S xolmuratov korxonada kadrlar

UO‘K: 331.108(075.8) 
KBK 65.240ya7 
 
Mas’ul muharrir: 
Q.H.Abdurahmanov – i.f.d.prof., akademik. 
 
Taqrizchilar: 
N.Q. Zokirova – i.f.d. prof., G.V.Plexanov nomidagi Rossiya iqtisodiyot universiteti; 
R.I. Nurimbetov – i.f.d., prof., TDAI. 
 
ISBN 978–9943–6151–2–0
© «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2019. 

---

3 
KIRISH 
 
Har qanday zamonaviy korxonaning (tashkilot)ning boshqaruv 
jarayonidagi asosiy vazifasi – yuqori malakali xodimlarni topish, 
barcha xodimlarni yagona maqsadga chorlash va ruxlantirish, eng 
yuqori ijtimoiy va iqtisodiy natijalarga erishish uchun ularni 
jipslantirish, o‘zgaruvchan bozor munosabatlari sharoitida goho 
keskin sur’atlarda rivojlanish, goho inqiroz mashaqqatlari sharoiti-
dan chiqib ketish tadbirlarini qo‘llashni talab qiladi. Milliy 
iqtisodiyotimizdagi ro‘y berayotgan innovatsion jarayonlar avvalo, 
kadrlar siyosatida ham o‘zgarishlarni talab qiladi. Alohida qayd etish 
lozimki, ushbu atama amaliyotda anchadan beri qo‘llaniladi, ammo 
har bir korxonada (tashkilotda) uning ishlash tartibi qandayligi, 
kadrlar siyosati o‘z ichiga olgan masalalar qay darajada olib 
borilayotganligiga bog‘liq.
Aholini ish bilan ta’minlash biz uchun nafaqat iqtisodiy, ayni 
paytda katta ijtimoiy ahamiyatga ega. Hokimlik, vazirlik va idoralar, 
ish beruvchi tashkilotlar bilan bir qatorda bank muassasalarini ham 
ishga yanada faol jalb etishi kerak. Aholi bandligini hal etishda 
turizmni rivojlantirish bo‘yicha katta imkoniyatlarni ham ishga 
solishimiz lozim
1
. 
Ushbu o‘quv-uslubiy qo‘llanmaning tayyorlanish jarayonida 
mehnat faoliyati vaqtida kadrlar xizmatlarining rahbarlari va muta-
xassislaridan savolnoma asosida tahlil o‘tkazilgan, uning natijalariga 
ko‘ra faqat 73 foiz mutaxassislar o‘zi ishlayotgan korxonaning 
(tashkilot) kadrlar siyosatini aniq Tushunganligini ko‘rsatdi. 
Innovatsion iqtisodiyotga o‘tish sharoitida kadrlar siyosatini 
har bir korxonaning rahbari va kadrlar xizmatiga mas’ul bo‘lgan 
shaxslar tomonidan ishlab chiqishi lozim. Afsuski, amaliyotda 
korxonalar (tashkilotlar) rahbarlari kadrlar siyosatini ishlab chiqishda 
shaxsan ishtirok etishmaydi va ko‘pincha kadrlar siyosatini ishlab 
chiqish bilan faqat kadrlar bo‘limi boshlig‘i (yoki inspektor) 
shug‘ullangan. Ko‘pincha korxonalarda (tashkilotlarda) mehnatga 
1
Mirziyoyev. Sh.M. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqat va inson manfaatlari yili”da amalga 
oshirishga oid davlat dasturini o‘rganish bo‘yicha ilmiy-uslubiy risola. – Toshkent, 2017, – 280 b. 

---

4 
haq to‘lash masalalari kadrlar siyosatida eng muhim o‘rinni 
egallaganiga qaramay, mehnat va ish haqi bo‘limi boshlig‘i kadrlar 
siyosatini ishlab chiqishga umuman jalb qilinmaydi Bu korxonalarda
(tashkilotlarda) rahbarlar kadrlar siyosatining muhimligini tushun-
maganliklari yoki o‘z majburiyatlarini kadrlar xizmati xodimlari 
zimmasiga yuklagan holda uning shakllanishi va rasmiylashtirlishiga 
ma’muriy jihatdan umuman e’tibor bermasligidan dalolat beradi. 
Korxonada kadrlar siyosatining eng muhim jihati rahbar 
toifasidagi xodimlar zaxirasi bilan ishlashdir. Respublika korxo-
nalarida (tashkilotlarida) xodimlarning kasbiy (professional) lavozimi 
o‘sishi, xodimning kasbiy-ishchanligi hisobiga, uning mehnatini 
baholash natijalariga asoslanadi.
Amalda esa O‘zbekistonning barcha korxonalarida xodimlar-
ning kasbiy fazilatlarini maxsus baholash tadbirlari rasman o‘tka-
zilmaydi, Shuning uchun xodimlarning professional o‘sishi va 
ma’muriy lavozimlarga ko‘tarilishi ko‘p hollarda tasodifan yoki 
tanish-bilishchilik asosida amalga oshiriladi. 
Amaliyotning ko‘rsatishicha, barcha korxonalarda, ayniqsa 
xususiy sektorda ishlab chiqarish jarayonida kadrlar siyosati 
tushunchasi va mohiyatini belgilashda yagona ilmiy asoslangan 
tushuncha yo‘q. Ammo uning ishlab chiqilishiga yondashuvlar 
xilma-xilligi iqtisodiyotimizni yanada rivojlanishi sharoitida uni 
asoslash, qayta ko‘rib chiqish va takomillashtirishni taqozo etadi. 
Korxonaga (tashkilotga) istiqbolli va doimiy tarzda samarali 
iqtisodiy, ham ijtimoiy va psixologik osoyishta muhit yaratuvchi
omil - ishlab chiqilgan kadrlar siyosati hisoblanadi.
Hozirgi davrda kadrlar siyosatini har bir kompaniyadagi 
muhim strategik resurslar hisoblangan mutaxassislar nafaqat bilishi, 
tushunishi, balki so‘zsiz ijro etishi ham lozim. Buning uchun 
kadrlar siyosati asosida korxonani qanday mohirona boshqara 
olish kerak degan savolga bugun aniq javob berish mushkul, 
sababi milliy iqtisodiyotning barcha sohalarida aniq maqsadli 
ishlab chiqilgan milliy kadrlar siyosati endi shakllanib kelmoqda. 
Shunday ekan, mavjud mamlakat amaliyoti va xorijiy tajriba 
asosida tayyorlangan mazkur o‘quv qo‘llanmada barcha soha 

---

5 
korxonalarida kadrlar siyosatini shakllantirish va rivojlantirish 
bo‘yicha ishchan yondashuvlar o‘z ifodasini topgan. 
Mazkur o‘quv qo‘llanma Toshkent davlat iqtisodiyot uni-
versiteti huzuridagi “O‘zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishning
ilmiy asoslari va muammolari” ilmiy-tadqiqot markazining 2017-
2020 yillarga mo‘ljallangan OT-F1-022-raqamli “Iqtisodiyotni 
barqaror rivojlanishini ta’minlovchi ichki imkoniyatlarni aniqlash 
va zahiralarni safarbar qilishning ilmiy-metodik asoslari” 
mavzusidagi fundamental ilmiy loyihaning “Ta’lim va fan 
integratsiyasi” doirasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalarini 
ifodalaydi. 

---

6