Sözcükte ve Söz Obeklerinde Anlam "Sözcük" Nedir?
Yüklə 2,47 Mb.
|
Hunlar: Avrupa Hun Devleti Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kavimler göçü ile Avrupa'ya gelen Hunların kurmuş olduğu devletin ilk hükümdarı Balamir'dir. (Cevap E) 14. İslamiyet'ten önceki Türk Devletlerinde hükümdarın egemenlik hakkı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine inanılırdı? (2000 DMS)
E) Tanrı tarafından verildiğine 12. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyetten önceki Türk Devletlerinin dini inanışları arasında yer almaz? (99 DMS L) A) B) C) D) E) Göktanrı'ya inanılması Ölümden sonra yaşama inanılması Dinsel inançlara saygı gösterilmesi Kendilerinden olmayanlardan cizye vergisi alınması
Ölen kişinin mezarının yanına, öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal (heykel) dikilmesi Verilen seçeneklerden D seçeneği dışındakiler İslamiyet öncesi Türk Devletleri'nin dini inanışları arasında yer alır. Cizye vergisi, Müslüman olmayanlardan askerlik yapmadıkları için alınan vergidir. (Cevap D) Eski Türk topluluklarının dini inanışlarına göre Gök-tanrı, tek yaratıcı olarak görülmektedir. Bütün Türk toplumlarında kurban sunulan varlıkların başında ve hepsinin üstünde Göktanrı vardır. Hükümdar Göktanrı tarafından görevlendirilir ve dünyayı yönetirdi. (Cevap E) 15. Aşağıdakilerden hangisi Orhun Kitabeleri'nin tarihi açısından önemini belirleyen özelliklerden biri değildir? (2000 DMS)
E) VIII. yüzyılda yazılmış olması -TARIH- 63
Türk tarihi aydınlatan ilk yazılı kaynaklar VIII. yy.'da Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtları'dır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül Tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat örneklerini oluştururlar. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk devlet adamlarının ulusa hesap vermesi. devlet ve halkın karşılıklı görevlerinin belirtilmesi. Türk uygarlığı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu anıtlar çok önemlidir. Türklerde sosyal devlet anlayışının ilk ipuçlarını vermesi bakımından da bu anıtlar ayrı önem taşır. (Cevap B) 16. I. Duvar Resmi
Uygurların yukarıdaki sanat alanlarının hangilerinde etkinlik göstermeleri, onların yerleşik hayata geçtiklerine bir kanıt sayılabilir? (2001 KMS) 18. Orhun Kitabeleri için,
A) Yalnızl B) Yalnız II ve II!
C) I ve II D) E) II ve III Türk tarihini aydınlatan ilk yazılı kaynaklar Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun yazıtlarıdır. 727'de Göktürklerin büyük veziri Tonyukuk, 732'de Kül tigin ve 735'te Bilge Kağan adına dikilen bu anıtlar en iyi edebiyat ömeklerini oluşturur. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk uygarlığı ve yasaları hakkında bilgi vermesi bakımından bu yazıtlar çok önemlidir. En eski yazılı hukuk kuralları Sümerlere aittir. Dünyanın ilk yazılı yasaları Urukagina yasalarıdır. (Cevap D)
A) Yalnız I C) Yalnız III E) I- ll-lll B) Yalnız II D) l-lll lu co a. A) Yargu D) Oğuş 17.
Verilen sanat alanlarından duvar resmi ve mimari yerleşik yaşama geçişin kanıtıdır. Dokumacılık ise göçebecilikte gelişmiştir. (Cevap D) Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara ne denir? (2002 KPSS) C)Kün
B) Töre D) Budun UJ >■ 19. Güney Sibirya'da Altay Dağları eteklerinde Pazırık'ta MÖ III. - II. yüzyıllardan kalma kurganda Hunlara ait mumyalanmış ceset, at iskeleti, dört tekerlekli araba ve halı bulunmuştur. Buna göre Hunlarla ilgili olarak; i. Ölümden sonra hayatın devam ettiği inancına sahip oldukları,
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri söylenebilir?( 2003/2) A) Yalnız I B) Yalnız II C)lvelll D) II ve III
Yargu: Tercüman, elçiler, yargıçlar Budun: Boylar topluiuğu Oğuş: Aile Kün: Halk Töre: Sosyal hayatı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara denir. (Cevap B) ve Soruda verilenler göz önüne alındığında bilgiler Hunlar için söylenebilir. Yerleşik hayata geçen Türk devleti Uygurlardır. (Cevap C)
64- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGİSİ- 20. I. Orhun Kitabeleri
aittir?(2004 KPSS) B) Yalnız II D) I ve II A) Yalnız I C) Yalnız III E) II ve III
E) Askerlik Orhun Abideleri: II. Göktürk dönemine aittir. İslamiyet öncesi Türk tarihinin önemli Türkçe belgeleridir.
(Cevap A) Uygurlarda ticaret hayatının gelişmesi, kişiler arasındaki ilişkilerin kanıtlanabilir olması için yazılı sözleşmeler önem kazanmıştır.Böyiece Uygurlar'la birlikte hukuk daha sağlam ve şekilci bir nitelik kazanmıştır. (Cevap A) 21. I.Toy II. Kurultay Yukarıdakilerden hangileri İslamiyet'ten önce •— ekonomik, bağlandığı kurulan Türk devletlerinde siyasi, kültürel işlerin görüşülüp karara meclistir? (2004 KPSS) A) Yalnız I C) Yalnız III E) I, II ve III B) Yalnız II D) I, II İslamiyetten önceki Türk devletlerinde Türk meclislerine Toy, Kurultay veya Kengeş denilirdi. Kurultay; Devletin önemli kararlarının alındığı meclise verilen addır. Kurultay danışma meclisi idi. İl; İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi örgütlenmenin en üst kademesi "il" ya da "devlet" tir. Mete devrinden başlayarak, devlet işleri ve dini törenlerle ilgili olarak üç ayrı toplantıdan bahsedilmiştir. Bunlar arasında ilkbaharda yapılan en önemlisidir. Bu toplantıda hükümdarlıklar tasdik edilir veya yeni tanhu seçimi yapılır. Gerektiğinde idareye geniş icrai yetkiler verilir ve bütün ülke meseleleri üzerine umumi müzakereler açılarak görüşülüp karara bağlanırdı. Bu meclise toy, meclise katılma yetkisine salip olanlara toygun adı verilmiştir. (Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul, 1996, sf: 246-253) (Cevap D) 23. İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardır.
E) Birçok devlet kurduklarının İslamiyet'ten önceki Türkler farklı inanışlardaki insanlarla birlikte yaşamışlardir. Bu durum Türklerin hoşgörülü olduğu gösterir. (Cevap C)
-TARIH- 65 24. Aşağıdakilerden hangisi ilk Türk İslam devletlerinde toprak yönetimi ile ilgili bir kavram değildir? (2005 KPSS) A) ikta C) Zeamet E) Ulak B)Has D) Ocaklık Ulak: Türk İslam devletlerinde bugünkü postacının karşılığı olarak haberci, haber veren kimse anlamında "ulak" terimi kullanılmıştır. İkta: Ordu görevlilerine ve devlet memurlarına hizmet ve maaşiarına karşılık verilen toprağın geliridir. İkta sahipleri getirlerin bir kısmını kendilerine ayınrlar geri kalanıyla da "sipahi" denilen atlı asker beslemek zorundaydı. Has arazisi: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır. Hükümdar bu toprakları yakınlarına verebiliyordu. Zeamet: Yıllık geliri 20 bin ile 100 bin akçe arasındaki topraklardır. Eyalet merkezlerinde bulunan hazine ve tımar defterini tutanlara, sancaklardaki alay beylerine, kaie komutanlarına, divan katiplerine, eyalet askerlerinin subaylarına ve kadı gibi ikinci derece memurlara verilirdi. Ocaklık: Gelirleri kale muhafızları ve tersane -g giderterine ayrılan topraklardı. g Q (CevapE) o
66 -COGRAFYA- 
DEPREM
COĞRAFYA | Coğrafi Konum COĞRAFİ KONUM Herhangi bir yerin Dünya üzerind9 bulunduğu alana coğrafi konum denir. COĞRAFİ KONUM Matenıatik Konum itibaren birer derece aralıklarla çizilir. 1 Enlem Derecesi Ekvator
tnienı Boylam Kara ve Denizlere Jeopolilik Yerşekillerı ve Yüksekliğe Göre Konunı Konum Göre Konum A. ÖZEL KONUM Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran, sahip olduğu kendine has özelliklerin tümüne özel konum denir. Özel konum bir çok konuyu kapsamaktadır. Bunlara kısaca. değinirsek: a) Denize göre konum: Dünya üzerindeki bir yerin q çevresindeki deniz ya da denizlere göre konumudur. w Deniz etkisinde bulunan yerlerde; yıllık ortalama sıcaklık S yüksek, sıcaklık farkları az ve yağış miktarı fazladır. -~ Bunun sonucunda tarım ürünleri daha fazla çeşitli, nüfus :5 yoğun, ticaret canlı ve ormanlık arazi fazladır. >-
B. MATEMATİK KONUM Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın, enlem ve boylam dereceleriyle belirtilmesine matematik konum denir. PARALEL iği varsayılan hayali Ekvator'a paralel olarak çemberlere paralel denir.
» Ekvator'un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel bulunur. » Başlangıç paraleli Ekvator'dur. » En büyük paralel dairesi Ekvator'dur. Ekvator'dan » Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Buna karşılık paralei numaraları büyür. » Matematik konumu daha ayrıntılı olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür. » 90° paralelleri nokta halindedir. Bunun nedeni; Dünya'nın şeklinin geoid olmasıdır. » Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birieşmezler. Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar. » Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111 km'dir. Paralellerin bu özelliğinden yararlanarak kuzey güney doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzunluk hesaplanabilir. Paraleller arası uzunluk işlemlerinde şu yol takip edilir:
ENLEM Paralel çemberlerinin (Boylamların), Başlangıç paraleline (Ekvator) olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir. Alçak Enlemler; ekvator ile dönenceler arasında kalan enlemlere denir. Orta Enlemler; dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere denir. Yüksek Enlemler; kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere denir. -COGRAFYA- 67
İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. Enlem Derecesil ENLEMİN ETKILERİ » Dünyanın dönüş hızı enleme bağlı olarak değişir. Kutuplara gidildikçe dönüş hızı azalır. (Çizgisel hız en fazla ekvatordadır.) » Güneş ışınlarının düşme açısı, sıcaklıklar ve iklim özellilikleri anlamlere göre değişir. Buna bağlı olarak;
» Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe yerçekimi artar. (Dünyanın merkezine yaklaşıldığı için) >> Gece-gündüz süreleri enleme göre değişir. Ekvatorda bütün süreler birbirine eşittir. Kutuplara yaklaştıkça gece ve gündüz süreieri daha fazla uzayıp kısalır. » Deniz ve okyanusların sıcaklık ve tuzluluğu kutuplara gidildikçe azatır. » Cisimlerin gölge boyları enleme göre değişir. Kutuplara gidildikçe artar. » Kuzey yarımküre'de güneyden, Güney yarımkürede kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır. » Yerlaşma özellikleri ve yaşam biçimleri eniemlere göre değişir. * Kısaca enlem; yerel saat va yer altı kaynakları dışında, dünyadaki hemen haman her şeye etki eder.
Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralalleri dik açıyla kesen hayali yarım çemberlere meridyen denir. Meridyenlerin Özellikleri » Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda, 180 de batısında olmak üzere, toplam 360 meridyen yayı vardır. Başlangıç meridyeni İngiltere'nin başkentindeki Greenwich istasyonundan geçen meridyendir. Koordinatlarla bir yeri daha iyi belirleyebilmek için, her meridyan derecesi 60 dakikaya: her dakika 60 saniyeye bölünmüştür. Kuzey Kutbu Ekvator
 Başlangıç Meridyeni
Güney Kutbu » Ekvator üzarinde iki meridyen arası uzaklık 111 km' dir. Kutuplara doğru gidiidikçe bu uzaklık azalır. Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir. » Aynı maridyen üzerinde bulunan bütün noktaların (Güneş karşısından aynı anda geçtiklerinden) yerel saatleri aynıdır. » Meridyen deraceleri Greenvvich'ten doğuya ve batıya gidildikçe büyür. Meridyenler kuzey - güney doğrultusunda uzanır. Bütün meridyenler kutuplarda birleşirler. » Meridyenler bir paralel boyunca birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunurlar. » Ardışık iki maridyan arasındaki yeral saat farkı 4 dakikadır. (Bu durum açısai hızın her yerde aynı olduğunu gösterir.)
Meridyenlerin, başlangıç maridyenina (Greenvvich) olan uzaklığının açı cinsinden değerine boylam denir. Meridyen ve boylam birbirlarinin yerine kullanılırlar. İki meridyen arası uzaklığa bir boylam derecesi denir. Başlangıç Meridyeni Kuzey Kutbu Ekvator Meridyen
 Boylam Dereceleri
Güney Kutbu Boylamın Etkileri Boylamın Dünya üzerindeki en belirgin etkisi, yerel saat farklarını oluşturmasıdır. YEREL SAAT Aynı boylam üzerindeki noktalar ekinoks durumunda güneşin önünden aynı zamanda geçerler. Bu nadenle her 68- -GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISI- meridyenin kendine özgü bir saati vardır. Buna yerel saat denir. Yerel saat farkları, meridyenlerden faydalanılarak hesaplanır. Yerel saat hesaplarını yapabilmek için şunları öğrenmekte fayda vardır: Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların öğle vakitleri aynı anda olur ve yerel saatleri birbirine eşittir. Aynı meridyen üzerinde bulunan noktaların yerel saatleri birbirine eşit olmasına rağmen (21 Mart ve 23 Eylül tarihleri hariç) Güneş'in doğma ve batma saatleri farklıdır. Bunun nedeni, Dünya ekseninin 23° 27' eğik olmasıdır.
Buna göre; Boylam farkı bulunur. Bulunan boylam farkı sabit zaman farkı olan 4' ile çarpılarak yerel saat farkı hesaplanır. b. Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bu nedenle,
Buna göre; Batıdaki bir noktanın yerel saati verilecek, ıu doğudaki bir noktanın yerel saati sorulacak olursa, g doğuda yerel saat daima ileri olacağından aradaki yerel îi saat farkı toplanır, Doğudaki bir noktanın yerel saati S verilir, batıdaki bir noktanın yerel saati sorulursa, batı ^ daima geri kalacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır. GÜNEŞ PROBLEMLERI Güneş'in doğma ve batma saati ile ilgili problemlerde şu yol takip edilir: a. Yerel saat problemlerinde anlatıldığı gibi iki nokta arasındaki yerel saat farkı bulunur. b. Dünya, batıdan doğuya doğru döndüğü için, doğuda Güneş batıya göre daima erken doğar. erken batar. Batıda ise Güneş, doğuya göre daima geç doğar, geç batar. Buna göre; Batıdaki bir noktada Güneş'in doğma saati verilir, doğudaki bir noktada Güneş'in doğma saati sorulursa, doğuda Güneş erken doğacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır. Eğer tersi sorulursa, batıda Güneş geç doğacağından aradaki yerel saat farkı toplanır.
Dünya'nın doğu ve batı yarıım kürelerinin uç noktaları arasında bir günlük zaman farkı vardır. Bu nedenle, Başlangıç meridyeninin devamı olan 180° meridyeni, tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir. » 180° boylamının batısına doğru gidildiğinde, Doğu Yarım Küre'ye geçildiği için, tarih bir gün ileridir. » 180° boylamının doğusuna doğru gidildiğinde, Batı Yarım Küre'ye geçüdiği için, tarih bir gün geridir. » Tarih değiştirme çizgisi denizlerden geçirilmiştir. Hiçbir karanın üzerinden geçmemektedir. (Tarih ve saatlerde yanlışlık olmaması için) Bu yüzden diğer meridyenler gibi yanlı değil, yamuktur. TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ KONUMU 
Türkiye'nin Dünya Üzerindeki Konumu Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları » Üç tarafı denizlerle çevrilidir, bunun sonucunda iklim çeşitliliği, dolayısıyla bitki örtüsü, tarım ürünleri, turizm faaliyetleri de çeşitlenmiştir. » İstanbul ve Çanakkale boğazları vasıtasıyia Karadeniz'i Akdeniz' e bağlayan yollar Türkiye'nin kontrolü altındadır. » Petrol ülkeleri ile sanayileşmiş ülkeler arasında yer alır. » Eğim ve engebenin fazla olması gerçek alanıyla iz düşüm alanı arasındaki farklılığı arttırmıştır. » Türkiye'de dağların doğu-batı yönünde uzanması denizsel iklimin iç bölgelere sokulmasını engellemiş (Ege Bölgesi hariç), ulaşımı doğu batı yönünde kolaylaştırmış, kuzey ve güney yönünde zorlaştırmıştır. » Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur. » Farklı kültürlerin kurulduğu, Dünya'nın en eski
-COGRAFYA- 69 kültür hazinelerine sahiptir. » Türkiye'nin ortalama yükseltisi fazladır. (Yaklaşık 1132 m.) Ayrıca yükselti genel olarak batıdan doğuya doğru artmaktadır. Bunun sonucunda doğuya doğru gidildikçe sıcaklık azalır. » Zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Türkiye'nin Matematik Konumu ve Sonuçiarı » Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Diğer bir ifadeyle, Türkiye Ekvator'un kuzeyinde ve Greenvvich'in doğusunda buiunan bir ülkedir. Türkiye'nin matematik konumunun sonuçları şöylece sıralanabilir: » Aynı anda tek ortak saat kullanılır. Çünkü doğu -batı yönünde fazla geniş değildir. » Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez. (Dönencelerin dışında kaldığı için) » İki meridyen arası uzaklık yaklaşık olarak 85 - 86 km dir. » Kuzey Yarımküre'nin Orta kuşağında yer alır. » Dört mevsim belirgin olarak görülür. » Kışın cephesel yağışlar fazladır. » Güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. Bunun sonucunda: Kuzeye gidildikçe sıcaklıklar azalır, gölge boyları uzar, deniz sularının tuzluluğu azalır, güneşlenme gün süresi azalır. » Güneyden kuzeye gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar. » Güneyden kuzeye gidildikçe gece - gündüz süreleri arasındaki fark artar. (Ekinoks tarihleri hariç) » Kuzeyden esen rüzgârîar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı yükseltir. » Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. Buna bağlı olarak güney yamaçlarda yerleşmeier fazladır. » Bir cismin öğle vakti gölgesi daima kuzeydedir. » Batı rüzgarları kuşağında yer alır. » Haziranda yaz dönümü, Aralıkta kış dönümü yaşanır. » Başiangıç meridyeninin doğusunda yer alır. » Türkiye'nin doğusuyla batısı arasında 45° - 26°= 19 boylam, 19.4' = 76 dakikalık zaman farkı bulunur. » 2. (30° Doğu) ve 3. (45° Doğu) saat dilimleri ortak saat olarak kullanılır. Yüklə 2,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
Paralel çizgisi