Sprawozdanie z działalności

Sprawozdanie z działalności

Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

w 2009 roku

Realizacja dużych projektów badawczych

Elektroniczne archiwum zabytków piśmiennictwa polskiego do roku 1600

Projekt Elektroniczne archiwum zabytków piśmiennictwa polskiego do roku 1600 jest grantem zamawianym realizowanym przez konsorcjum (powołane z końcem 2006 r.), w skład którego wchodzi BN, NASK, AGAD, IH PAN oraz IBL PAN. Zadaniem projektu (rozpoczętego umową z grudnia 2007 r.) jest wytworzenie narzędzi do powstania centralnej bazy tekstowej zabytków, w tym narzędzi elektronicznych oraz listy zinwentaryzowanych obiektów traktowanych jako zabytki piśmiennictwa polskiego. Instytut Badań Literackich uczestniczy w następujących zadaniach projektu:

• 
  opracowanie kryteriów dla ustalenia kanonu,
  
• 
  inwentaryzacja zabytków piśmiennictwa polskiego do roku 1600,
  
• 
  ustalenie kanonu zabytków piśmiennictwa polskiego do roku 1600,
  
• 
  wyłonienie części kanonu zabytków już zdigitalizowanej,
  
• 
  wytworzenie przykładowych domen (kolekcji) pokazujących przyszłe „Elektroniczne archiwum zabytków piśmiennictwa polskiego do roku 1600”
  

Zespół IBL: prof. A. Karpiński, prof. A. Dąbrówka i dr Małgorzata Trębska, uczestniczył w wielomiesięcznej pracy nad ustaleniem kryteriów wyłaniania kanonu. Ten etap prac został zakończony.

Ze względu na opóźnienia spowodowane przez Bibliotekę Narodową, również zawieszenie na kilka miesięcy finansowania projektu, występują znaczne opóźnienia w realizacji pozostałych zadań. Obecnie Zespół jest na etapie inwentaryzacji zabytków i wyłaniania kanonu. W pracach uczestniczy kilkanaście osób (pracownicy IBL oraz doktoranci spoza IBL). W ciągu kilku miesięcy zinwentaryzowano zabytki w zbiorach rękopiśmiennych bibliotek polskich, na ukończeniu jest inwentaryzacja druków, trwają kwerendy w zakresie inwentaryzacji rękopisów w archiwach i bibliotekach kościelnych i klasztornych. Zmodyfikowany plan finansowy narzucony przez Bibliotekę Narodową zakłada, że prace te ukończone zostaną do końca marca 2010 r.

Trwają również prace nad przygotowaniem przykładowych kolekcji. W IBL przygotowywane są dwie takie kolekcje. Prof. Dąbrówka opracowuje kolekcję „Najstarsze zabytki języka polskiego do r. 1500”, prof. Karpiński opracowuje kolekcję „Jan Kochanowski”. Obie te kolekcje zostaną ukończone na początku marca 2010 r.

W grudniu 2009 roku Biblioteka Narodowa z wielomiesięcznym opóźnieniem przelała na konto IBL środki finansowe konieczne dla ukończenia prac, żądając zarazem ich wydania do końca marca 2010 r., co należy rozumieć jako termin ukończenia wszystkich prac. Będzie to bardzo trudne. W tej chwili rozpisano harmonogram kwerend, wykonawcy pracują nad katalogami, inwentarzami lub wyjeżdżają do bibliotek kościelnych. Należy mieć nadzieję, że uda się sprostać tym planom.

Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej

Nazwa zadania badawczego: Twórca – dzieło – tekst jako przedmiot filologiczny
Zadanie badawcze Twórca – dzieło – tekst jako przedmiot filologiczny jest częścią projektu badawczego zatytułowanego Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej, kierowanego przez prof. dr hab. Alinę Nowicką-Jeżową. Kierownikiem zadania, którego realizacja rozpoczęła się w 2009 r. jest prof. Adam Karpiński.

Celem zadania badawczego Twórca – dzieło – tekst jako przedmiot filologiczny jest rozpoznanie i przedstawienie w odrębnym tomie relacji między humanizmem a filologią w kulturze polskiej, począwszy od czasów humanizmu renesansowego aż po wiek XX. W roku 2009 uformował się czternastoosobowy zespół badaczy, który określił założenia metodologiczne i cele oraz sformułował projekt całego przedsięwzięcia. Opracowano projekty piętnastu studiów, które współtworzyć mają tom zatytułowany Humanizm i filologia. Są to następujące prace:

Humanizm a filologia (prof. Juliusz Domański, Instytut Filologii Klasycznej UW),

W kręgu renesansowej filologii humanistycznej (erudycja humanistyczna) (prof. Janusz Gruchała, Uniwersytet Jagielloński),

Jan Kochanowski jako filolog. Próbowanie tradycji literackiej sprzed dziesiątków stuleci (dr Jerzy Mańkowski, IFK Uniwersytet Warszawski),

Drukarze wieku XVI a filologia humanistyczna (dr Joanna Krauze-Karpińska, Instytut Badań Literackich PAN),

Humanitas a Latinitas. Od filologa-humanisty do łacinnika-praktyka (prof. Barbara Milewska-Waźbińska, Instytut Filologii Klasycznej UW),

Edukacja humanistyczna i filologiczne kompendia w Polsce XVI i XVII wieku (dr Magdalena Piskała, Instytut Badań Literackich PAN),

Humanitas w translacji. Staropolskie przekłady pisarzy antycznych na przełomie XVI i XVII w. (dr Radosław Grześkowiak, Uniwersytet Gdański),

O humanistycznej świadomości filologicznej w dobie Oświecenia – rekonesans (doc. Tomasz Chachulski, Instytut Badań Literackich PAN),

Spór klasyków z romantykami w kontekście tradycji filologicznej. Problem poprawności językowej (doc. Maria Prussak, Instytut Badań Literackich PAN),

Rozpad „renesansowej spójni”, filologia w nowym paradygmacie (prof. Grażyna Borkowska, Instytut Badań Literackich PAN),

Początki nowoczesnej filologii w Polsce (1884-1918) (doc. Mieczysław Mejor, Instytut Badań Liteackich PAN),

Tradycja filologiczna a ewolucja pojęcia interpretacji w hermeneutyce XX wieku (prof. Paweł Dybel, Instytut Filozofii i Socjologii PAN),

Dzieło jako przedmiot filologiczny. Edytorstwo i krytyka tekstu w Polsce u progu XXI wieku. Kontynuacje i wyzwania (prof. Adam Karpiński, Instytut Badań Literackich PAN).

Przygotowane studia zostały przedstawione w formie referatów i poddane pod dyskusję na konferencji naukowej Humanizm i filologia, która odbyła się w dniach 3-4 listopada 2009 r. W konferencji odbywającej się w Pałacu Staszica w Warszawie wzięło udział ponad 80 osób, wśród nich badacze z różnych ośrodków polonistycznych w Polsce. W toku dyskusji oceniono zaprezentowane prace, wskazano możliwe kierunki ich kontynuacji, zwrócono uwagę na te jakości metodologiczne, które nadadzą przygotowywanemu tomowi znamiona syntezy historycznokulturowej. Po konferencji odbyły się też spotkania w gronie zespołu badawczego, na których określono szczegółowe kierunki dalszej pracy.

Konferencja i spotkania zespołu pozwalają ocenić, że realizacja zadania przebiega zgodnie z planem i zostanie ono ukończone w wyznaczonym terminie. W połowie marca zgromadzone zostaną rozprawy, w okresie od kwietnia do maja nastąpi faza redakcji materiałów, recenzji (2 recenzje przez niezależnych recenzentów), nanoszenie poprawek porecenzyjnych. W czerwcu tom zostanie przekazany do wydawnictwa Neriton.
Rozpad i nowy porządek. Społeczeństwo – Naród – Kultura

w okresie wielkiej zmiany

Zadanie 5.2 Literatura i kultura wobec przemian tożsamości narodowej,

w roku 2009.
Kontynuowano realizację projektu „sieciowego” (wraz z Instytutem Historii PAN, Instytutem Psychologii PAN, Instytutem Studiów Politycznych PAN oraz Instytutem Filozofii i Socjologii PAN, który pełni funkcję koordynatora prac).

W początku roku w skład zespołu IBL wchodziły następujące osoby:

Włodzimierz Bolecki, Literatura polskiej emigracji wobec problemów tożsamości narodowej,

Anna Nasiłowska, Inteligencki i nieinteligencki model prozy po 1989 r.,

Krzysztof Mrowcewicz, Polska inteligencja twórcza a tradycja baroku i sarmatyzmu,

Jerzy Snopek, Status i kondycja inteligencji środkowoeuropejskiej w końcu XX w. (przykład Polski i Węgier),

Marek Zaleski, Wojny kulturalne w Polsce po 1989 r.,

Zygmunt Ziątek, Inteligencka formuła polskości. Przykład tożsamości lokalnej,

Rafał Habielski, Inteligencja jako zjawisko polityczne. Krytyka zachowań i inspiracje „Kultury” (kierownik projektu w IBL PAN).

Na wniosek prof. Joanny Kurczewskiej, koordynatora wydawniczej strony projektu z ramienia IFiS PAN, w połowie roku do zespołu dokooptowany został prof. Zbigniew Kloch.

W trakcie spotkań roboczych przyjęto plan pracy zespołu w 2009 r., dyskutowano tematy badawcze poszczególnych uczestników projektu oraz zachodzące pomiędzy nimi związki. W porozumieniu z prof. Kurczewską zaakceptowane zostały, modyfikowane przez autorów, tematy tekstów.

Kierownik projektu zwrócił się do członków zespołu o przygotowanie 1-2 str. abstraktów artykułów i przesłanie ich na jego ręce do połowy czerwca 2009. Poinformował także, iż, w porozumieniu z prof. Joanną Kurczewską, końcowy termin przygotowywania tekstów ustalony został na koniec grudnia br.

Nie wszystkie osoby biorące udział w pracach zespołu uznały za stosowne zaaprobować warunki, o których wyżej, niektóre zaś zrezygnowały z uczestnictwa w projekcie, informując o tym kierownika projektu.

W efekcie w wyznaczonym terminie, wpłynęły artykuły Jerzego Snopka (Inteligencja Środkowoeuropejska wobec problemów tożsamości narodowej. Przykład węgierski) oraz Zbigniewa Klocha (Język i zmiana społeczna. Komunikowanie publiczne, naród i tożsamość). Z zobowiązania wywiązał się także Rafał Habielski przygotowując artykuł pt. Igraszki epigonów i wyprawy w świat iluzji. „Kultura” wobec tożsamości swego audytorium.

W styczniu 2010 r. o formalnym zakończeniu prac zespołu poinformowana została prof. Kurczewska, która zdecydowała, że podejmie rozmowy z prof. prof. Boleckim i Zaleskim, w celu ustalenia czy, a jeśli tak, to kiedy spodziewać się można ich prac.

W związku z wypełnieniem zobowiązań przez trzy wymienione wyżej osoby, zdecydowano o wypłaceniu honorariów ze środków, jakimi na realizację zadania dysponuje Instytut.