Samarqand iqtisodiyot va servis instituti marketing kafedrasi

Assortiment yuritish. Tipik savdo vositachisi potensial mijozlarga eng yaxshi tarzda xizmat ko’rsatish va ularning ehtiyojlarini qondirish uchun ularni bir nechta manbalardan xarid qilib, mahsulot assortimentini o’zaro bog’liq bo’lgan tovarlardan shakllantiradi.
Moliyalashtirish. Tovar zaxiralariga investisiya kiritgan va mijozlarga kreditlar taqdim etgan holda savdo vositachisi oldisotdi jarayonini moliyalashtirishga yordam beradi.
Saqlash. Mahsulotlar ularning ochiqligi nuqtai nazaridan qulay va saqlash nuqtai nazaridan himoyalangan joylarda joylashtirilishi lozim.
Saralash. Ayrim vaziyatlarda savdo vositachisi, mahsulotni katta hajmda xarid qilar ekan, ularni qayta sotish uchun kichik partiyalarga «taqsimlaydi».
Tovarlarni navi va sifati bo’yicha tasniflash. Savdo vositachisi u olgan mahsulotlarni inspeksiya qilishi, sinab ko’rishi va baholashi hamda ularga ma’lum bir sifat darajasi berishiga zarurat vujudga kelishi mumkin.
Transport vositasida tashish. Ushbu funksiya mantiqiy funksiya bo’lib, mahsulot tabiiy oqimini boshqarishni taqozo etadi.
Bozor haqida axborot to’plash. Qoidaga ko’ra, savdo vositachisi bozor haqida – mijozlariga ham, ta’minotchilarga ham – jumladan, raqobatchilar haqida, mahsulot sifati va ochiqligi haqida, mijozlarning ehtiyojlari haqida axborot taqdim etish uchun ma’lum bir javobgarlikka ega bo’ladi.
Risklarni qabul qilish. Kanal qatnashchisi eskirishi yoki buzilishi mumkin bo’lgan mahsulot zaxirasiga egalik qilish bilan bog’liq risklarni o’ziga olishi zarur. Marketing kanali strukturasini ishlab chiqish bu – yuqorida sanab o’tilgan funksiyalarni imkon qadar samarali bajarishga erishishga harakat qilib ko’rishdir. Navi va sifati bo’yicha tasniflashni istisno qilganda, bu funksiyalarning har biri ishlab chiqaruvchi va yakuniy xaridor o’rtasidagi taqsimot zanjirining ma’lum bir bo’g’inida amalga oshirilishi lozim.
To’g’ridan-to’g’ri taqsimot kanalida bu funksiyalarning katta qismi ishlab chiqaruvchi tomonidan amalga oshiriladi, vaholanki ayrim – moliyalashtirish va assortiment yuritish kabi funksiyalar mijozga berilishi mumkin. Ishlab chiqaruvchi mijozga boshqa funksiyalarni bajarishni ham topshirishi mumkin – masalan, mijoz tovarni fabrikada oladigan va shu joyning o’zida naqd pul bilan to’laydigan hollarda shunday bo’ladi.
Sanoat tovarlari distribusiya kanalida bu funksiyalarning ko’pchiligini savdo vositachilari bajaradi, chunki ular shakllangan mijozlar bazasi, ta’minot manbalari, zarur ombor va logistika quvvatlari va tajribasiga ega bo’lgan mutaxassislar hisoblanadi. Ular bu funksiyalarni kamroq xarajatlar bilan ham ishlab chiqaruvchidan ko’ra samaraliroq bajarishi mumkin.
Sanoat bozori murakkabligi an’anaviy taqsimot kanallarini to’ldirish va kengaytirish uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish uchun qiziqarli imkoniyatlar yaratadi.
Sanoat marketingi an’anaviy tizimlari doimo umummilliy miqyosda mijozlarga sotuv va to’g’ridan-to’g’ri sotuvni amalga oshiradigan sotuv personalidan, ba’zida esa – sanoat distribyutorlari va direkt-meyldan iborat bo’lgan. Bu to’rt elementning har biri barcha marketing funksiyalarini bajarish uchun, jumladan, ularning qiziqish darajasini aniqlash, bitimlar tuzish va mijozlar bilan munosabatlarni qo’llab-quvvatlash uchun javob bergan.
Marketing kommunikasiyalari vositalarini tanlash birinchi navbatda muayyan mijozga potensial sotuv hajmiga bog’liq bo’lgan, chunki har bir vosita biron-bir turdagi mijozlar uchun mo’ljallangan. Shunday qilib, kompaniya siyosati distribyutor uchun yirik potensial mijozlar bilan ishlashda, savdo personali uchun esa – o’rtacha va kichik xarid salohiyatiga ega bo’lgan mijozlar bilan ishlashda to’siqlar yaratishi mumkin bo’lgan.
Ko’rinib turibdiki, bu tizim optimal emas, unga bozor sharoitlari va mijozlarning ehtiyojlariga javob berish uchun moslashuvchanlik yetishmaydi va u to’g’ridan-to’g’ri sotuvlarni amalga oshiruvchi savdo personali va savdo vositachilari o’rtasida nizolar vujudga kelishiga sababchi bo’ladi. Aralash kanal konsepsiyasiga ko’ra bu muammoni axborot texnologiyalari yordamida hal qilish mumkin.