Shaxs va jamiyat

uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar – ijtimoiy-madaniy jarayon
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

175
34-§. o‘zbekistonda yaratilayotgan iqtisodiyotning 
sivilizatsiyaviy maqomi
O‘zbekiston davlat mustaqilligini qo‘l-
ga kiritganda sovet davlati iqtiso diyo-
ti chuqur inqirozni boshidan kechi-
rayotgandi. buning asosida ma’mu riy-
buyruqbozlik yo‘li bilan iqtisodiyotni 
boshqarish yotardiki, bu mehnat unumdorligini oshirishga ko‘mak 
bermasdi. bundan tashqari total ravishda yuqoridan pastgacha 
rejalashtirish tufayli sanoat va qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishida 
tashabbus va mustaqillik amalda yo‘qqa chiqarilgan edi. shuningdek, 
iqtisodiy rivojlanishning tabiiy resurslar va past malakali mehnatga 
asoslangan ekstensiv yo‘lidan samarali texnika, chiqitsiz texnologiya 
va boshqa zamonaviy vositalarni qo‘llash orqali intensiv ishlab 
chiqarishga o‘tishga amaldagi tizim obyektiv imkon bermasdi.
O‘zbekistonda buning ustiga qishloq xo‘jaligi asosan paxta 
yakka hokimligi, mavjud sanoat esa yetishtiradigan xomashyoni 
birlamchi qayta ishlashga moslashtirilgan bo‘lib, uning bir qismi bu 
yerdagi to‘qimachilik kombinatlari va tikuvchilik fabrikalarida tayyor 
mahsulotlar ko‘rinishiga keltirilar edi. «ittifoqdosh respublika» deb 
nomlangan bu tuzilma hududidagi korxonalar sovet davlati boshqa 
qismlaridagi zavod va fabrikalar bilan xo‘jalik aloqalarida edi. bu 
aloqalar davlat mustaqilligi tiklanganidan so‘ng uzilib qoldiki, natijada 
bir tomonlama yo‘naltirilgan ishlab chiqarish sur‘atlari ham pasaydi, 
ko‘pgina korxonalar faoliyatini to‘xtatdi.
bunday moddiy-iqtisodiy baza bilan davlat istiqlolini saqlab qolish 
iloji yo‘qligi o‘z-o‘zidan ravshandir. shunga ko‘ra mustaqillikni 
moddiy-iqtisodiy mustahkamlash va aholi moddiy ehtiyojlarini 
qondirish uchun tegishli ne’matlarni ishlab chiqarish va xalqqa zarur 
xizmat turlarini ko‘rsatish uchun zamonaviy iqtisodiyot yaratish 
lozim edi. bu maqsadga ko‘p jihatlardan erishish vositasi sifatida 
sivilizatsiyaviy bozor munosabatlariga o‘tish belgilandi.
ma’lumki, o‘tgan asr 90-yillar boshi nafaqat sovet davlati o‘rnida 
paydo bo‘lgan mustaqil davlatlar, balki sharqiy yevropadagi qator 
mamlakatlar ham bozor iqtisodiyoti yaratishga kirishgandilar. ularning 
ko‘plarida shokoterapiya deb atalgan yo‘l belgilangan edi. ammo bu