Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
rogant, eò quòd si pecunia illis anticipata deficiat, non poterunt in labore suo progredi. Quando autem vltroneæ merces sunt, & rogantur empto- res, vilescunt merces pro tertiâ parte, vt superiùs dictum, immo & pro medietate: pro quo Aucto- res adducit Diana Parte 1. Tract. 8. Resolut. 53. periculo amittendi pretium, eo quòd Minerarij rarò stent promissis. Quando autem periculum tale est, potest aliquid de pretio detrahi, vt est communis opinio, de qua dictum suprà num. 12. & pro quâ Auctores congerit Diana nuper ad- ductus Resolut. 57. quantùm autem debeat tale periculum æstimari, ex circumstantiis pendet, vt meritò hoc locum habeat, quod P. Lessius n. 47.<-P>@@
qua ex præfatis occurrunt, contingit maius lu- crum, vt in eo, de quo P. Lessius num. 58. in quo Mercatores 36. in centum intra vnum annum lu- crantur: quem citatus Auctor probat, vt nuper ex eo posuimus. Rarò autem continget ad eam summam conscendere, vt experientiâ constat; pro quo ẽa quæ diximus in fine citati Capitis 10. consulenda: praxis enim illa satis ostendit quàm sit iste contractus dubiæ fidei, vt numquàm to- tum id Mercatori reddatur, de quo præcessit pa- ctum. Dantur ergo quatuor cùm debeantur de- cem, & aliquando plura; & quandoque vix ali- quid Mercator assequitur, & suo quidem merito. Quis enim non renuat, si modicum illi pruden- tiæ fuccurrat, talibus se fallaciis implicari. tractûs apparet; contra quam non vrgent addu- cta: iam enim vidimus pretium ex circumstantiis explicatis iustum videri, & licet lucrum cessans non sit æquale, si vtrumque simpliciter confera- tur: benè tamen qualitatibus eorum attentis. Nam lucrum decem moraliter certum tanti æsti- matur, quanti lucrum incertum viginti, & fortè etiam ampliùs; quando præsertim experientia talem incertitudinem comprobauit; & insuper circumstantiæ concurrunt aliæ, vt in contractu lucrum excrescere possit pretij imminutione; quia rogatur emptor, & alia, quæ diximus. Quod au- tem de lucro cessante, non deducto in pactum, di- cebatur, verum est, vt non debeat in particulari solui, quando solutio sine culpâ differtur, aut pe- cuniam mutuans nihil de illo meminit. Quando autem illo inspecto pretium taxatur, & venditor plane consentit; alia est ratio; in ipsà enim pre- tij taxatione respectus ad lucrum cessans habe- tur. Quamuis dici etiam possit in hoc contractu non attendi ad lucrum cessans, sed ad alia; ex quibus pretium cum prædicta tertiæ partis detra- ctione taxatur. Licet generaliter loquendo do- ctrina illa de improportione pretij per compa- rationem ad lucrum optima sit, ad intelligendum scilicet excessum iuxta modum explicatum: quod valde diuersum est à respectu lucri in taxatione pretij; à respectu inquam lucri, quod Mercator talis reipsa erit habiturus. Licet enim quis Mer- cator non sit, nec de lucris cogitet; si pecuniam eodem modo tribuat, simili modo poterit con- trahere, eodem inquam pretio, quia & rogatus emit, & periculo se exponit; quod & in aliis con- tractibus accidit, eodem enim pretio emere pos- sunt, qui Mercatores non sunt, licèt in ordine ad venditionem priuilegium aliquod Mercatoribus plures Doctores attribuant, vt cariùs scilicet eme- re ratione officij possint. Regem, disquisitio. Regi vendunt modo dicto Titulo 5.<-P> @@0@ @@1@ parte Regis pactio non impleatur, verosimile sa- tis est ex dictis ibidem num. 81. Difficultas tamen est: quando occultè vendunt alijs, nam cùm illis venditur, in Regias tandem apothecas infertur, vnde Rex nullum patitur detrimentum, neque bonum publicum, ad quod legibus istis attendi- tur. Cùm autem occultè distrahitur, aliter eue- nit, priuatur enim Rex emolumentis magnis: ex argento enim, quod beneficio hydrargyri col- ligitur, jura Regia non soluuntur, & præcipuè quinta pars; sicut neque ex hydrargyro ipso, ex quo quintum deberi constat ex dictis Titulô
gem, & Minerarios intercedere, cui stari vtrim- que debeat, dictum citatis locis. Vt autem Mer- catores ab eo onere sint exempti, dum ex parte Regis non adimpletur exactè promissio, non sunt laxandæ penitus habenæ, sed quantùm satis est, vt illi satisfacere suo officio possint, sine Re- gis & boni publici detrimento. Atqui ad hoc sufficit venditio Regi facta, sic enim pretium le- gitimum accipiunt: ergo transgressio contra- ctûs non debet ad distractionem quamlibet, cùm detrimentis dictis propagari, quibus accedit, occultis istis emptoribus grauissimas esse pœnas impositas, & ita videntur grauiter peccare, non solùm illi, sed in peccato participes, quibus pœ- næ item imponuntur amissionis bonorum, & mortis. Quando autem pœnæ tales sunt, pecca- re grauiter transgressores communiter tenent scriptores. Hinc asserunt Cardinalis Lugo Disp. 31. num. 6. P. Molina Disp. 521. vers. Quod attinet. P. Fragosus Tomo 1. pag. 247. num. 295. & alij. peccatum lethale esse mensas ludi exponere, at- tentâ acerbitate pœnarum, si illæ non vsu sint receptæ. In casu autem nostro, licèt quoad mor- tem numquàm sint executioni mandatæ, quoad confiscationem autem bonorum, quæ apud reos inueniuntur, quando metallum apprehendi- tur, obseruari solent: vnde non videntur à reatu culpæ lethalis excusandi. id verosimilem conquirentes, ne tot homines re- medio destitutos relinquant, quos difficillimum fuerit ab eo contractandi genere, quo sibi, & fa- miliæ de necessariis consulunt, reuocare: & fun- damentum excusationis est iam insinuatum, Re- gem scilicet pactioni non stare, etsi illi hoc mo- do ea, quæ ad opificium illud necessaria sunt, non quærant, minimè in eo processuros: neque sat est Mercatoribus vendere modo explicato; vt me- tallum in Regias inferatur apothecas, quia illi non adeò copiosè emunt, vt pro necessariis sufficiant, nundinationibus aliis intenti. Sunt etiam qui maius pretium offerant, & non per menstruas exhibitiones, sed vnica, eaq́ue numerosa. Licèt autem magna sit pœnarum acerbitas, rarò tamen ad earumdem excusationẽ deuenitur. Et ita quod de pœnis exponentium mensas ludo dictum est, eas scilicet non obligare sub mortali, quia non sunt vsu receptæ, præsenti etiam casui venit appli- candum. Verum quidem est aliquando circa ali- quem minùs cautum seueriùs agi, ne leges istæ penitus videantur abrogatæ; sed id rarò accidit, & ita non videtur sufficiens judicium obligationis sub mortali. Pœna quidem mortis, triremium,<-P>@@ <-P>perpetui carceris, aut confiscationis bonorum omnium, numquàm imponenda, quæ ad terro- rem tantùm videtur ordinata. Amissio autem metalli ipsius, & aliorum bonorum, quæ simul exportentur, non adeò grauis est, vt propter in- signe lucrum, ex contractu tali non possit aliquis se periculo incursionis exponere. Sic enim peri- culosæ nauigationes, militia, & artes aliæ cum pe- riculo, non quidem omnino certo, sed aliquali, eò quòd non semper, aut ferè semper, sed aliquando fatale aliquid accidat, exercentur: non ergo con- tra charitatem propriam est, quâ se quisque dili- gere debet, præfato se periculo exponere; seclusâ obligatione legis: quæ aliàs non videtur esse sub mortali, quandoquidem vsus illius benignitatem declarauit. batur, eius est ministris imputandum, dum con- tractui non statur. Commune autem bonum non videtur ex eo præiudicium pati, cùm potiùs videatur augeri: cum metalli distractio pro ar- gento colligendo sit in diuersis mineralibus, cu- ius prouentus, vnâ aut aliâ viâ in Regis, ac regni opulentiam cedunt, vnde Rex non debet penitus inuitus, sicut nec læsus, æstimari. Ad eum mo- dum, quo de diuinâ voluntate loquitur D. Tho- mas 1. part. quæst. 19. art. 6. in corpore, quæ sem- per impletur, etiam cùm mala sibi displicentia fiunt; ita enim loquitur: Quod recedere violetur à
non relabatur in Regiam voluntatem per iusti- tiam, relabitur tamen, dum illi militat, regni o- pulentiam promouendo. Potest ergo sententia ista vt probabilis sustineri, dum res istæ aliter non disponuntur. uisibile sit, non videtur posse variari iuxta communem sententiam. Nihilominùs res aliter se habet; licèt enim Regi iuxta pretium constitutum vendant, aliis tamen vt possunt Me- tallarij tradunt ordinario pretij incremento. In quo quidem non maior videtur esse difficultas, quàm in Barris argenteis, de quibus dictum num. 27. Rex autem pretium determinans pro se tan- tùm legem statuit, magnâ adhibitâ moderatione: vnde nihil de pretio vulgari curauit, prohibitâ contractatione: non enim ad eum spectat pre- tia rebus prohibitis assignare. Illa ergo secun- dùm communem æstimationem statuenda sunt, sicut & de argenteis pinnis dictum n. 11. quod intra latitudinem iusti pretij intelligendum, iuxta communem sententiam. Quamquàm in hoc non sit illis peculiaris scrupulus iniiciendus: difficilè enim explicari potest quantitas valoris, vnde vnicuique bonâ fide agenti relinquitur: neque obstat dictis, quod habet P. Lessius Lib. 2. Cap. 2. num. 14. scilicet si pretium legitimum sit minus, vulgare maius, non esse licitum exigere vulgare, sed solum legitimum: quia hoc censen-<-P> @@0@ @@1@ tum, ne excedatur. Iuxta illum ergo videtur di- cendum pretij vulgaris taxationem falso iudicio inniti, & ita non curandum, sed standum iudicio Magistratûs, qui sapientium consilio adhibito, & semotis affectibus iudicauit. Sic enim hoc ac- cipiendum est: nam si magistratus sine consilio pretia imponere pergat, nihil faciet, & poterit il- lius sententia repudiari. Est tamen illud diffici- le: quia aliàs non esset simul pretium vulgare & legitimum: cuius contrarium supponitur à præfato Auctore; quia pretium vulgare iuxta da- tam explicationem pretium non est, cùm non in- nitatur veritati. Quòd autem verum pretium sit constat ex præcedenti resolutione eiusdem Patris
ius sit quàm vulgare, ordinariè non est licitum exigere pretium legitimum; quia ordinariè pre- tium taxatur in gratiam emptorum, vt non exce- datur; non autem vt infrà non descendatur, si circumstantiæ varientur, & communis æstimatio minoris faciat. Iuxta quam doctrinam pretium vulgare est verum pretium, & de illo consequen- ter loquitur in secundâ assertione: non ergo Magistratûs taxatio ita punctum veritatis attingit vt pretium vulgare debeat penitus falsum repu- tari. Aliàs resolutio prior stare non poterit, iu- xta quam pretio legitimo vulgare anteponendum affirmatur. Posito ergo pretio legitimo, non ideò vulgare cessat, sed impeditur: vnde si legitimum cesset, statim vulgare succurrit, quod idem fue- rat ante legitimi positionem, quia communis æ- stimatio semper est eadem. Vnde si quis ignorans pretium legitimum, iuxta vulgare contrahat, non est ad restituendum obligatus. Immò etiam si non ignoret, idem dicendum graues scriptores affirmant, ex quibus P. Molina Disput. 364. Vers. Conueniunt Doctores, & Disput. 365. Vers. Ex his, & ex quinque. P. Rebellus eius doctrinam addu- cens, vt quæ magnam probabilitatem habeat Part. 2. lib. 9. quæst. 2. n. 14. & alij. in casu nostro non videtur vrgere illa P. Lessij doctrina, aliorumque, quia illorum ratio non habet locum: pretium siquidem taxatur à lege in gratiam emptorum, quorum ita vtilitati consu- litur, quod equidem ita euenit in argento viuo, quatenus in gratiam Regis pretium illius deter- minatum est, licèt reipsa maius sit; quia vt tale sit respectu Regis aliqua considerantur, propter quę conueniens ea moderatio fuit. Quemadmo- dum pragmatica tritici solet esse diuersa respectu exterorum, & indigenarum, de quo scriptores in materiâ de Contractibus, & pro quo P. Molina Disput. 346. P. Lessius suprà num. 30. P. Thomas Sancius Tomo 1. Consiliorum, Lib. 1. Cap. 7. Dub. 4. num. 6. & Dub. 5. num. 10. Cardinalis Lugo Disp. 26. num. 62. & alij. Atqui emptoribus nullam gratiam facere voluit, quandoquidem emptionem illam exosam habet; & ita pretium vulgare, & non legitimum cessaret, vulgare esset multò ma- ius, vnde etiam stante illo potest & hoc locum habere, quamuis communem sententiam de obli- gatione pretij legitimi aliàs teneamus. @@ resultante. boriosum illud opificium tradantur, obligatio illis imponitur, vt quotannis vndecim quintalia, seu centilabras pro singulis capitibus reddant à Rege iuxta taxam dictam emenda. Quia verò labor eorum ad plura præualet, vendi- tiones illæ anticipatæ fiunt; quarum non semper sunt fortunati successus. Multoties siquidem la- bor spei non respondet, & ita non habent, quo possint Regi pariter, & emptoribus satisfacere; cùm tamen instent isti, & sibi debitum reddi con- tendant. Quia verò reddi non est possibile in specie, vrgent dandum sibi tantum pecuniæ, quan- tum sufficiat ad emendam quantitatem eamdem, quæ tunc quidem, non secundùm legale pretium, sed secundùm vulgare est mensuranda, quia non inuenient, qui velit pro legali vendere, & ita qua- lecumq; vulgare sit, iuxta illud dicunt satisfactio- nem faciendam, vt seruentur indemnes: cùm communis doctrina sit eum, qui est in morâ sol- uendi, ad reparationem damni teneri creditori, cuius est caussa. Sic accidit vt Metallarij vel non soluant, & sic conscientiæ grauamen incurrant; vel soluant quidem, ne creditum amittant, hinc inde conquirentes & se nouis oneribus prægra- uantes, & emptores lucrum immane repor- tent, centum scilicet pro centum. Circa quod operæ pretium erit pro iustitiâ aperiendâ labo- remus. sibi persuasit non futuram sibi tantam metalli copiam, vt & Regi, & emptoribus satisfacere possit, ad recompensationem integram tenetur, si constet emptorem ab alio empturum, qui con- tractum adimpleret. Tunc siquidem dolo malo caussa damni est, aut lucri cessantis, non secùs, ac si volentem contrahere cum aliquo, eum per fraudem à contractu, ex quo certum esset lucrum habiturus, reuocaret. In quo dubium esse nequit, quia hoc pacto iustitia commutatiua manifestè violatur, & violatio talis per restitutionem debet ad æqualitatem reuocari. Et ita hæc est commu- nis regula à Doctoribus de restitutione agentibus assignata. Pro quâ videri possunt P. Lessius Lib. 2. Cap. 12. Dubit. 18. Bonacina de restitutione Disp. 1. quæst. 2. Punct. 12. & plures apud ipsum. P. Mo- lina disp. 340. vers. Quamuis sine re. stitutionis est, vt debeat restitui, quidquid hîc & nunc necessarium est ad metalli quantitatem e- mendam. Et ratio est; quia non erat certum, si cum alio contraheret, eum fidem contractûs ser- uaturum. Sicut enim hic, cum quo contraxit, stare contractui non potuit, posset & alter, & li- cet verosimilius esset alterum non defuturum contractui, id tamen omnimodam certitudinem non habuit, & in hoc præsertim genere frequen- tes casus occurrunt, quibus spes solet successus desiderati frustrari. Vnde circa hoc prudentis consilium adhibendum, & pro hoc stat commu- nis scriptorum sensus, videriq́ue citati possunt. Prior quidem num. 123. vbi ait fraude impedien-<-P> @@0@ @@1@ dentis ea spes sic impedito valebat. Posterior autem numer. 1. vers. Verumtamen est. ita scribit:
quez & communem aliorum sensum. contraxit, sed spei non successit euentus, teneri in conscientiâ ad compensationem damni, aut lu- cri cessantis, probabiliter potest negari, iuxta di- cta Titulo præcedenti. num. 34. circa Depositarium, non scilicet teneri nisi ex mortali culpâ. Docto- res autem sic tenentes generaliter loquuntur de damno ex contractibus prouenienti, quorum ea- dem est ratio. Pro quo sunt etiam plures, quos adducit & sequitur Diana Parte 1. Tract. 8. Reso- lut. 43. & Parte 2. Tract. 15. Resolut. 49. id gene- raliter asserentes de moroso inculpabiliter debi- tore. Pro quo & videri potest P. Amicus Disput. 20. de Iustitia num. 93. Item obligatio compensa- tionis aut oritur ex contractus ipsius naturâ; aut ex speciali contrahentium conuentione, vel ex lege aliquâ positiuâ. Non primum, quia con- tractus emptionis, & venditionis sine tali obliga- tione stare potest; vt constat, cùm consistat tan- tùm in commutatione mercis, & pretij, quod reddendum iustitia cogit, si venditor contractum nequeat adimplere. Nec secundum, quia de tali conuentione non constat; & vt constaret, dubi- tari posset, an obligaret, si pro tali obligatione pretium aliquod non fuerit constitutum. Quod sic probo; nam cùm obligatio specialis superad- ditur contractui, nouum est etiam pretium adii- ciendum, vt est communis doctrina; pro quâ Cardinalis Lugo Disput. 26. numer. 180. Neque Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|