Şehriban Şahin Bir Kamusal Din Olarak Türkiye’de ve Ulus Ötesi Sosyal Alanlarda İnşa Edilen Alevilik Giriş

4.4 Türk Devletinin Alevi Politikaları

Devletin meşruluğunu sorgulayan ve derinden sarsan siyasal İslamın yükselişi ve PKK terörü ile kamuoyunun gündemine oturan Kürt sorunu, 1990’li yılların siyaset sahnesine damgasını vururken, Türk devletinin Alevi vatandaşlarının varlığını tanıma yolunda politikalar geliştirdiği gözlemlendi. Şimdi bu politikalara göz atalım.

Devletin Alevilere yönelik politika üretmeye başlaması 1990 yılında Hacı Bektaş Anma Törenleri'nin organizasyonunu, törenleri uluslararası bir organizasyon haline getirme bahanesi ile almasıyla olmuştur. 1991 yılında devlet bakanı Fahrettin Kurt, Diyanet aracılığı ile Alevilere dedeler yetiştirmek için okullar açılacağını kamuya ilan etmiştir. Üç sene sonra yüksek tirajlı bir gazete hükümetin Alevi din adamları yetiştirmek için okul açılması, cemevlerinin kurulması ve yasallaştırılması, Alevilerin Diyanet'te temsili ve Alevilerin cemaat olarak haklarının tanınması konularının tartışmaya açılacağı haberini vermiştir (Hürriyet 24 Ekim 1994).

Alevilerin resmi olarak tanınmasında en önemli kamusal eylem devletin başı sıfatıyla cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in 1994’deki Hacı Bektaş Anma Törenleri’ne katılması oldu. Törenlere katılan ilk cumhurbaşkanı olarak Demirel cumhurbaşkanlığı dönemi bitene kadar her sene açılış törenine katıldı. Onunla birlikte çoğu zaman başbakan, başbakan yardımcıları, kabine üyeleri, siyasi parti liderleri de açılış töreninin alışılmış simaları oldular. 1997 yılından itibaren açılış töreni devlet televizyonu aracılığıyla naklen yayınlanmaya başlandı. Demirel Alevilere yönelik desteğini HBAKV’nin Dikmen’de yaptırılan dört katlı genel merkez binasının yapımına destek vererek de sürdürmüştür.

1980’lerin sonlarında Gazü Üniversitesi’nde kurulan Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi her ne kadar Türk-İslam sentezi yanlısı yayınlar yapsa da bir Alevi enstitüsü kurmaya çalışan ANAP-DSP koalisyon hükümeti sırasında adındaki Hacı Bektaş ile dikkat çekmiştir. Bu merkez Kültür Bakanlığı ile ortak bir projede yer almış, 13 bölümlük Alevi-Bektaşi kültürünü Orta Asya’dan Balkanlara uzanan coğrafyada araştıran bir TV programı hazırlamıştır.^[5] Bu program, “Hoca Ahmet Yesevi’den Hacı Bektaş Veli’ye 13. Yüzyılda Anadolu’da Türk Hümanızmasının Kaynakları,” devlet televizyonunda 2000 yılının sonunda yayınlanmıştır.

Erbakan’nın istifa ettirilmesinin ardından kurulan ANAP-DSP koalisyon hükümeti Cumhuriyet tarihinde Alevilere devlet bütçesinden para ayıran ilk hükümet oldu. Hükümet 1998 mali yılında bütçeden Alevi derneklerine 425 milyar TL ayırdı ve bu HBAKV’na diger Alevi dernek ve vakıfları arasında paylaştırılmak üzere verildi.^[6] 1999 genel seçimlerden sonra kurulan DSP-ANAP-MHP koalisyon hükümetinin programında şöyle bir madde dikkat çekti “hükümetimiz Alevi-Sünni kardeşliğini pekiştirmek için çalışacaktır.”^[7] Böylece bu koalisyon hükümeti programında Alevi sözcüğüne yer veren ilk hükümet oldu.

Son yıllarda Kültür Bakanlığı Alevi-Bektaşi kültürüne yönelik projeler üretmiştir. Bakanlık Alevi-Bektaşi şiirleri kitabı, Hacı Bektaş Veli’nin şiirlerini bastırmakta, Alevi festivallerini ve kültürel projelerini maddi olarak desteklemektedir. Kültür Bakanlığı aynı zamanda Hacı Bektaş Semah Grubu kurmuş grup festivallerde ve televizyon programlarında semah gösterisi yapmaktadır. Kültür Bakanlığı adına Alevi-Bektaşi kültürünü öven ve bu kültürün Türklüğün merkezinde olduğunu savunan konuşmalarda yapılmıştır Meclis'te.^[8]

Alevi deyiş nefes ve semahlarının devlet televizyon ve radyolarında yasak olduğu önceki yılların aksine son yıllarda Alevi deyiş ve nefesleri Alevi müzisyenlerce devlet televizyonunda sık sık çalınmakta Alevilerin kültürel festivallerine bile rastlanabilmektedir. Öyleki Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu’nca Köln’de düzenlenen Bin Yılın Türküsü gösterisi de devlet televizyonunda yer alabilmiştir. Bu festivali mümkün kılan uluslararası göç ve onunla gelişen ulus ötesi konjektürün sosyal ve politik fırsat yapılarına katkısını aşağıda ele alacağım.