1.3. Yatırımlar 1.3.1. 2011 Yılı Sonu İtibariyle Türkiye'nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları Ukrayna'daki firmalarımızın tamamına yakını KOBİ niteliğinde olup, ağırlıklı olarak gıda ve içecek, temizlik malzemeleri, hazır giyim, orman ürünleri, maden ve metal, inşaat ve inşaat malzemeleri alanında faaliyet göstermektedir.
Efes Pilsen Bira Grubu 2001 yılının Şubat ayında, Ukrayna’nın Odesa şehrinde bulunan Chernomor Bira Fabrikası’nın %51 hissesini alarak bu fabrika ile ortak yatırım gerçekleştirmiştir. 2004 yılında Efes Ukrayna’daki pazar payını artırmak amacıyla yeni Ukrayna’lı ortak arayışı içine girmiş, ancak, daha sonra bu kararından vazgeçerek Ukrayna’daki üretimine son vermiştir. Ancak, Efes Ukrayna pazarına Rusya Federasyonu’ndaki fabrikasından ihracat yoluyla mal vermeye devam etmiştir. Daha sonra, 19 Ekim 2011 tarihinde Anadolu Grup ve SABMiller arasında Türkiye, Rusya, Ukrayna'nın yanı sıra Ortadoğu, Orta Asya ve diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerini de kapsayacak şekilde gerçekleştirilen stratejik birleşme çerçevesinde, 7 Mart 2012 tarihinde SABMiller Ukrayna ve Rusya’daki tüm bira faaliyetleri Anadolu Efes’e devretmiştir. Buna karşılık, Anadolu Efes sermaye artırımı yoluyla % 24 hissesini SABMiller’e transfer etmiştir. Bunun sonucunda, Anadolu Efes SABMiller ile stratejik birleşmesi kapsamındaki markalarını Ukrayna’da üretmek ve geliştirmek üzere yeniden bu ülkede çalışmalara başlamıştır. Önümüzdeki dönemde, Anadolu Efes tarafından önemli yatırımlar yapılması beklenmektedir.
Evyap A.Ş. ise 2001 yılında İliçevsk şehrinde sabun üretimi yapmaya başlamıştır. Aynı sektörde Beta Temizlik Malzemeleri Dnipropetrovsk şehrinde Olvia Beta firması ile ortak yatırım gerçekleştirerek sabun, deterjan, temizlik ürünleri, hijyenik ped üretimi yapmaya başlamıştır. 2004 yılında Procter and Gamble bu tesisi satın alarak Ukrayna pazarına girmiştir.
Turkcell 2003 yılı sonlarına doğru DCC isimli Ukrayna firmasının %51’ini 50 milyon ABD Dolarına satın alarak Ukrayna cep telefonu pazarına girmiş bulunmaktadır. 2004 yılı sonlarına doğru Turkcell ‘Life’ markasıyla Ukrayna’da GSM operatörü olarak hizmet vermeye başlamıştır. Pazarda yeni bir servis sağlayıcının yer alması ile birlikte rekabet artmıştır. Daha önce cep telefonu piyasasında belli bir yer edinmiş olan Kievstar ve UMC adlı cep telefonu hizmet vericileri ürünlerini çeşitlendirme yoluna gitmişlerdir. 2011 yılı sonu itibariyle Life abone sayısı 9,7 milyon olup, pazarın %12,9’unu elinde bulundurmaktadır.
2011 yılı başında Jitomir şehrinde EBRD kredisi ile tamamlanan bir MDF tesisinin %67’si Kastamonu Entegre tarafından satın alınarak, firmamız Ukrayna’da üretime başlamıştır. Ancak, ortağı ile düştüğü anlaşmazlık neticesinde bu yatırımını çok kısa bir süre içerisinde terketmiştir.
Şişecam firmasının da Harkov’da bir şişe fabrikasını satın aldığı ve 2011 yılının ilk yarısında buradaki organizasyonunu tamamladığı bilinmektedir. Anılan fabrikada üretimini arttırarak sürdüren firmamızın Ukrayna'nın farklı bölgelerinde de fabrika satın almayı planladığı bilinmektedir.
Doğuş İnşaat, Kiev’e bir köprünün (Dinyeper üzerinde) inşası projesini üstlenmiş, ENKA İnşaat ise Donetsk şehrinde 400 milyon Dolar değerinde “Shakhtar Donetsk Stadyumu” projesini gerçekleştirmiş olup, projenin açılışı 2009 Ağustos ayında yapılmıştır.
Ülker Ukrayna, Ukrayna’nın başkenti Kiev de 2002 yılından bu yana KBF (Kiev Biskuvi Fabrıkası) adı altında faaliyet göstermektedir. Bisküvi – Kraker – Kek ve çikolata kaplamalı ürünler üzerine toplam 9 üretim tesisi ile 200 e yakın ürün çeşitinin üretimini ve satışını yapmaktadır. Başta Yurtiçi olmak üzere, eski sovyet ülkelerine (CIS), Balkanlara ve Körfez ülkelerine ihracat yapmaktadır. 250 Ukrayna vatandaşına iş imkanı sağlamaktadır. 66 000 m2 lik alan üzerinde , 11300 m2 ye Üretim, Hazır mamül Depo, Hammadde depo ve ofis binası olarak kurulmuştur.
Boydak Dış Ticaret A.Ş., 2011 yılının Şubat ayında Polonya menşeli mobilya grubu FORTE’nin Donetsk’te bulunan fabrikasını satın alarak Ukrayna’da kanepe, yatak ve sandıklı baza üretimine başlamıştır. Bugüne kadar geçen zaman zarfında, bir taraftan işletmenin modernizasyonu ve diğer taraftan marka tanıtım faaliyetleri devam etmekte olup, toplam yatırım miktarı 15 milyon ABD Doları seviyelerini bulmuştur. Halen makine yatırımları devam etmekte olup, gelinen noktada, 8 münhasır mağaza ve 40 satış noktasına mal ve hizmet verilmeye başlanmıştır. 31 Aralık 2011 tarihi itibariyle Ukrayna’daki Türk yatırımlarının tutarı 179,2 Milyon ABD Dolarıdır (600’den fazla firma). Gıda sektöründe faaliyet gösteren KBF Ülker, GSM operatörü Life vb. Türk firmaları üçüncü ülkeler üzerinden yatırımda bulundukları için bu tutara dahil edilmemişlerdir. Yine üçüncü ülkeler üzerinden Ukrayna’ya yapılan Türk yatırımlarından Altınbaş Holding’e ait Creditwest ile Fiba Holding’e ait Credit Europe bankaları Şubat 2007’de faaliyete geçmiştir.
Ukrayna'daki Türk inşaat firmalarının faaliyetleri, Ukrayna'nın içinde bulunduğu sermaye yetersizliği nedeniyle istenilen düzeyin gerisinde kalmaktadır. Ukraynalı işverenlerin ödemeleri bazen geciktirmesi müteahhit firmalarımız ile sorunlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Ukrayna pazarına firmalarımızca yoğun ilgi duyulmasına karşın pazardaki sorunlar firmalarımızın çekimser durmasına neden olmaktadır. İnşaat konusunda, devlet projelerinde yaşanan en önemli sorun ise hakedişlerde ortaya çıkmaktadır. Bir çok firmanın hakedişleri almada yaşadıkları sıkıntılar bilinmektedir. Ukrayna’da Türk firmaları tarafından üstlenilen belli başlı projeler arasında; köprü inşaatı (Doğuş Grubu), stadyum inşaatı (ENKA), yol inşaatı (Gülsan ile Onur) ile çeşitli otel, iş merkezi ve konut inşaatları yer almaktadır. Kiev Uluslar arası Havalimanı İnşaatı (Japon kredisi ile Doğuş – Alarko - YDA ortaklığı) havalimanının yapılacağı bölgedeki yönetimin ortaya koyduğu sözleşme dışı bir takım talepler ve hakediş ödemelerindeki aksaklıklar nedeniyle son derece geç başlamış olup, idare tarafından oluşturulan sorunlar her geçen gün farklı boyutlar kazanmıştır. 2011 yılı itibariyle %60 oranında tamamlanmış olan inşaatın, idare tarafından yeni sorun ve talepler ortaya konmaması durumunda zamanında bitirileceği ifade olunmaktadır. İdare yönetiminde yapılan değişiklikler ve havalimanınının bitirilmesinin Ukrayna yönetimi açısından bir prestij meselesi olması nedeniyle 2011 yılı ikinci yarısında ödemeler düzene girmiş ve 28 Mayıs 2012 tarihinde Devlet Başkanı Yanukoviç'in katıldığı bir törenle Kiev Borispol Uluslararası Havalimanı D Terminali hizmete açılmıştır.
Ukrayna’daki mevcut yatırımcıların karşısına çıkarılan sorunlar yeni yatırımcıları da ürkütmektedir. Bu durum doğal olarak, Ukrayna’ya yeni yatırımları da engelleyen bir faktördür. Zira bu tür zorluklar salt ülkemiz firmalarının değil, yabancı tüm yatırımcıların karşılaştığı ve Ukrayna devlet yetkililerince de yakinen bilinen sorunlardır. Ancak, sorunların çözümü yönünde bir mekanizma ne yazık ki henüz geliştirilmiş değildir.
(Milyon ABD Doları)
31.12.2011
01.01.2011
SEKTÖR ADI
TOPLAM YATIRIM HACMİ
TOPLAM YATIRIM HACMİ
UKRAYNA'YA GELEN DİREKT YATIRIM TOPLAMI:
49.362
44.708
TÜRKİYE'DEN GELEN YATIRIM TOPLAMI:
179,2
150,6
Tarım, Orman ve Hayvancılık
3,9
3,1
Sanayi
81,4
74,1
Maden Çıkarma Sanayi
15,8
15,1
İmalat sanayi:
65,5
58,9
Gıda Ürünlerin, İçeceklerin ve Tütün Ürünlerin İşleme Sanayi
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi 31.12.2011 tarihi itibariyle, Ukrayna’ya direkt yatırımlarda bulunan 128 ülke arasında Türkiye 21 inci sırada yer almaktadır.
1.3.2. 2011 Yılı Sonu İtibariyle Ukrayna 'nın Doğrudan Yatırımları
(Milyon ABD Doları)
31.12.2012
01.01.2011
SEKTÖR ADI
TOPLAM YATIRIM HACMİ
TOPLAM YATIRIM HACMİ
UKRAYNA GENEL YATIRIM TOPLAMI
Söz konusu istatistik verileri, küçük olduğu için, “Devlet İstatistiği Hakkında” Ukrayna Kanunu’nun 21nci maddesi gereğince gizli tutulmaktadır.
6.226,3
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi
1.3.3. Bölgeler Bazında Türkiye’nin Ukrayna'daki Doğrudan Yatırımları 2011 (1.000$)
Kaynak: Ukrayna Devlet İstatistik Servisi 1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular
1.4.1. Gümrük Vergileri İthalat işlemleri sırasında alınan vergiler; gümrük değeri üzerinden veya ölçü birimi (kg, adet, çift vb.) üzerinden alınan Gümrük Vergisi, Özel Tüketim Vergisi (sadece özel tüketim vergisine tabi olan mallar için), eşyanın gümrüklü ithal maliyeti üzerinden alınan Katma Değer Vergisi ve gümrük işlemleri için alınan ücretlerdir.
Tüketim vergisi alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, otomobiller ve petrol mamulleri ithalatında uygulanmaktadır. Ukrayna gümrük tarife cetveli yaklaşık 11.000 kalemden oluşmaktadır. Gümrük vergilerinin büyük kısmı ad valorem olarak uygulanmakta, bununla birlikte 1.655 tarife pozisyonu için özel ve birleşik tarifeler uygulanmaktadır. Bu özel tarifelerin yaklaşık olarak üçte biri Ukrayna’da üretilmekte olan tarımsal ürünlerin ithalatında uygulanmaktadır. Hububat, kümes hayvanları, şeker ve bir kısım sebzeler bu şekilde korunmakta olan ürünlerden bazılarıdır.
Ukrayna Parlamentosu tarafından Dünya Ticaret Örgütü’ne katılım yolundaki yükümlülükler çerçevesinde pek çok üründeki gümrük vergisi oranı düşürülmüştür. Yapılan bu çalışma sonrasında, hali hazırda, tüm ürünler için uygulanan ortalama gümrük vergisi oranı % 4,83’tür. Tarım ürünlerinde ortalama % 8,86 oranında, sanayi ürünlerinde ise % 3,62 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. Katma değer vergisi oranı %20’dir.
Malın Gümrüklenmiş Değeri = Malın değeri + Tüketim Vergisine Tabi ise Tüketim Vergisi + Gümrük Vergisi + Bu Toplam üzerinden %20 KDV.
01 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren “Ukrayna Gümrük Kanunu” ile Bavul/Kargo Ticaretinde gerçek kişilerin gümrük rejimine tabi olmadan bedelsiz olarak, (bandrol vergisine tabi alkol ve tütün mamulleri vb. hariç) Ukrayna’ya getirebilecekleri eşya değeri, günde bir defadan fazla olmamak ve ağırlığı 50 kilogramı aşmamak şartıyla, mevcut 200 Avro'dan;
Havalimanlarında 1.000 Avro’ya,
Kara ve deniz sınırlarında 500 Avro’ya,
Uluslararası posta kolileri ile ülke dışından gönderilecek eşyalar için 300 Avro’ya
yükseltilmiştir.
Gümrük değeri 1.000 Avro ile 10.000 Avro arasında olan eşyalar için; gümrük organlarına yazılı beyanda bulunma zorunluluğu getirilmiş olup, getirilen eşyadan gümrük değerinin %10’u oranında gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi (%20) tahsil edilecektir. (Ukrayna’ya girişte alınan vergi; eşyanın gümrük değerinin %10’u + toplam üzerinden %20 oranında KDV şeklinde hesaplanmaktadır.)
Ukrayna’ya yolcu beraberinde veya yolcu beraberinde olmadan getirilen eşya değerinin 10.000 Avro’yu aşması halinde, söz konusu eşya ithalat rejimi hükümlerine tabi olacaktır.
Toplam değeri 200 Avro’yu aşmayan gıda mamullerinin maksimum 10 kg’lık ambalajlarda bulunması şartıyla yolcu beraberinde eşya olarak gümrüksüz ithaline izin verilmektedir.
Ukrayna’dan transit olarak geçen gümrük vergisi ve resimleri toplamı 60.000 Avro aşan mallar, Ukrayna’yı terk edeceği gümrük kapısına kadar Ukrayna güvenlik birimlerinin refakatinde gönderilir. Bu refakat işlemi için yaklaşık 1 kilometre için yaklaşık 1,0 Dolar masraf ve harcırah talep edilmektedir.