleri dikkat çekmektedir.
T
Tekstil alanında başlıca yabancı yatırımlar
MIROGLIO SALVADORI (İtalya)

MASER (Türkiye)

SAFİL (İtalya)

COATS (İngiltere)

STAMBOULI ENTERPRISES (Kıbrıs Rum Kesimi)
ekstil: Tekstil sektörü, geçtiğimiz on yıl içerisinde ciddi sıkıntılar yaşamış, ancak ucuz ve kalifiye iş gücüne ilave olarak üretim teknolojisine yapılan yatırımlarla sektör son dönemlerde tekrar canlanmaya başlamıştır. Hazır giyim üretiminde özellikle sözleşme üzerinden çalışmayı tercih eden yabancı firmaların ağırlığı vardır. Konfeksiyon ihracatı son beş yıl içinde büyük artış kaydetmiştir. Diğer yandan Bulgaristan, yılda yaklaşık 35-48 milyon dolar değerinde pamuk ithal etmektedir. Yunanistan ve Özbekistan başlıca tedarikçi konumundadır.
Otomotiv: Küçük ölçekli üretim hatlarından oluşan otomobil, otobüs ve kamyon üretimi durma noktasında olduğu için piyasadaki talep ithalatla karşılanmaktadır. Bulgaristan’da 2000 yılı sonrasında on yaşını doldurmamış ithal ikinci el piyasasına yönelim gözlenmektedir. Binek aracı kullanımında kaydedilen artış, beraberinde yan sanayi ihtiyacını da oluşturmaktadır. Özellikle hava ve yağ filtresi, motor parçaları, egzos sistemleri, araç alarmı gibi güvenlik sistemleri, direksiyon kilitleri gibi ekipmanlara ve ikinci el araçların bakımını yapmak üzere test cihazlarına pazarda ihtiyaç duyulmaktadır.
Epiq Electronic Assembly (Belçika) elektronik modül üretimi, Druzhba piston üretimi, Grammer (Almanya) araç koltuğu üretimi, Alucom alüminyum parçaların üretimi, Remel taşıma üniteleri üretimi alanlarında faaliyet gösteren sektördeki başlıca firmalardır. 2009 yılında Toyota (%11), Peugot (%8.8), Volkwagen (%8.76), Opel (%8,52), Ford (%7.9) Pazar payı ile satışlarda ilk beşte yer almaktadır.
Enerji: Bulgaristan’ın enerji sektörünün üç temel unsuru vardır: nükleer enerji, konvansiyonel termo-elektrik enerjisi ve hidroelektrik enerji. Başta Yunanistan, Türkiye ve Sırbistan-Karadağ’a olmak üzere elektrik ihraç etmekte olan Bulgaristan, doğalgazı ise ithal etmektedir. AB üyeliği öncesinde enerji üretiminin en az yüzde 8’ini yenilenebilir enerjiden sağlaması gereken Bulgaristan’ın rüzgar enerjisi, hidroelektrik ve jeotermal enerji konusunda potansiyeli olmasına karşın, gerekli teknolojisi olmadığı için bu alanlardaki potansiyelini yeterince değerlendirememişdir.
Ancak, Bulgaristan’daki Biodizel pazarının önümüzdeki iki ile üç sene içerisinde yüzde 300 büyüme kaydetmesi beklenmektedir. 2006 yılında ülkedeki Biodizel üretimi 140,000 ton civarındadır. AB üyeliği sonrası dizel uygulamalarının güncellemesi için Lukoil yatırım taahhüt etmektedir.

Bulgar Elektrik Kurumu (NEK), ülkede tekel konumundadır. NEK’e bağlı yedi bölgesel dağıtım firmasının özelleştirilmesi için satış koşulları oluşturulmuştur ve 2006’da satışın tamamlanması beklenmektedir. Sektördeki en büyük yatırımı, Amerikan AES ve ENTERGY firmaları 1.4 milyar dolarla enerji kompleksi MARITSA EAST’e yapmıştır. Sektörün kapasite kullanımını artırmak için modernizasyona ve yabancı stratejik ortaklara ihtiyaç duyulmaktadır.

AB, 1990’larda imzalanan bir anlaşma çerçevesinde ülkenin toplam elektrik tüketiminin yüzde 40’ını üreten Kozloduy nükleer santralinin dört reaktörünün kapatılmasını talep etmektedir. 1999’da varılan bir uzlaşma sonucu 2002 ve 2006’da ikişer reaktörün kapatılması kararlaştırılmıştır.
İ
Enerji alanında başlıca yabancı yatırımlar
ACCESS INT. (ABD)

ENERGOPRO (Çek Cum.)

ENTERGY (ABD)

MECAMIDI (Fransa)

thal edilen doğal gaz ağırlıklı olarak sanayide kullanılmaktadır. Doğal gaz kurumu Bulgargaz yeniden yapılandırılmaya başlanmış, dağıtım birimlerinin bağımsız bölge şirketlerine dönüştürülmesi planlanmıştır. Enerji sektöründe özelleştirme sürecinde 22 küçük kapasiteli hidroelektrik santralinin satışı tamamlanmıştır. Sırada en büyüğü Stara Zagora’daki 22.4 MW elektrik üreten santral olmak üzere 41 santralin satışı bulunmaktadır. Hükümet ayrıca, elektrik enerjisi, doğal gaz, bölgesel ısıtma sistemi ve kömür madenciliği gibi önemli enerji alanlarında faaliyet gösteren kamu kuruluşlarını özelleştirmeye çalışmaktadır.
Turizm: Turizm, Bulgaristan ekonomisinde öncelikli sektörlerin başında yer almaktadır. Dağ turizmi ve kış turizminin yanısıra Karadeniz kıyılarında deniz turizmine imkan veren tesisler mevcuttur. Dağ ve kış turizmi açısından önemli bir bölge olan Pomporova’da bulunan Bor, Snejanka, Rojen Prespa, Panorama, Orfey, Malina otelleri özelleştirilmektedir. Diğer yandan Borovetz’de 5 - 6 tatil köyü, iki adet 4/5 yıldızlı otel ve kayak pisti yapımının yanısıra Rila dağında 4/5 yıldızlı otel ve butik otel yapımının planlanmaktadır. Gabrova yerel yönetimi de Uzana’da kayak tesisleri yapılması için yatırımcı arayışında olduğunu belirtmektedir.
K
Turizm alanında başlıca yabancı yatırımlar
CSN TOURISTIC AG (Almanya)

PRINCESS GROUP (Türkiye)

HILTON INTERNATIONAL (ABD)
aradeniz kıyılarında otel, pansiyon ve villa inşaatının yanısıra kanalizasyon sistemi iyileştirme projeleri ve turların “charter” uçuşlarına uygun havaalanı inşaatları devam etmektedir. Sözkonusu çalışmalar özellikle Lozenets, Ahtopol, Sinemorets ve Tsarevo bölgelerinde gözlenmektedir.
Başkent Sofya, reform süreciyle birlikte beş yıldızlı oteller merkezi haline gelmiştir. Sheraton, Daewoo Corporation, Rogner Group, Hilton, Radisson BLU gibi firmalar otel açmıştır. 2004 yılının sadece ilk dört ayında Sofya’da 51 otelin inşaatı tamamlanmıştır. Denetimsiz otel inşaatının önümüzdeki dönem çevre ve turizm konularında olumsuz etkileri olması beklenmektedir. 2010 yılı yaz döneminde bir önceki yıla göre %10 fazla turist tarafından ziyaret edilen Bulgaristan en çok Rus ve Alman turistler tarafından tercih edilmektedir.
T
Telekomünikasyon alanında başlıca yabancı yatırımlar
VIVA VENTURES (Avusturya)

CABLE AND WIRELESS (İngiltere)

INTRACOM (Yunanistan)

MOBILTEL HOL. (Avusturya)

OTE (Yunanistan)
elekomünikasyon: Ülkenin sabit telekomünikasyon sistemini kontrol eden Bulgar Telecom (BTC), 2003 yılı içinde özelleştirilmiştir.
BTC, 2007’nin Mayıs ayında, 2.112 milyar Leva’ya American International Group, Inc. (AIG) tarafından yüzde 65 hissesi alınmıştır. Yakın gelecekte AIG’nin Bulgar Telecom’un kalan hisselerinde yüzde 25’ini satın alması beklenmektedir.
Bulgaristan’da beklenen üçüncü nesil GSM lisansı ihaleleri gerçekleşmiştir. Intracom Bulgaria ile Bulgar Telecom (BTC) üçüncü nesil GSM lisansı ihaleleri imzalamışlardır. Intracom Bulgaria telekomünikasyon altyapı projesini ve tesisat servislerini gerçekleştirecektir. Sözleşmelerin toplam değeri 13.6 milyon Avro olarak hesaplanmıştır ve projelerin 2 sene içerisinde gerçekleşmesi beklenmektedir.
7 milyon nüfuslu ülkede 2010 yılı itibariyle 4,4 milyon internet kullanıcısı bulunmaktadır.
E
Elektrikli eşyalar alanında başlıca yabancı yatırımlar
FESTO (Almanya)

SIGMA DELTA (Belçika)

PRAMET (Çek Cumhuriyeti)

SCHNEIDER ELECTRIC (Fransa)

SILWAY TECHNOLOGY (Fransa)

ABB, LIEBHERR (Almanya)

SIEMENS (Almanya)

SPARKY TRADING (Almanya)

VIDEOTON HOLDING (Macaristan)

KOSTRA DEVELOPMENT (İsrail)

HYUNDAI (Kore)

ASEA BROWN BOVERI (İsviçre)

MICHIGAN MAGNETICS (ABD)
lektrikli Eşyalar: Bu sektör, 1970 ve 80’lerde Doğu Bloku ülkeleri pazarına hitap etmektedir ve 1990’larda da aynı ülkelerdeki pazarlarını korumayı başarmıştır. Sektörün başlıca 200 firması, elektrik motoru, transformatör, pil, kablo, bilgisayar, ofis ekipmanları, elektronikler, iletişim ekipmanları, elektrikli ev eşyaları üretimektedir.
Madencilik: Bulgar madencilik sektöründe kömür, bakır ve çinkonun ağırlığı vardır. En büyük maden yatakları Kırcali ve Pirdop çevresinde bulunmaktadır. Çelopeç bölgesinde ise altın rezervleri vardır. Sıcağa dayanıklı dolomit, kuvarzit, kaolin, mermer, ısıya dayanıklı kil ve alçıtaşı ülkede bulunan diğer 50 metal dışı maden arasında yer almaktadır.
Demir alaşımlı metal üretiminin yüzde 90’ı Kremikovtsi tesisi tarafından yürütülmektedir. Bakır endüstrisinde Belçikalı Union Miniere 1997’de Pirdop firmasına yatırım yapmış, ülkenin en büyük bakır üreticisi olan Asarel-Medet ise 1999’da özelleştirilmiştir. Ayrıca Yunan Viohalko ve Bulgar Metalsnab firmalarının ortak yatırımı ile kurulan alimünyum üreticisi Steelmet firması, 2000’den beri faaliyettedir.
K
Kimyasal ürünler alanında başlıca yabancı yatırımlar

SOLVEY-ŞİŞECAM ORTAKLIĞI (Belçika–Türkiye)

PLEVCEM (Kıbrıs Rum Kesimi)

BIOLAND (Fransa)

imyasal ürünler: Bu sektörün gelişimi, doğalgaz fiyatlarındaki artışa paralel olarak dalgalanmalar göstermiştir. Kimya sektöründe üretilen ürünlerin başında organik ve inorganik kimyasallar, suni gübreler, plastikler, soda külü, PVC, plastikler, poliamid ve polyester lifler, boyalar ve vernikler, sentetik ürünler, parfümeri, kozmetik, ecza ve petrol ürünleri gelmektedir. 1999 yılında Güneydoğu Avrupa Bölgesinin en büyük petrol rafinerisi Neftochim’in Rus Lukoil tarafından alınmasının ardından tesiste modernizasyon projesi başlatılmıştır.
Stiren köpük üreticisi olan Avusturyalı Avustrotherm Aitos’daki ikinci fabrika inşaatı için 2 milyon Avro yatırmaktadır.
Bulgaristan parlamentosu Burgaz-Vlora petrol boru hattının ve Burgaz- Alexandroupolis boru hatlarının inşaatını onaylamıştır. Burgaz-Alexandroupolis boru hattının yüzde 51’lik ortağı Rusya, geri kalan yüzde 49’luk payının ise Yunanistan ve Bulgaristan arasında paylaşılması öngörülmektedir.
Bulgargaz’ın doğalgaz taşımacılığı kolu Bulgartransgaz taşıma haciminin yüzde 7.6 civarında artmasını beklemektedir.
Ulaştırma: Ülkedeki karayollarının toplam uzunluğu 37,300 km’dir. Karayollarının asfaltlanmış olan 3,000 km’sinin sadece 324 km’lik bölümü otoban olarak kullanılmaktadır. Bulgaristan’da karayollarının islahı 1989’dan bu yana büyük ölçüde ihmal edilmektedir.
Bulgaristan’da modernize edilen Sofya, Burgaz ve Varna havaalanları olmak üzere toplam 3 uluslararası havaalanı bulunmaktadır. Sofya Havaalanı’nın yenilenmesi kapsamında 1998 yılı Mart ayında Avrupa Yatırım Bankası (EIB) tarafından sağlanan 123 milyon Avro’ya ilave olarak aynı yıl Ağustos ayında Kuveyt Kalkınma Fonu tarafından 40 milyon dolar ilave finans desteği sağlanmıştır.
Deniz taşımacılığının son yıllarda gerileme kaydettiği Bulgaristan’da Tuna nehrinde Rusçuk ve Vidin’de birer tane, Karadeniz’de Varna ve Burgaz’da da birer tane olmak üzere toplam dört liman bulunmaktadır. Japonya tarafından yaklaşık 120 milyon dolar değerinde finansman sağlanarak önümüzdeki yıllarda Burgaz Limanı’nın yenilenmesi ve Varna Limanı’na iki yeni terminal ilave edilmesi öngörülmektedir. Devlete ait deniz ve nehir taşımacılık işletmelerinin özelleştirilmesi için çalışmalar sürdürülmektedir.
İstikrar Paktı çerçevesinde gerçekleştirilen altyapı çalışmaları çerçevesinde Bulgaristan, Pan-Avrupa Ulaşım Koridorları’ndan IV. Koridorun Romen Kalafat’tan Yunan Promachin’e ve Türkiye-Bulgaristan sınırındaki Svilengrad’a kadar olan bölümünde yer almaktadır. Ayrıca ülke VIII. Koridorun Bulgaristan-Makedonya sınırında bulunan Gueşevo’dan Karadeniz sahil şeridinde Burgaz ve Varna’ya kadar olan bölümünde ve

Sırbistan-Karadağ sınırından Edirne’ye uzanan X. Koridorun ve Tuna nehri üzerinde taşımacılığı da öngören VII. Koridorun üzerinde yer almaktadır.

Dış Ticaret
En önemli ticaret ortağı Avrupa Birliği olan Bulgaristan’ın ticaret hacmi, özellikle Almanya, İtalya, Yunanistan ve son dönemlerde de Belçika ve Fransa ile artmaktadır. Ancak, AB ekonomisinde gözlemlenen yavaşlama, Bulgar ekonomisi için bir tehdit oluşturmaktadır. 2008 senesinde Bulgaristan’ın toplam ihracatı 15 milyar 277.5 milyon Avro, ithalatı ise 25 milyar 333.7 milyon Avro olarak gerçekleşmiştir.
İhracattaki artışın özellikle gıda ve hazır giyim gibi tüketici ürünlerinde yoğunlaştığı gözlenmektedir. Son yıllarda bu sektörlerin ihracattaki payı büyük ölçüde artmıştır. Bulgaristan, Türkiye’nin yanı sıra, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan-Karadağ ve İsrail ile serbest ticaret anlaşması bulunmaktadır; Moldova ve Bosna Hersek ile ise serbest ticaret anlaşması müzakereleri sürmektedir. 1993 yılında İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre’den oluşan Avrupa Serbest Ticaret Örgütü (EFTA) ile de bir serbest ticaret anlaşması yapmış olan Bulgaristan, 1996 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) ve 1998 yılında da Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’na dahil olmuştur.
BULGARİSTAN’IN ÜLKELER İLE TİCARETİ (2009/2010)

Milyon Avro	İhracat		İthalat
Ülke	2009	2010	2009	2010
AB-27	7585.2	9486.4	7585.2	9486.4
AB-15	5921.1	7107.2	5921.1	7107.2
Avusturya	229.5	293.8	229.5	293.8
Belçika	663.8	587.3	663.8	587.3
Danimarka	35.3	57.5	35.3	57.5
Finlandiya	19,5	27,5	19,5	27,3
Fransa	524.1	628.4	524.1	628.4
Almanya	1320.4	1658.9	1320.4	1658.9
Yunanistan	1117.8	1236.7	1117.8	1236.7
İrlanda	8.0	8,6	8.0	8,6
İtalya	1092.6	1509.9	1092.6	1509.9
Lüksemburg	12,6	20,4	12,6	20,4
Hollanda	185.1	235.6	185.1	235.6
Portekiz	41.8	45.3	41.8	45.3
İspanya	375.4	415.9	375.4	415.9
İsveç	65.5	78.1	65.5	78.1
İngiltere	229.8	303.3	229.8	303.3
EU-Yeni üyeler	1664.1	2379.2	1664.1	2379.2
Güney Kıbrıs Rum Kesimi	54.3	45.8	54.3	45.8
Çek Cumh.	94.0	146.3	94.0	146.3
Estonya	4,6	11.0	4,6	11.0
Macaristan	135.2	198.1	135.2	198.1
Latvia	12,4	16,9	12,4	16,9
Litvanya	18,9	23,4	18,9	23,4
Malta	6,3	6,4	6,3	6,4
Polonya	183.8	267.5	183.8	267.5
Romanya	1010.1	1441.2	1010.1	1441.2
Slovakya	94.7	104.6	94.7	104.6
Slovenya	49.7	118.0	49.7	118.0
Avrupa -3	635.9	1187.7	635.9	1187.7
Rusya	293.5	443.5	293.5	443.5
İsviçre	83.8	100.2	83.8	100.2
Ukrayna	100.2	198.5	100.2	198.5
Balkanlar	1683.8	2431.0	1683.8	2431.0
Arnavutluk	63.5	59.1	63.5	59.1
Bosna Hersek	40.3	33.6	40.3	33.6
Hırvatistan	69.0	82.4	69.0	82.4
Türkiye	846.5	1325.4	846.5	1325.4
Makedonya	239.2	331.2	239.2	331.2
Sırbistan	414.9	585.8	414.9	585.8
Karadağ	10,4	13,4	10,4	13,4
Amerika	265.5	326.9	265.5	326.9
Brezilya	12,8	25,1	12,8	25,1
Kanada	31.6	27,7	31.6	27,7
ABD	182.9	213.4	182.9	213.4
Asya	910.2	1336.0	910.2	1336.0
Çin	96.0	189.1	96.0	189.1
Gürcistan	95.0	144.1	95.0	144.1
Japonya	14,3	16,5	14,3	16,5
Diğer Ülkeler	618.7	820.5	618.7	820.5
Toplam	11699.3	15588.3	11699.3	15588.3

Kaynak: Bulgaristan Yatırım Ajansı

Yabancı Yatırım
Bulgaristan, son dönemde artan bir hızla uygulamaya koyduğu mevzuat değişiklikleri ile yatırımın önündeki engelleri azaltarak, prosedürleri kolaylaştırmayı ve yatırım sonrası elde edilen kazancın dağılımı konusunda yatırımcının beklentilerinin karşılanmasını hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda kurulan Yabancı Yatırım Ajansı, bürokrasiyi azaltmayı ve tüm yabancı yatırım işlemlerinin tek bir kurumda birleştirmeyi amaçlamaktadır.
Bunun yanısıra, AB normlarına uyma zorunluluğu Bulgaristan’ı yabancı yatırımcılar için daha istikrarlı bir pazar konumuna getirmektedir. Ülkenin üçte birinde uygulanmakta olan yatırım teşviği çerçevesinde sağlanan muafiyet sayesinde gelir vergisi alınmamakta, kurulma aşamasındaki sanayi bölgelerine önemli teşvikler sağlanmakta ve 5 milyon Avro üzerinde yapılan yatırımlar için girdi ithalatında gümrük vergisi muafiyeti sağlanmaktadır.
1999 ile 2005 arasında Bulgaristan’da kaydedilen yabancı yatırımların toplamı 8 milyar 530 milyon Avro’dur.

BULGARİSTAN’DA YABANCI YATIRIMIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI

(1999 – 2009) (milyon Avro)

1	Avusturya	5,903.8		20	Danimarka	298.5
2	Hollanda	4,642.7		21	Malta	248.7
3	Yunanistan	3,419.7		22	İsrail	230.7
4	İngiltere	3,036.7		23	Slovenya	157.6
5	Almanya	2,526.3		24	Adam Adası	155
6	Kıbrıs Rum Kesimi	1,921.1		25	Letonya	152
7	Belçika ve Luksemburg	637.5		26	Lihtenştayn	151.5
8	ABD	1,310.2		27	İsveç	143.5
9	Macaristan	1,276.4		28	Cayman Adaları	141.1
10	İrlanda	1,170.0		29	Panama	127.8
11	İtalya	1,088.1		30	Estonya	108
12	Çek Cumhuriyeti	1,085.4		31	Polonya	103.3
13	Rusya	1,088.1		32	Norveç	91.8
14	İsviçre	897.2		33	Japonya	87.7
15	İspanya	893.9		34	Litvanya	85.2
16	İsviçre	897.2		35	Güney Kore Cumhuriyeti	80.9
17	Fransa	613.7		36	Jersey	72
18	Birleşik Krallık Virgin Adaları	427.9		37	Romanya	66.7
19	Türkiye	391.7		38	İzlanda	47.9

Kaynak: Bulgaristan Merkez Bankası

2010 Yılı Bulgaristan’a Yabancı Yatırımlar (Milyon Avro)

Dönem	2010
Hollanda	1509,1
Belçika	193,3
Güney Kıbrıs Rum Kesimi	164,2
Yunanistan	160,3
Almanya	147,5
Rusya	118,8
ABD	109,3
Macaristan	79,4
İspanya	57,1
İtalya	43,5
Virgin Adaları	36,1
Estonya	24,2
İsveç	20,9
G.Kore	18,2
Türkiye	17,7
Toplam	1638,6

Kaynak: Bulgaristan Merkez Bankası

Yatırımcı Firma	Ülke	Bulgar Firma	Faaliyet Alanı
SOLVAY	Belçika	SODI DEVNYA	Kimya sanayi
AES	ABD	AES Maritza East 1	Elektrik Dağıtımı
Aurubis	Almanya	Aurubis Bulgaria	Bakır
Italchementi	İtalya	Devnya Cement A	Çimento
Lufthansa Technik Gmbh.	Almanya	Lufthansa Technik Sofia OOD	Havayolları bakım
TELECOM AUSTRIA	Avusturay	MOBILTEL AD	Telekom
ENEL	İtalya	EK MARITZA EAST 3	Enerji
SCHNEIDER ELECTRIC	Almanya	SCHNEIDER ELECTRIC	Elektronik
MONTUPET SA	Fransa	MONTUPET SA	Otomotiv Yan Sanayi
Yazaki	Japonya	Yazaki Bulgaria EOOD	Otomotiv Yan Sanayi
OTP	Macaristan	BANK DSK	Finans
CARLSBERG	Danimarka	PIRINSKO PIVO, SHUMENSKO PIVO	Bira
Witte Automotive	Almanya	Witte Automotive	Otomotiv Yan Sanayi
ABB	Almanya	ABB Bulgaria	Otomosyon
Melexis	Belçika	Melexis Bulgaria	Mikroelektroniks
INTERBREW	Belçika	KAMENITZA	Bira
Wienerberfer	Avusturya	Wienerberfer	İnşaat Malzemeleri
ALPIQ Holding Group	İsviçre	Vetrocom EOOD Sofia	Enerji
NESTLE	İsviçre	NESTLE BULGARIA	Gıda Sanayi
ŞIŞE CAM	Türkiye	TRAKIA GLASS	Cam Sanayi
VIOHALCO	Yunanistan	SOFIAMED, STOMANA INDUSTRY	Metal ve bakır ürünler

Kaynak: Bulgaristan Yatırım Ajansı
Özelleştirme
Bulgaristan’da Mart 2002’de yürürlüğe giren yasa ile özelleştirme sürecinden Özelleştirme Ajansı; özelleştirme sonrasındaki gelişmelerden ise Ekonomi Bakanlığı’nda faaliyet gösteren bir departman sorumlu kılınmıştır.
1993 yılı ile 6 Ocak 2006 tarihi arasında ülkede toplam 9,161 kamu işletmesinin özelleştirilmesi tamamlanmış ve bu işletmelerin satışından 4.2 milyon dolar gelir sağlanmıştır. 2005 yılında 31 devlet işletmesinin tamamı, 8 işletmenin bazı departmanları ve 201 işletmenin azınlık hisseleri özelleştirilmiştir. 2006 yılında ise 57 devlet işletmesinin tamamının, 10 hidroelektrik santralinin, 508 işletmenin azınlık hisselerinin satışı öngörülmüştür. Özelleştirme ajansı, 2006 yılında 957 milyon leva (yaklaşık 650 milyon dolar) değerinde özelleştirme işlemleri yapıldığını açıklamıştır.
Türkiye-Bulgaristan Ticari ve Ekonomik İlişkileri
Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaşmalar

Anlaşmanın Adı	İmza Tarihi
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması	1977
Ticaret ve Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması	1994
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması	1994
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması	1994
Turizm İşbirliği Anlaşması	1997
Serbest Ticaret Alanı Anlaşması (Sona ermiştir)	1998
Enerji ve Altyapı Alanlarında İşbirliği Anlaşması ve Protokolu	1998
İkili Hava Ulaştırma Anlaşması	2004
Deniz Ticareti Taşımacılık Anlaşması	2004
Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (İç onay prosedürleri devam etmektedir)	2004
Teknik Düzenlemeler, Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Metroloji Alanlarında Danışma ve İşbiriliği Mekanizması Tesis Edilmesine Dair Mutabakat Zaptı (İç onay prosedürleri devam etmektedir)	2009

Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Ticari İlişkiler

Türkiye- Bulgaristan Dış Ticareti (‘000 dolar)
YILLAR	İHRACAT	İTHALAT	İHR/İHT	DENGE	HACİM
1996	152,984	358,038	0.43	-205,054	511,022
1997	170,033	366,541	0.46	-196,508	536,574
1998	213,191	367,420	0.58	-154,229	580,611
1999	233,595	295,575	0.79	-61,980	529,170
2000	252,934	465,408	0.54	-212,474	718,342
2001	299,415	393,516	0.76	-94,101	692,931
2002	377,502	506,002	0.75	-128,500	883,504
2003	619,101	684,348	0.90	-65,247	1,303.450
2004	894,307	949,727	0.94	-55,421	1,844.034
2005	1,176.714	1,186.204	0.99	-9,490	2,362.918
2006	1,567.020	1,635.944	0.96	-68,924	3,202.964
2007	2,060.678	1,949,813	1.06	110,865	4,010.491
2008	2,148.844	1,840.049	1.17	308,795	3,988.893
2009	1,387.709	1,117.128	1.24	270,581	2,507.837
2010	1,497.929	1,702.534	0.86	-75,584	983.328
2010/6	715,070	798,199	0.89	-83,129	1,513,269
2011/6	779,604	1,294,981	0.61	-515,377	2,074,585