Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
solui soleat, quia tamen ij pauciores sunt, non est iuxta illos iudicandum, sed iuxta alios, quorum est potiùs commoditas attendenda, sicut in aliis contingit: sic enim multa religionis opera pu- blicè fiunt pro fidelium pietate fouendâ, cùm ta- men certum fit aliquos ex illis ad flagitia occasio- nem sumere, & in ciuili gubernatione ludi publici proponuntur pro communi solatio, quibus abu- tuntur plures, quorum non habetur ratio, ne communitas debitâ sibi recreatione fraudetur. Et in eo genere, de quo loquimur, est notanda sententia P. Sancij loco nuper adducto, numer. 5. de vendentibus fragmenta serica, in quo maior pars iustè vendentium attenditur, & ita emi possunt. possunt multoties emi, quando non est spes do- minum ea recuperaturum. Pro quo videri potest P. Lessius Lib. 2. Cap. 21. Dub. 8. Dicto 3. & P. Mo- lina Disput. 118. §. Illud postremò. Quod præsertim accidit quando publicè venditur. Vbi dici nequit cooperationem esse ad peccatum alterius, quia, vt citati, & alij idem tenentes explicant, ex eo quòd quis non emat, non euitatur vendentis peccatum; erunt enim alij plures emptores. Quæ ratio licet difficilis videatur aliquibus, est tamen satis probabilis, & hoc sufficit ad negotium præ- sens, in quo eadem est ratio, non scilicet inuenien- di domini eius, quod venditur. hæc sibi fieri, possent Indis dicere vt sibi redde- rent, & se illis aliquid donaturos. In quo quidem non peccarent: tum quia suam redimerent vexa- tionem; tum quia absolutè non suaderent pec- catum, sed peccati minorationem: dum enim domino redduntur prædicta, etsi sub præfato o- nere, minus peccatum committitur, quàm si alijs venderentur. Ex quo fit emere etiam posse quan-<-P>@@ <-P>do publicè venduntur, sic enim minus peccatum Indi committunt, quàm si venderent aliò expor- tanda, ex quo ad dominos peruenire non possent; quod tamen in publicâ venditione contingere valet; quia licet incertum sit quid in particulari ad singulos pertineat: dum tamen vnus hoc, & alter illud, emunt, si non suum, saltem æquiualens tandem assequuntur. pro vtraque parte expensa deprehendi) dicendum forsan aliquibus visum fuit sine conscientiæ scru- pulo posse contractationem talem non solùm permitti, sed etiam ex parte ementium frequen- tari: sed contraria & communis sententia de- serenda non est, vtpote efficacissimis funda- mentis fulcita. vltramarinas pro libitu vendere, vel pretium illis valeat per publicam po- testatem imponi. scrupulo ratio subest, tunc enim omnia moderatè venduntur, quod sibi vtilius reputant Mercatores: si enim genera- liter pretium augeretur, emptores essent rariores, & paucioribus essent contenti, vt videmus tem- poribus accidere caritatis: sic autem merces de- teriorarentur, & multi in iis asseruandis sumptus fierent, ac frigesceret contractatio. Vnde expe- rientia ostendit moderatum pretium esse com- modius, & eo pacto plus Mercatores diuitari. Est autem difficultas quando abundantia cessat classium retardatione, qualis diebus proximis, in quibus rerum pretia nimisquantùm excreuerunt, & Magistratus nihil pro communi vtilitate mo- liuntur, existimantes fortè id ampliùs expedire: vt Mercatores scilicet lucris competentibus non fraudentur, ex quorum opulentiâ Regiorum iu- rium copia dependet, communibus necessita- tibus occurritur, pia opera confouentur. Sed certè oportet discutiamus: possunt enim in illis multa iustitiæ non conformia deprehendi. quod Doctorum consensus firmat, pretium re- rum aliud esse vulgare, seu naturale; aliud legi- timum; illud autem non pro cuiusque libitu de- bere constitui; aliàs naturale & vulgare non esset; sed tot essent pretia, quot capita. Debet ergo il- lius iustitia ex prudentium judicio desumi, om- nibus quæ pro temporum varietate occurrere possunt, expensis. Pro quo videri possunt P. Molina Disput. 348. P. Lessius Lib. 2. Cap. 15. Dub. 2. & 3. Trullench Lib. 7. Cap. 20. Dub. 1. Nauar- ra Lib. 3. cap. 2. Couarruuias Lib. 2. variarum, cap. 3. num. 1. & 4. qui plures adducunt, & multò plu- res P. Oñate Disput. 63. num. 59. Erit autem pru- dens tunc iudicium, quando attento pretio, quo Mercator emit, moderatum ei lucrum relinqui- tur. De quâ moderatione cùm non ita in parti- culari Doctores agant, illud pro assignatione il- lius videtur deseruire, quod apud Mercatores de more habetur circa lucrum cessans, quod ordi-<-P> @@0@ @@1@ cunia mutuò traditur cum onere cessantis lucri, iuxta eam summam solet computari, quòd dici- tur dari ad damnũ. Est ergo moderatum lucrum simile, cùm per contractus adquiritur in ordina- ria contractione. Solent autem aliquando tales circumstantiæ concurrere, vt lucrum cessans mul- tò ampliùs æstimetur. Numquam tamen adeò excedit, vt quinquaginta pro centum tribuan- tur, & multo minùs, centum pro centum. Tale ergo lucrum vltra moderationem est in extraor- dinaria etiam contractatione; si certis in hac ma- teria principiis velimus attendere, & non Mer- catorum cupiditati blandiri. rius solet, circa hoc debet Magistratuum proui- dentia vigilare. Adhibendum ergo eorum Mer- catorum consilium, qui & periti, & Dei sint ti- more conspicui; multi enim tales inueniuntur. Est enim certum ad Magistratus spectare, rerum pretia statuere, non solùm quæ ad victum per- tinent, sed etiam aliarum, quæ ad ordinarium v- sum conferunt; quia omnium eadem est ratio: & sicut in agricolis potest frugum pretium au- gere cupiditas, ita & in Mercatoribus, in quibus maior esse illa solet, vt meritò de ipsa Cassiodori sit illud vsurpandum: In immensum iactata rapi- 39. Pondere ergo iustitiæ pretia rerum sunt om- nibus attentis statuenda; circa merces omnes ad necessitates hominũ conducentes. Vnde Aucto- res generaliter loquuntur de mercibus, vt videri potest ex multis, quos adducit Couarruuias Lib. 3. Var. Cap. 14. n. 3. Videantur etiam P. Molina Disp. 364. & præsertim vers. Dubium est. Vbi in ordine ad pretij taxationẽ frumentum, & coriũ pro cal- ceis iungit. Card. Lugo Disp. 26. Sect. 4. qui n. 49. adducit Doctores asserẽtes valde conueniens esse vt pretia rerum taxentur, quæ ad vitam homi- num magis necessariæ sunt, & ne Mercatorum arbitrio relinquantur. Mercatoribus ergo pon- dera iustitiæ præcipuè imponenda sunt. Et licet sint, qui apud eumdem Cardinalem censeant non expedire pretia rebus imponere, quia tem- pore abundantiæ non est opus illis, & necessita- tis tempore non seruantur; fatentur tamen po- testatem Magistratuum ad talem pretij imposi- tionem extendi, & obligare quando rationabilis est attentis circumstantiis: neque ad sola victua- lia coarctari, vt videri potest apud P. Rebellum
negat absolutè conuenientiam taxationis pretij, vt illi adscribit citatus Auctor, sed quatenus per accidens solet vitio hominum inutilis reddi, ne- que alia est mens Nauarri pariter citati in Ma- nuali Cap. 23. num. 88. vnde positio nostra com- muni omnium Scriptorum est calculo compro- bata; pro qua etiam potest consuli P. Thomas Sancius Tomo 1. Consilior. lib. 1. cap. 7. dub. 4. n. 11. vbi potestatem taxandi ad omnia se extendere ait, sed præsertim ad ea, quæ vitæ necessaria sunt. Pro quo & P. Oñate Disp. 65. Sect. 2. sa doctrina ad eas etiam merces pertinet, quæ vltramarinæ sunt; nam in illis sicut pretium esse vulgare potest, ita & legitimum. Attentis enim nauigationis laboribus, periculis, & expensis,<-P>@@
cedere, & iuxta illam prudentium iudicio posse commutari, vnde & per publicam potestatem ea- rum pretium definiri. Omnia prædicta æstima- tionis motiua augent quidem æstimationem; sed in illa sui sunt certi fines. Quemadmodum in iis, quæ è longinquis regionibus per terram addu- cuntur certa æstimatio est; & non immensa. Non est autem alia ratio eorum, quæ per mare trans- portantur; quod quidem minoribus sumptibus constare solet, & etiam periculis; cùm manife- stum sit id quod aliàs inquit Apostolus 2. Cor. 11. v. 26. In itineribus sæpè, periculis fluminum,
quendo exceptionem vltramarinarum mercium nullam faciunt, sed de illis generaliter pronun- tiant; cùm constet innumera esse, quæ per mare transuehuntur. Et nauigatio quidem adeò faci- lis reddita est ad ordinaria commercia, vt sine horrore vllo suscipiatur. Nec solùm generali il- las locutione comprehendunt, sed in particulari de illis agunt; & videri potest apud P. Molinam
quæ ex Indiâ asportantur, & quomodo taxan- dum sit. Scotus item, Maior, Couarruuias, Me- dina, & Conradus apud eumdem ibidem, §. Ex dictis de Mercatoribus agunt, qui infortunia nau- fragiorum patiuntur. Sicut & Bonacina Disput. 3. de Contractibus, Quæst. 2. puncto 4. n. 29. & quo- modo pretium ex eo augeri, aut non augeri queat: & negantium sententiam amplectitur P. Lessius Cap. 21. numer. 29. & Cardinalis Lugo num. 41. non ergo potest circa hoc esse dubita- tio, Quibus præiactis catores pro libitu vendere, sed debent pretij ra- tionem habere, quæ generaliter assignatur; non quidem iuxta ipsorum Mercatorum commune iudicium, quod cupiditas elicit, sed iuxta pruden- tem considerationem; de qua dictum. Iuxta hæc ergo iniquæ venditiones sunt, in quibus non so- lùm centum pro centum, sed & bis centum, & ter, ac quater lucrantur, vt modò videmus, quan- do vna ceræ libra vltra sex octiregales venditur, vno vendi solita cum non exiguo lucro, nullis circa hoc genus nouis factis expensis, sed raritate aliquâ inductâ ob Classium retardationem. Et ad hunc ferè modum in aliis accidit. Quod ex di- ctis redditur manifestum, & prætereà ex eo quòd ea quæ ex Indiis in Europam asportantur mode- ratum pretium habent, vt nuper dicebamus, & argentum, atque aurum Indicum more aliorum similium metallorum æstimatur: ergo & è con- uerso in iis, quæ ex Europa aduehuntur idem est prorsus asserendum. bus mercibus pretium legitimum imponatur: sic P. Molina Disput. 364. vers. Dubium est Car- dinalis Lugo Disputat. 26. num. 50. & alij citati
mercium diuersitate esset valde difficilis. Tum etiam, quia Doctores agentes de conuenientia taxationis pretij, dicunt eam tunc contingere; cùm circa ea versatur, quæ ad vsum hominum sunt necessaria: atqui quamplurimæ sunt mer-<-P> @@0@ @@1@ cessitati seruiunt: ergo circa illas non est oppor- tuna taxatio. Hac ratione lapidibus pretiosis, & quibusdam aliis, de quibus P. Lessius Lib. 2. Cap. 15. Dubit. 3. pretium nullum assignatum est, & ita posse vendi pro vendentium libitu, multorum sententia est, quamuis contrarium teneat citatus Auctor, & Cardinalis Lugo num. 47. cum aliis. Sic etiam non est cur debeat Gubernator de pre- tio curare quo vlna lintei Cameracensis vendi- tur, quod modò ad duodecim octiregales ex- creuit: nec de garapinis, exquisitâ purpurâ pro palliis nobilium, galeris castoreis, & similibus, quorum excedens pretium potest aliquando vti- le censeri Reipublicæ, vt sic vanitati, & voluptati minùs seruiatur. vsus est necessarius, valde expediens est pretium à Magistratibus assignari: Tales sunt, lintea com- munis vsus, panni diuersorum generum, in qui- bus villosi funeribus seruientes, sericum non ex- quisitum, cera, ferrum, papyrus, & alia quæ po- terit prudens Magistratus consilio peritorum ad- hibito examinare, an scilicet ex necessariis sint, vel Mercatorum arbitrio relinquenda; & quidem in cerâ, cùm illa diuino cultui præsertim deser- uiat, inhumanum, & irreligio sum videtur eam pretio exorbitante diuendere, & diuendentium cupiditatem sine habenis currentem non frœna- ri. Vbi non est quòd timeatur hoc pacto occul- tandas merces, & maiora futura Reipublicæ de- trimenta. Quo euentu abstinendum à taxatione Doctores aduertunt, vnde & eas nonnulli non esse conuenientes dicunt de quo num. 83. nam licet possit accidere vt aliquandiu occultatio fiat, non potest esse diuturna, quia valde esset Merca- toribus nociua. Deinde pœnis compelli ad ven- dendum possunt, & eorum apothecæ visitari, quæ omnia recte cederent si diuini seruitij, & boni publici zelus in gubernantibus cerneretur. pro excusanda huiusmodi remissione sufficiunt: licet enim regia iura ex Mercatorum opulentiâ succrescant, ciuium tamen decrescunt facultates, ex quibus sui etiam Regij prouentus haben- tur. Neque Rex ita iurium suorum requirit au- gmentum, vt non sit illi potior vasallorum salus, tranquillitas, & commoda viuendi ratio. Vult ergo corpus Reipublicæ vegetum, & succulen- tum esse, licet non impinguentur sanguisugæ. Quod autem ad communes necessitates attinet, omnino est tali modo agendi cōtrarium, quando- quidem illis extantibus tyrannicè agunt, excessiuis pretiis plus indigos onerando. Auferunt ergo à multis vt dent paucis, quæ superfluunt, cùm sa- tius esset multorum indigentiam remissione pre- tiorum subleuare. Per quod est etiam ad id, quod de operibus piis dicitur, respondendum. Pietati namque iustitia præferrenda est; nec Deo grata sacrificia sunt, quæ ex iniustis compendiis offe- runtur. Sacrificate sacrificium iustitiæ, & sperate in
Campensis in Paraphrasi. Illis ergo dicitur, vt ita ipsis comparandos studeant, quòd Deo sacrificia iustitiæ possint immolare. Hæc enim grata Deo;<-P>@@ <-P>non illa, quæ ex indigentium exsucto sanguine proferuntur. tia reportantes, non solùm peccant grauiter, sed ad restitutionem obligantur. Hoc est consequens ad prædicta, & tenent omnes Auctores citati, & alij, quos ipsi adducunt, siue de pretio legitimo siue de vulgari loquamur. Cùm enim in hoc violatio iustitiæ commutatiuæ interueniat, & aperta rapina, dum id, quod non est debitum, contra ementium acquiritur voluntatem, per re- stitutionem debet talis inæqualitas ad æqualita- tem reuocari. Videatur præter adductos Bona- cina suprà. vers. Non tamen. Quia verò innumeri sunt, qui his indigentiæ temporibus vendunt, vt possunt, quique ab eo lucrandi progressu, pro- posito iniustitiæ, & consequenter damnationis scopulo, in quem passim impingunt, non po- terunt auocari, videndum an via sit aliqua, quà securè possit eorum conscientia procedere; quod tunc accidet, cùm probabilitatis aliquid in op- posita sententia fuerit deprehensum: pro quo oportet inscrutemur. di posse eo pretio, quo quis voluerit, quod sonat
dum in ea dicitur rem tanti valere, quanti emi po- test, non solùm improbabile, sed erroneum ex Bañez, & Aragon, proponit Bonacina loco nu- per adducto: quamuis ipse nullam censuram ad- hibeat; sicut neque alij ab eo adducti. Quamuis P. Molina Disp. 351. vers. Ad secundum. dicat Iu- ris-Consultos quosdam, qui ita censuerunt, er- rasse turpiter: quod aliud profectò est à censura erroris Theologici, qui est hæresi proximus. Nihilominus sententia illa sic generaliter prolata nequit vllo pacto sustineri, licet eam nonnulli tenuerint; de quibus P. Molina Disputatione illa communem. Sed est valde illa diuersa ab eâ, circa quam versamur; quando scilicet propter mer- cium raritatem pretia accrescunt: tunc enim est diuersa ratio ab eâ, quæ pro sententia dicta gene- raliter proponitur; quemlibet scilicet in euentu quocumque posse pro arbitrio vendere, quòd esse contra iustitiam videtur manifestum. babiliter liceat, hæc fundamenta succurrunt. In primis: quia Doctores graues docent ea, quæ non habent pretium taxatum à Principe; vel à communi hominum æstimatione, posse quem vendere pretio, quo voluerit; cuiusmodi sunt gemmæ, falcones, statuæ antiquæ, picturæ ve- teres, canes insignes, & alia. Sic plures, quos adducit Bonacina suprà num. 25. atqui in casu nostro merces non habent pretium taxatum à Principe, neque etiam videntur habere à commu- ni æstimatione, quia si illa desumenda est à peritis Mercatoribus, illi sunt in hoc modo vi- dendi primarij, & ita modum talem videntur ap- probare, cùm probi aliàs sint, & timentes Deum; non ergo determinatum communi æstimatione pretium haberet. affirmant posse Mercatores pretium augere, ob ereptam lucrandi occasionem mercibus aliis, in quibus iacturam passi, vt si nauis sit submersa, in<-P> @@0@ @@1@ domus exusta, in quâ asseruabantur. Tunc enim damnum illud recompensari potest cariùs ven- dendo: quæ est sententia Scoti in 4. dist. 15. q. 2. art. 2. ad finem maioris ibidem q. 41. & aliorum; non enim ducibus tantis deesse asseclæ potuerũt. Tunc sic: Mercatores his retardationis clas- sium temporibus grauia damna patiuntur, quan- doquidem pecunias otiosas habent, & contracta- tio friget, vnde & videmus eorum eleëmosynas esse valde tenues, quæ anteà abundantiores vide- bantur, dum illi lucrorum tenuitatem pro caussa reddunt; ergo probabiliter possunt damna ista au- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|