Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Buyuk Britaniya
| Fransiyada OAV
− 1789 yilgi inson va fuqarolar huquqlari Deklaratsiyasida so‘z erkinligi asosiy huquq sifatida tan olingan. Shunga ko‘ra, har bir fuqaro erkin so‘zlashi, yozishi va chop etishi mumkin. Ammo bu erkinlikni suiiste’mol qilsa, qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka tortiladi (11-modda)[44]. Ushbu deklaratsiya ta’sirida ommaviy axborot vositalarining mustaqilligiga xavf tug‘dirish (turli tashkilotlar tomonidan) 10% ga yaqin sezilib turgan bo‘lsa, 1986-yilda qabul qilingan “Aloqa erkinligi to‘g‘risida”gi qonunning turli bandlari Oliy Kengash (CSA) va uning a’zolarining mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan Davlat audio- vizual xizmatlarining mustaqilligi to‘g‘risidagi 2013 yil 15 noyabrdagi 2013-1028- son Qonuni), “Mustaqil davlat organi” sifatida yangi huquqiy maqom berish va uning a’zolarini tayinlash[90] bilan bog‘liq o‘zgartirishlar orqali CSA mustaqilligini mustahkamladi. Germaniyada ommaviy axborot vositalari faoliyatida plyuralizm yuqori bo‘lib, unga ta’sir etishga urinish xavfi, ya’ni so‘z va fikr erkinligining xavf ostida qolish darajasi 6% ni tashkil etadi. Axborotga nisbatan cheklovsiz kirish imkoniyati mavjud. Qonun manbalarni himoya qilishni kafolatlaydi. Germaniyada ommaviy axborot vositalarini boshqarish va moliyalashtirish mustaqilligi yuqori bo‘lib, masalan, uning hukumatga qaramlik darajasi 8% ga yetmaydi. Boshqaruv va kengash funksiyalarining adolatli, xolis va shaffof tartiblari hukumatdan yoki har qanday siyosiy guruhdan mustaqilligini[42; 313-r.] ko‘rsatadi. 87 Buyuk Britaniya uzoq vaqtdan beri liberal demokratik davlatlar orasida beshta komponentga asoslangan ommaviy axborot vositalarida plyuralizm uchun eng yaxshi rivojlangan tizimlardan birini saqlab kelmoqda. Bu besh komponentga 1. Xususiy mulk bo‘lgan va faqat oddiy biznes qoidalari, fuqarolik va jinoyat qonunchiligi qoidalari bilan tartibga solinadigan erkin matbuot. 2. Davlat yoki siyosatchilarning har qanday siyosiy nazoratdan uzoqda bo‘lgan kvazi nodavlat agentlik tomonidan boshqariladigan teleradiokompaniyalar. 3. Siyosiy yoritilishi bir xil qoidalar bilan tartibga solinadigan tartibdan xoli bo‘lgan, xususiy sektor teleradiokompaniyalari. 4. Kuchli rivojlangan jurnalist professionalligi. Axborot berishning aniqligi, uning umumiy standartlari va sharhlarida adolatlilik va shaxsiy daxlsizlikni ta’minlanganligi. 5. Ommaviy axborot vositalari tizimining tobora muhim jihati bo‘lgan va oddiy qonun qoidalaridan tashqari mavjud bo‘lgan ijtimoiy media[95] kirishi keltirib o‘tilgan. Amerika Qo‘shma Shtatlarida ommaviy axborot vositalari erkinligi, ularni shaffof va ochiq ishlash mexanizmi, ayniqsa, jamoatchilik nazorati tizim elementlari sifatidagi faoliyatida “hukumat ta’siridan chiqish” borasidagi prinsiplar yuqori mavqeda emas. Masalan, “Chegara bilmas muxbir” tashkiloti tomonidan har yili mamlakatlarning matbuot erkinligi bo‘yicha hisobotiga asoslangan reyting tuziladi va e’lon qilinadi. 2013-2014 yillarda Qo‘shma Shtatlar 180 mamlakat ichida 46- o‘rinni egalladi [47] . Shuningdek, samarali jamoatchilik nazoratini ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy-huquqiy mexanizmlar hamda ularni harakatga keltiruvchi drayverlarni ishlab chiqish bo‘yicha olimlar tomonidan ko‘plab ilmiy-nazariy konsepsiyalar, amaliy taklif va tavsiyalar ham taqdim etilmoqda. − Notrdam universitetining professori Robert Shmul Amerikada davlat hokimiyati faoliyati yuzasidan jamoatchilik nazoratining shakllanish tarixi, hozirgi kuni va kelajakdagi rivojlanish yo‘nalishlari mazmuni, mohiyatini hamda nazoratning ko‘rinishlarini tadqiq etib[20; 116-b.], erkin matbuot bilan siyosiy maqsadlarda birlashish erkinligi o‘rtasida uzviy aloqadorlikni topishga harakat qiladi. Bu ham jamoatchilik nazoratini olib borish vakolatiga ega institutsional tizim 88 institutlari tomonidan qo‘llanilayotgan ijtimoiy-huquqiy mezanizmlarni klassifikatsiya[104] qilishga imkon beradi. − Meksikalik olim Diyego Valadesning “контрол над властю” nomli monografiyasida – davlat organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini ta’minlashda alohida fenomen sifatida qarab, davlat va jamoatchilik nazoratining o‘zaro nisbati masalasiga to‘xtalib, nazoratni amalga oshiruvchi ijtimoiy-huquqiy mexanizmlar tasnifini ishlab chiqadi[55; 248-s.]. Bu tadqiqot natijalari jahon ilm- fanida o‘zgacha qarshi olinib, bu sohadagi dastlabki ishlardan ekanligi e’tirof etiladi. − Rossiyalik professor V.Ye.Chirkin fikricha, “bugungi kunda jahonda yangi hokimiyat tarmog‘i – kontrol etuvchi tarmoqning ajralib chiqish jarayoni kechmoqda. Biroq, bu jarayon hali tugaganicha yo‘q. Ko‘pgina davlatlarda kontrol etuvchi hokimiyatning ajralib chiqish tendensiyasi ”izlanish” tusiga ega. Bundan tashqari, avtoritar siyosiy rejimlar sharoitida kontrol etuvchi organlarga berilgan keng vakolatlar o‘zining real amalga oshishidan hali ancha uzoq”[38; 18-s.] –deb, davlat organlari ustidan samarali jamoatchilik nazoratining o‘rnatilishi uchun, avvalo jamiyatda demokratik tamoyillar ta’minlangan bo‘lishi kerakligi ko‘rsatiladi. − M.M.Mamasiddiqov tomonidan olib borilayotgan tadqiqotlarda[28] huquqiy demokratik davlat va erkin fuqarolik jamiyatining eng muhim belgilaridan biri, parlament va jamoatchilik nazorati mexanizmlari ekanligi ko‘rsatiladi. Olimning fikricha, parlament va jamoatchilik nazoratidan ko‘zlangan asosiy maqsad – davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining va ular mansabdor shaxslarining faqat qonun doirasida faoliyat yuritishini, qolaversa, butun jamiyat a’zolarining amaldagi qonun hujjatlariga qat’iy itoat qilishini ta’minlash[28; 17-18-b.] zururati ko‘rsatiladi. − X.T.Odilqoriyev fuqarolik jamiyati institutlarining davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari ustidan ta’sirchan jamoatchilik nazoratini amalga oshirish mexanizmlarini yaratish muammolari xususida tahliliy mulohazalar yuritib, davlat organlari, jumladan, respublikamiz Bosh prokuraturasi, Ichki ishlar vazirligi, Mudofaa va boshqa vazirliklar huzurida Jamoatchilik kengashlarini tashkil etish g‘oyasi[31; 93-b.] ilgari suriladi. Tadqiqotchi fikricha, ushbu tuzilmalar bilan 89 hamkorlik aloqalarini bog‘lagan holda jamoatchilik nazoratini olib borish orqali, shu va boshqa davlat organlari faoliyatini nazorat qilishda natijadorlik oshadi. − M.A.Axmedshayeva, M.K.Najimov, Sh.A.Saydullayevlar tomonidan ilgari surilayotgan qarashlar bo‘yicha “Davlat hokimiyati faoliyati yuzasidan jamoatchilik nazoratini mohiyatan ikki ko‘rinishga ajratish maqsadga muvofiq ekanligi keltirib o‘tilib, birinchisi, davlat hokimiyati faoliyati yuzasidan bilvosita jamoatchilik nazorati – davlat hokimiyati faoliyati yuzasidan parlament nazorati va davlat hokimiyati faoliyatida qonuniylikka rioya etilishi yuzasidan sud nazorati ekanligi ko‘rsatiladi[64]. Ikkinchisi, davlat hokimiyati faoliyati yuzasidan bevosita jamoatchilik nazorati deb[20; 137-b.], keltiriladi va bularning har birining o‘ziga ishlash mexanizm ekanligi asoslanadi. Tadqiqot jarayonida paragraf bo‘yicha quyidagi xulosalarga kelindi: Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|