T. A. Kuchkarov tatu "kt va T" kafedrasi mudiri, texnika fanlari nomzodi

I = F · log (1 + S/N)
2

I/F =
S
1,44 —
N

Stàndàrt tålåfîn kànàli uchun F=3 kGts, N/S=30db, bundàn kålib chiqàdiki, nàzàriy jihàtdàn îmmàbîp tålåfîn tàr- mîg‘i uchun tàõminàn 30 kbit/s gà tång. Tålåfîn tàrmîg‘i

104

uchun mo‘ljàllàngàn î‘ràlgàn juftliklàr uchun so‘nish /5 dB/ km tàshkil qilàdi., qo‘shimchà chågàràlàshlàr chîrràhà yo‘nàltir- gichlàr sàbàbli hîsil bo‘làdi.
Àgàrdà F îràliqli signàlni ko‘rsàk, Nàykvit nàzàriyasigà àsîsàn strîblàsh chàstîtàsi esà 2F yoki undàn kàttàrîq bo‘lishi kåràk. N tà diskråt bîsqichdà màksimàl àõbîrît îqimini o‘zgàr-
tirish 2F log (N) bit/c ni tàshkil qilàdi, F=4 kGts/s dà và
2
N=256 bo‘lgàndà 64 kbit/s ni båràdi. Àmàldà F=4 kGts
bo‘lgàndà hàttî shîvqin bo‘lmàgàn hîldà hàm 8 kbit/s dàn ko‘p àõbîrît uzàtishgà erishib bo‘lmàydi (àgàrdà bir tàktdà bir bit uzàtilàdi).

So‘nish, dB/km
Stàndàrt àõbîrît uzàtishning simli vîsitàlàridà so‘nish 800Gts 6 dB/km tàshkil qilàdi yoki 1600 Gts dà 10 dB/km bo‘làdi. 5.1-rasmdà qirqimi 0,5 mm li mis simdàn àõbîrît so‘nishining uzàtilàyotgàn signàlning chàstîtàgà bog‘liqligi ko‘rsàtilgàn.


5.1-ràsm. 0,5 mm li mis simdà signàlning so‘nish bog‘liqligi

Fàzà chàstîtàgà (bir kilîmåtr hisîbidàn) và î‘ràlgàn juft- likning to‘lqin qàrshiligiga hàm bog‘liq (5.2-ràsm), shu sàbàbli àõbîrît uzàtish yo‘lining uzunligi signàl ko‘rinishining o‘zgà- rishigà tà’sir qilishi muqàrràrdir.

Ifîdàdàn ko‘rinib turibdiki, kànàlni o‘tkàzish qîbiliyatini àmàlgà îshirish uchun o‘tkàzish kångligini và signàl-shîvqin

105
nisbàtini îshirish evàzigà erishish mumkin. Shîvqin màn- bàlàrining ko‘pi màvjud, ulàrdàn àsîsiysi issiqlik shîvqinlàridir (N=kTB, T — Kålvin shkàlàsidàgi issiqlik, B — qàbul qiluvchi qurilmàning o‘tkàzish kångligi, k — Bîltsmàn dîimiysi). Àmàldà turli shîvqin turlàri såzilàrli dàràjàdà tà’sir qilàdi. Tàrmîqni àõbîrît o‘tkàzish tåzligi kàbål uzunligini kàmàytirish hisîbigà îshirilàdi (tàrmîq tugunlàri îràsidàgi màsîfàni kàmàytirish), kàbål turini o‘zgàrtirish hisîbigà, màsàlàn, îptotîlàdàn fîydàlànib. Shîvqinni kàmàytiruvchi tizimlàrning yangi mîdållàridàn fîydàlànib mà’lum nàtijàgà erishish mumkin (yangi mîdåm turi).

Impedans, Om			Faza
800			160
600			120
400			800
200
			40
			0
1	10	Chastota, kGerts	100

5.2-ràsm. Αràlgàn juftlikning impådånsini fàzà và chàstîtàgà bog‘liqligi (qirqimi 0,5 mm).
Αràlgàn juftlikning tårminàldàn tî kîmmutàtîrgàchà îràlig‘idàgi qàrshiligi 800—20 000 Îm îràlig‘idà bo‘lishi mumkin. Shuni hisîbgà îlish kåràkki, tårminàl qurilmàsi (tålåfîn) kàbåli yordàmidà elåktr mànbàyigà ulàngàndà uning qàrshiligi mànbàdàgi kuchlànishni pàsàyishigà îlib kålàdi. Ko‘p tîlàli kàbållàrdà chîrràhà yo‘nàlishlàr và shîvqinlàr mà’lum muàmmî hîsil qilàdi. Îdàtdà chîrràhà yo‘nàlishlàrining ikki turi ko‘rilàdi:

106

• 
  signàl mànbàyi và qàbul qilish qurilmàsi kàbålning bir tàràfidà (NEXT — near end crosstalk) jîylàshgàn;
  
• 
  signàl mànbàyi và qàbul qilish qurilmàsi kàbålning turli uchlàridà (FRXT — far end crosstalk) jîylàshgàn.
  

NEXT — yo‘nàlish ko‘p juftlikli kàbållàrdà f.1.5 qînunigà bo‘ysunàdi, ulàrning qiymàti 100 kGts chàstîtàdà 55 db ni tàshkil qilàdi. Yanà bir yo‘nàlishlàr mànbàyi tàshqi elåktrîmàg- nit o‘tish jàràyonlàridàgi impuls shîvqinlàridir. Yo‘nàlishlàrning bu turi vàziyatgà qàràb kàttà îràliqlàrdà o‘zgàrib turàdi.
Signàlni àlîqà yo‘lidàn uzàtish uchun mîdulyatsiyalànàdi, bu jàràyondà signàlni o‘rtàchà qiymàtini sàqlàb qîlish muhimdir. Signàlgà kàbål mà’lum o‘zgàrtirish kiritàdi. Signàlgà såzilàrli o‘zgàrtirish kiritish bålgilàr o‘rtàsidàgi intårfårånsiya nàtijàsidà hàm bo‘làdi. (ISI — Intersymbol Interference). Àlîqà yo‘llàridàn signàl o‘tish jàràyonidà impulslàrning yoyilishi và ulàrni bir-birigà turtilishi nàtijàsidà hîsil bo‘làdi. Vàqt o‘tishi bilàn àlîqà yo‘llàrining tåõnik ko‘rsàtkichlàri o‘zgàrishi nàti- jàsidà muàmmî yanàdà muràkkàblàshàdi. Shuning uchun turli chàstîtàli signàllàrni uzàtish shàrîitni bir õil tà’minlàsh judà hàm muhimdir. Bu màsàlàni hàl qilish uchun chiziqli ekvàlàyzårdàn fîydàlànilàdi (5.3 và 5.4-ràsm), ulàr bu màsàlàni hàmmà chàstîtà spåktridà bàjàràdilàr yoki råàl signàl såktîrini strîb îpåràtsiyasini bàjàrgàndàn so‘ng. Bu måtîd siståmàdàgi shîvqinlàrgà såzgirdir. Hisîblîvchi tåskàri ulànishli ekvàlàyzår- làr (DFE — Decision Feedback Equalizer) shîvqinlàrgà såzgir emàs, ulàr qàbul qilinàyotgàn àõbîrît bilàn bîshqàrilàdi. Låkin bu hîldà àõbîrîtni qàbul qilishdà õàtîlàrning tà’sirini îshirish mumkin bo‘làdi.