T. C. Adnan menderes üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İŞletme anabiLİm dali

4.2. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Ekonomik Sisteme Katkıları

Küçük ve orta ölçekli işletmeler, değişik yönlerden ekonomik sisteme önemli katkılarda bulunmaktadırlar. Bu katkıların bazıları şunlardır (Karataş, 1991: 31; Alpugan, 1988: 16; Sarıaslan 1994: 9);

• 
  Küçük ve orta ölçekli işletmeler, gelir yelpazesinin içinde denge faktörü görevini görmektedir. Bu denge yalnız sosyal yönden değil, ekonomik açıdan da önem taşımaktadır.
  
• 
  Küçük ve orta ölçekli işletmeler, küçük tasarrufların yatırıma ve üretime dönüşmesinin aracıdırlar. Çünkü küçük işletmeler, aileden sağlanan veya birikimle oluşan küçük bir sermaye ile kurulabilmektedir. Bu anlamda orta sınıfın oluşmasına önemli katkıda bulunmaktadırlar.
  
• 
  Küçük ve orta ölçekli işletmeler yeni fikir ve buluşların kaynağı olup, endüstride gereken esnekliğin sağlanmasına katkıda bulunurlar.
  
• 
  Çabuk karar verme imkanlarına sahip oldukları gibi, daha az yönetim ve işletme giderleri ile çalıştırıldıklarından çabuk ve ucuz üretim fonksiyonunda bulunurlar.
  
• 
  Kişisel inisiyatiflerin hemen ortaya çıkmasında büyük rol oynarlar.
  
• 
  İstihdam ve eğitimde önemli paya sahiptirler. Genellikle emek yoğun işletmeler olmaları nedeniyle, niteliksiz ve eğitilmemiş işgücünün değerlendirilmesinde etkili olmaktadır. Çıraklıktan ustalığa, ustalıktan girişimciliğe uzanan işbaşı eğitimleri verilmekte, bir çok kalifiye eleman teknik eğitimlerini önce bu kuruluşlarda gerçekleştirmektedir.
  
• 
  Üretim ve sanayileşmeyi ülke düzeyine yaymada küçük ve orta ölçekli işletmeler önemli bir araçtır.
  

Küçük ve orta ölçekli işletmeler dünyanın bir çok ülkesinde ekonomik sistemin belkemiğini oluşturmaktadır.

Çizelge 10’da da görüldüğü gibi, tüm ülkelerde küçük ve orta ölçekli işletmelerin toplam işletmeler içindeki oranı yüzde 96’dan fazladır.

Çizelge 10. Çeşitli Ülkelerde KOBİ’lerin Ekonomik Sistem İçindeki Yeri

Ülkeler	Tüm İşletmeler İçindeki Yeri	Toplam İstihdam İçindeki Yeri	Toplam Yatırım İçindeki Payı	Toplam Katma Değerdeki Payı	Toplam İhracattaki Payı	Toplam Krediden Aldığı Pay
ABD	97.2	58	38	43	32	42.7
Almanya	99	64	44	49	31	*
Japonya	99.4	81.4	40	52	38	50
İngiltere	96	36	29.5	25	22	27
Fransa	99	67	45	54	26	29
İtalya	98	83	52	47	*	*
Hollanda	98	57	45	32	38	*
Hindistan	98.6	63	27.8	50	40	15.3
G.Kore	98.8	59	35	35	20	47
Tayland	98	64	*	47	50	*
Singapur	97	44	27	43	10	27

Kaynak: Sarıaslan, 1994: 24.

4.3. Türkiye’deki KOBİ’lerin Ekonomiye Katkıları

Genel bir değerlendirme yapılacak olursa; işyeri sayısı, çalışanlar sayısı ve katma değer olmak üzere üç önemli göstergeye bakıldığında küçük ve orta ölçekli işletmelerin Türkiye’nin gerek sosyal gerekse ekonomik dokusunda önemli bir yer işgal ettiği görülmektedir. Devlet İstatistik Enstitüsünün 1992 yılında yaptığı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımına göre imalat sanayinde toplam 197.775 işletme bulunmaktadır.

Çizelge 11. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinin Ölçeksel Dağılımı

Sanayi Ölçeği	İşletme Sayısı	İşletme Payı (%)
Küçük Ölçekli Sanayi (1-49)	194.546	98.4
Orta Ölçekli Sanayi(50-199)	2.247	1.1
KOS(1-199)	196.793	99.5
Büyük Sanayi (200+)	982	0.5
TOPLAM İMALAT SANAYİ	197.775	100.0

Kaynak: DIE,1992 Yılı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı.

Çizelge 11’e göre, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri imalat sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin yüzde 99.5’ini oluşturmaktadır.

Çizelge 12. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinde Çalışanların Sayısı

Sanayi Ölçeği	Çalışan Sayısı	Çalışan Payı (%)
Küçük Ölçekli Sanayi (1-49)	721.469	47.1
Orta Ölçekli Sanayi(50-199)	213.676	14.0
KOS(1-199)	935.144	61.1
Büyük Sanayi (200+)	595.601	38.9
TOPLAM İMALAT SANAYİ	1.530.745	100.0

Kaynak: DIE,1992 Yılı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı.

Çizelge 12’ye göre, çalışanların yüzde 47’si küçük ölçekli, yüzde 14’ü ise orta ölçekli sanayide istihdam edilmekte, buna göre imalat sanayindeki istihdamın yüzde 61.1’ini meydana getirmektedir.

Çizelge 13. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmelerinin Katma Değerdeki Payı

Sanayi Ölçeği	Katma Değer (Trilyon TL)	Katma Değer Payı (%)
Küçük Ölçekli Sanayi (1-49)	37.4	14.1
Orta Ölçekli Sanayi(50-199)	35.6	13.2
KOS(1-199)	73.5	27.3
Büyük Sanayi (200+)	194.9	72.7
TOPLAM İMALAT SANAYİ	268.4	100.00

Kaynak: DIE,1992 Yılı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı.

Çizelge 13’de, küçük ve orta ölçekli sanayi işletmelerinin yaratılan katma değerdeki payının yaklaşık yüzde 27 civarında olduğunu belirtilmektedir. Bunun yaklaşık yüzde 14’ü küçük, yüzde 13’ü de orta ölçekli sanayi işletmeleri tarafından sağlanmaktadır.

1999 yılı itibarıyla KOBİ’ler imalat sanayi sektöründe hizmet veren işletmelerin yüzde 99.2’sini oluşturmakta ve istihdamın yüzde 55.9’unu sağlamaktadırlar. Sektördeki toplam paylarına ve istihdamdaki ulaştıkları önemli orana karşın, yarattıkları katma değer yüzde 24,2 düzeyindedir (DPT, 2000: 124).

Bu durum ilk bakışta işletmelerin verimli çalışmadıklarına işaret edebilir. Ancak büyük bir bölümü emek yoğun teknolojiye dayanan, çok amaçlı makine ve donatım yardımı ve basit üretim yöntemleri ile düşük nitelikli işgücü kullanarak sınırlı miktarda üretimde bulunan küçük işletmelerin katma değerdeki payı doğal olarak düşük olmaktadır. Bu görüntünün, rekabet açısından arzu edilmeyeceği açıktır. KOBİ’lerin yarattıkları katma değerin düşük olmasının bir başka nedeninin de kayıt dışı ekonomi olduğu düşünülmektedir. Büyük işletmelerle kıyaslandığında belge düzeni açısından daha sağlıksız bir ortamın bulunduğu KOBİ’lerde değişik nedenlerle gelir ve giderlerin önemli bir bölümünün belgelendirilmediği, bu durumun Sanayi ve İşyerleri Sayımlarındaki katma değer verilerinin doğruluğunu gölgelediği belirtilmektedir (Çakıcı, 2002: 14).