Sh. Sodiqova

I BO LIM. M AKTABG ACH A PEDAG O G IK A NING
UM UM IY A SOSLARI
I bob. K A D R L A R TAYYORLASH M ILLIY M O DELI.
M A K TABG ACH A TA’LIM G A K IRISH
, , , , 
, , 
О zbekiston Respublikasi m ustaqil-
K adrlar tayyorlash 
. , 
. 
. . .
, 
.
. . .
. 
likni q o i g a ki nt gac h , ijtimoiy hayoti-
m u h y m o d e l i v a u n i n g
, 
, 
, , 
■
, 
. . .
m iznm g barcha sohalanda tub lslohotlar 
m azm un-m ohiyati 
.
am alga o shinla boshlandi.
Totalitar boshqaruv usuli asosida ish yuritilayotgan xalq ta ’limi 
tizim ida yuzaga kelgan m uamm olarni hal etish vazifasi Respublika 
hukum ati ham da m utasaddi tashkilotlarni ta 'lim tizim ida ham jiddiy 
o ‘zgarishlarni amalga oshirishga undadi. Bu boradagi sa ’i-harakatlarning 
samarasi sifatida 1992-yil iyul oyida m ustaqil 0 ‘zbekistonning ilk 
‘'Ta’lim to ‘g ‘risida”gi qonuni qabul qilindi. M azkur qonun m azm unida 
R espublika ta ’lim tizim i, uning asosiy y o ‘nalishlari. m aqsad-vazifalari. 
ta ’lim bosqichlari va ularning mohiyati kabi m asalalar o ‘z ifodasini 
topdi. Biroq, 1997-yilga kelib, 0 ‘zbekiston Respublikasining “Ta’­
lim to ‘g ‘risida”gi qonuni va uning m azm unida ilgari surilgan g‘oyalar- 
ning am aliyotga tatbiqi tahlil etilganda, bu borada m uayyan kam chilik- 
larga y o ‘l q o ‘yilganligi aniqlandi. 0 ‘tkazilgan tahlil natijalariga k o ‘ra, 
ta ’lim tizim ida olib borilayotgan islohot aksariyat o ‘rinlarda chuqur 
ilmiy asoslarga ega bo ‘lm aganligi m a’lum b o id i ham da kadrlar tayyor­
lash tizimini isloh qilish zarurligi belgilandi. Shu bois O 'zbekiston 
Respublikasi Oliy M ajlisining IX sessiyasida yangi tahrirdagi O 1 zbekiston 
Respublikasining “Ta’lim to ‘g ‘risida”gi Qonuni va "K adrlar tayyorlash 
milliy dasturi” qabul qilindi.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” O 'zbekiston R espub-likasining 
“Ta’lim to ‘g ‘risida”gi qonunining qoidalariga muvofiq, milliy tajribaning 
tahlili va ta ’lim tizim idagi, jahon m iqyosidagi yutuqlar asosida 
tayyorlangan ham da yuksak umum iy va kasb-hunar m adaniyatiga, ijodiy 
va ijtimoiy faollikka, ijtim oiy-siyosiy hayotda m ustaqil ravishda m o'ljalni 
to ‘g‘ri ola bilish m ahoratiga ega b o ‘lgan. istiqbol vazifalarini ilgari 
surish va hal etishga qodir kadrlarning yangi avlodini shakllantirishga 
y o ‘naltirilgandir.
2. K adrlar tayyorlash m illiy dasturi. - Т.: «Sharq». 1997 - ,20-b.
6

---

“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning maqsadi - ta'lim sohasini tub- 
dan isloh qilish, uni o'tm ishdan qolgan m afkuraviy qarash va sarqitlar- 
dan to ’la xalos etish, rivojlangan dem okratik davlatlar darajasida, yuksak 
m a'naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori m alakali kadrlar 
tayyorlash milliy tizim ini yaratishdan iboratdir3.
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ilgari surilgan m aqsadlarni 
to ‘laqonli ro ‘yobga chiqarish bir qator vazifalarning ijobiy hal qilinishini 
nazarda tutadi. D asturda bu boradagi vazifalarning quyidagilardan 
iboratligi ko‘rsatiladi:
- “Ta’lim to 'g 'risid a"g i O 'zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq 
ta ’lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta ’lim m uassasalari ham da 
ta ’lim va kadrlar tayyorlash sohasida, raqobat muhitini shakllantirish 
negizida ta ’lim tizim ini yagona o'quv, ilmiy-ishlab chiqarish majmui 
sifatida izchil rivojlantirishni ta ’minlash;
- t a ’lim va kadrlar tayyorlash tizimini jam iyatda am alga oshirilayotgan 
dem okratik huquqiy davlat qurilishi jarayonlariga m oslashtirish;
- kadrlar tayyorlash 
tizimi 
m uassasalarini yuqori 
malakali 
m utaxassislar bilan ta ’minlash, pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiy 
m aqom ini k o ‘tarish;
- kadrlar tayyorlash tizimi va m azm unini m am lakatning ijtimoiy 
va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jam iyat ehtiyoj laridan, fan, 
madaniyat, texnika va texnologiyaning zam onaviy yutuqlaridan kelib 
chiqq7 an holda qayta qurish;
- ta'lim oluvchilarni m a'naviy axloqiy tarbiyalashning va m a’rifiy 
ishlarning samarali shakllari ham da uslublarini ishlab chiqish va joriy 
etish;
- ta ’lim va kadrlar tayyorlash, ta'lim m uassasalarini attestatsiyadan 
o'tkazish va akkreditatsiya qilish sifatiga baho berishning xolis tizimini 
joriy qilish;
- yangi ijtim oiy-iqtisodiy sharoitlarda ta'lim ning talab qilinadigan 
darajasi va sifatini, kadrlar tayyorlash tizim ining am alda faoliyat ko'rsa- 
tishi va barqaror rivojlanishining kafolatlarini, ustuvorligini ta'm inlovchi 
normativ, m oddiy-texnika va axborot bazasini yaratish;
- ta ’lim. fan, ishlab chiqarishning samarali integratsiyalashuvini 
ta'm inlash, tayyorlanayotgan kadrlarning miqdori va sifatiga nisbatan
3. K adrlar tayyorlash m illiy dasturi. - Т.: «Sharq». 1997, - ,25-b.
7

---

davlatning talablarini, shuningdek. nodavlat tuzilmalari, korxonalar va 
tashkilotlarning buyurtm alarini shakllantirishning m exanizm larini ishlab 
chiqish;
- uzluksiz ta ’lim va kadrlar tayyorlash tizim iga byudjetdan tashqari 
m ablag'lar, shu jum ladan, chet el investitsiyalari jalb etishning real 
mexanizmlarini ishlab chiqish va am aliyotga joriy etish;
- kadrlar tayyorlash sohasida о ‘zaro manfaatli xalqaro ham korlikni 
rivojlantirish1.
M illiy dasturning m aqsad va vazifalari bosqichm a-bosqich amalga 
oshiriladi. Har bir bosqichda m uayyan vazifalarning hal etilishi nazarda 
tutiladi. Ushbu vazifalar quyidagilardan iboratdir:
Birinchi bosqich
(1 9 9 7 -2 0 0 1-yillar) - mavjud kadrlar tayyorlash 
tizim ining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizim ni isloh 
qilish va rivojlantirish uchun huquqiy, kadrlar jihatidan - ilmiy-uslubiy, 
m oliyaviy shart-sharoitlarni yaratish;
Ikkinchi bosqich
(2 0 0 1 -2 0 0 5-yillar) - Milliy dasturni to ‘liq ro ‘yobga 
chiqarish, m ehnat bozorining rivojlanishi va real ijtim oiy-iqtisodiy sha- 
roitlarni hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritish;
Bu bosqichda, shuningdek, ta'lim m uassasalarini maxsus tayyorlan- 
gan malakali pedagog kadrlar bilan to ‘ldirish ta ’m inlanadi, ularning 
faoliyatida raqobatga asoslangan m uhit vujudga keltiriladi.
Uchmchi bosqich
(2005 va undan keyingi yillar) - to ’plangan tajrib- 
ani tahlil etish va um um lashtirish asosida, m am lakatni ijtim oiy-iqtisodiy 
rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini takom il­
lashtirish va yanada rivojlantirish.
Bu bosqichda, yana shuningdek,
- t a ’lim m uassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini yanada 
m ustahkam lash;
- o'quv-tarbiya jarayoni yangi o'quv-uslubiy m ajmualar. ilg ‘or peda­
gogik texnologiyalar bilan to ‘liq ta ’m inlanishi;
- milliy (elita) oliy ta ’lim m uassasalarini qaror toptirish va rivojlan­
tirish;
- ta ’lim jarayonini axborotlashtirish, uzluksiz ta ’lim tizimi ja ­
hon axborot tarm og’iga ulanadigan kom pyuter axborot tarm og ‘i bilan 
to ‘liq qam rab olinishiga erishish kabi vazifalarning ham ijobiy yechim i 
ta ’minlanadi.
4. K ad rlar tayyorlash m illiy dasturi. - Т.: «S harq», 1997. - ,27-29-b.
8

---

Kadrlar tayyorlash m illiy m odeli faqat