Taşimacilik sistemi hap notlar üNİte 1 (TAŞimacilik sistemine giRİŞ)

TAŞIMACILIKTA BİLGİ SİSTEMLERİ

Bilgi sistemleri günümüzde birçok sektörde iş yapmak için olmazsa olmaz şartlardan biri hâline gelmiştir. Her alanda olduğu gibi taşımacılık alanında da bilgi sistemlerinden ve bu konudaki yeni teknolojilerden yoğun bir şekilde faydalanılmaktadır.

Uygulamalardan bazıları; elektronik lojistik, intranet, extranet, taşıma yönetim sistemleri (TMS), araç takip sistemleri (In Vehicle Monitoring System (IVMS) ve GPS teknolojisi), coğrafi bilgi sistemleri (GIS), liman bilgi sistemleri (LBS), radyo frekans tanımlama (Radio Frequency Identification (RFID)) yazılım uygulamaları, sipariş yönetim sistemleri (OMS) ve depo yönetim sistemleri (WMS) şeklinde sayılabilir.

Elektronik lojistik (E-lojistik), kısaca tanımlamak gerekirse, lojistik faaliyetlerin elektronik yollarla gerçekleştirilmesidir. E-lojistikte gerçek hayatta gerçekleştirilen tüm lojistik faaliyetler bilişim teknolojileri ve bilgi sistemleri ile desteklenmektedir. Bu nedenle, e-lojistik uygulamalarında, geleneksel lojistik uygulamalarına kıyasla, daha fazla bilgi işleme, depolama ve gönderme söz konusu olmaktadır.

Taşıma Yönetim Sistemleri (TMS)

Taşıma Yönetim Sistemi (Transportation Management System (TMS)) tedarik zinciri süreçlerindeki taşıma işlemlerini kapsayan ve kurumsal kaynak planlama (ERP) yazılımlarının bir parçası şeklinde yer alabilen, tedarik zinciri yönetiminin bir alt sistemidir.

Bir taşıma yönetim sistemi ile gerçekleştirilebilecek bazı işlevler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Taşıma işlerinin planlanması ve optimizasyonu,

• Taşıyıcı ve taşıma türü seçimi,

• Kara, deniz, demir yolu ve hava taşımalarının yönetimi,

• Maliyet analizi,

• Sevkiyat planlaması ve sipariş konsolidasyonu (siparişlerin birleştirilmesi yoluyla verimlilik sağlama),

• Taşıma seçeneklerinin benzetim yoluyla denenerek en uygun çözümlerin bulunması,

• Araç yüklerinin planlanması

• Rota planlama

• Taşımacılıkta kalite yönetim sisteminin kurulması ve hizmet kalitesinin artırılması

• Taşımaların online olarak izlenmesi

• Taşımacılıkta performans ölçme ve değerlendirme

Taşımacılıkta ölçülebilecek performans göstergelerinden bazıları tam zamanında ve doğru miktarda teslimat oranı (On Time in Full, (OTIF) oranı), kilometre başına taşıma maliyeti, toplam taşıma maliyeti, toplam taşıma süreleri, yükleme kapasiteleri kullanım oranı, taşımada bekleme ile geçen verimsiz sürelerin oranı vb. sayılabilir

Lojistik ve taşımacılık sektöründe en önemli performans göstergelerinden olan OTIF (On Time in Full) oranı herhangi bir tedarikçi ya da taşıyıcı firmanın yapmış olduğu teslimatların yüzde kaçının tam zamanında gerçekleşmiş olduğunu ve aynı zamanda bu teslimatlarda yüzde kaç eksik miktarlı teslimat olduğunu gösteren yaygın bir değerlendirme ölçüsüdür

Araç Takip Sistemleri (IVMS)

Araç takip sistemi (In Vehicle Monitoring System, (IVMS)) bir araca ya da birden fazla araçtan oluşan bir filonun içinde yer alan tüm araçlara yerleştirilen elektronik bir cihaz ve merkezde bulunan bir bilgisayar yazılımı vasıtasıyla araç(lar)ın bulunduğu konum bilgisinin anlık olarak takip edilmesini sağlayan bir sistemdir.

Aracın konum bilgisini takip etmek isteyen firma, araç filosunun sahibi olan ana firma olabileceği gibi, bu bilgiyi talep eden müşteri firma da olabilir. Çoğu müşteri firma verdiği siparişin şu an nerede ve ne durumda olduğunu bilmek ve kontrol etmek isteyebilmektedir. Araç takibi ihtiyacı tedarik zinciri boyunca her aşamada söz konusu olabilir. Yüzde yüz kontrol altına alınmış bir tedarik zincirinde tüm zincir boyunca yapılan tüm taşıma ve hareketler bir bilgisayar terminali üzerinden takip edilebilir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS)

Coğrafi bilgi sistemi (Geographic Information System, GIS) coğrafi anlamda bilgi değeri olan her türlü verinin elde edilmesi, yönetilmesi, analiz edilmesi ve sonuçların izlenmesi ve raporlanması amacıyla yazılım, donanım ve veri toplayıcı araçların bir arada kullanıldığı sistemdir.

GIS verileri internet üzerinden diğer kullanıcılarla da paylaşılabilir. Aynı zamanda, kurumsal kaynak planlama yazılım modülleri ile bütünleşik bir coğrafi bilgi sistemi sayesinde bir işletmenin tüm sevkiyatları GIS üzerinden takip edilerek anlık olarak kurumsal kaynak planlama yazılımına gerekli girdileri temin edebilir. Örneğin müşteri firmanın kurumsal kaynak planlama yazılım ekranında bugün gelmesi gereken siparişin şu an tam olarak nerede olduğu bilgisi harita üzerinde görüntülenebilir.

Coğrafi bilgi sistemlerinin işletmeler tarafından taşımacılıkta kullanılmasıyla sağlanabilecek faydalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Taşıma maliyetlerinin azaltılması,

• Gereksiz yere yolun uzamasından kaynaklanan bekleme sürelerinin azaltılması,

• Müşteri firma ile konum bilgisinin daha detaylı ve doğru bir şekilde paylaşılabilmesi ve bunun sağladığı güven,

• Konum bilgisi kayıtlarının daha iyi ve doğru tutulabilmesi,

• Tutulan kayıtlar ile sorunlu durumlarda aracın konum bilgisinin daha kolay takip edilerek problemlerin kaynağının daha kolay bulunup çözülebilmesi,

• Rota üzerinde en uygun geçiş yollarının belirlenmesi

Liman Bilgi Sistemleri (LBS)

Liman bilgi sistemleri (port management information system) bir limandaki tüm giriş ve çıkış hareketlerinin koordine edilmesini, limana gelen yük cinslerinin sınıflandırılarak kayıt altına alınmasını, bunlarla eşleştirilecek elleçleme (liman içi taşıma) araçlarının belirlenmesini ve mevzuata uygun bir şekilde her türlü evrak işlemlerini ve raporlamaları sağlayan bilgi sistemleridir.

Günümüzde gelişmiş teknolojiler sayesinde, liman içindeki tüm hareketleri üç boyutlu olarak simüle edebilen ve bu şekilde en uygun elleçleme çözümlerini üretebilen, müşteriye özgü dinamik fiyatlama yöntemiyle otomatik faturalandırma yapabilen liman bilgi sistemleri mevcuttur.

Sipariş Yönetim Sistemleri (OMS)

Sipariş yönetim sistemi (Order Management System, OMS) işletmelerde siparişlerin sisteme girilmesini, yönetilmesini ve takip edilmesini sağlayan bir bilgi sistemidir. Siparişler işletmeler arasında olabileceği gibi bir işletme ile nihai tüketici arasında da olabilir.

Sipariş yönetim sistemi sayesinde kullanıcılara sunulan bazı bilgiler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Ürün bilgileri (fiyat, ürünün bulunduğu bölge, depo ya da mağaza),

• Müşteri ve satıcı bilgileri,

• Finansal bilgiler ve ödeme bilgileri,

• Ürünün stokta mevcut olup olmadığı,

• Siparişin şu anki durumu (yolda, depoda, vb.),

• Müşteriye ait geçmiş satın alma verileri,

• Teslimat adres bilgileri,

• Teslimatın muhtemel zamanı,

• Fatura bilgileri,

Depo Yönetim Sistemleri (WMS)

Depo yönetim sistemi (Warehouse Management System, WMS) bir depo içindeki malzemelerin saklanması ve hareket ettirilmesi işlemlerini kontrol eden ve depoadaki mal girişi, sevkiyat, sıralama ve ayırma gibi süreçleri kapsayan bilgi sistemidir. Depo yönetim sistemi tedarik zinciri yönetiminde kullanılan bilgi sistemleri içinde önemli bir yer teşkil etmektedir

RFID Uygulaması

“Radyo Frekans Tanımlama” anlamına gelen RFID, üzerinde mikro işlemci bulunan bir etiket vasıtasıyla bir ürün ya da malzemenin, bu etiket üzerinde bulunan kimlik bilgileri ile hareketlerinin radyo frekans aracılığıyla izlenebilmesine imkân veren bir teknolojidir.

RFID etiketinde kayıtlı veriler, bir okuyucu ile radyo frekans sinyalleri aracılığıyla otomatik olarak sisteme iletilir. Sistemde okuyucu bölgeden geçen nesnelerin üzerindeki etiket içinde bulunan mikroçipte depolanmış bilgiler okuyucu tarafından okunur

RFID uygulamasının tedarik zincirinde gerçekleştirilebilmesi için taşımacılık dâhil olmak üzere tedarik zincirindeki tüm tedarikçi firmaların lojistik faaliyetlerini RFID’ e uyumlu hâle getirmesi gerekmektedir. Taşımacılıkta RFID kullanımı ile taşınan ürün ve malzemelerin doldurma ve boşaltma süreleri kısalmakta ve bazı gereksiz adımlar ortadan kaldırılabilmektedir.

Piyasada mevcut RFID yongaları pasif, yarı pasif ve aktif olmak üzere üç grupta sınıflandırılabilir. Pasif RFID etiketlerinin kendi güç kaynakları yoktur. Yarı pasif RFID yongalarında küçük bir pil mevcuttur ve bu pil ile güç sağlar ve bu nedenle de okuyucudan güç almasına gerek yoktur. Aktif RFID etiketlerinde ise etiketin bünyesinde pil olup gerektirdiği gücü kendileri sağladıkları için cevap sinyali göndermeleri mümkündür.

RFID uygulamasının avantajlarından bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Taşıma ile ilgili tüm süreçleri bilgi sistemi vasıtasıyla disiplin altına alma,

• Depo kayıplarının ve hırsızlıkların önüne geçme,

• Taşıma sürelerinde azalma,

• Yok satma (müşteri talebini karşılayamama) oranlarında azalma,

• Yükleme sürelerinde azalma,

• Teslimat hatalarında azalma,

• Talep tahminini daha doğru yapma,

• Sayım hatalarında azalma,

• Doğru ve hızlı stok takibi,

• Emniyet stoku seviyesinde azalma,

• Lojistik iş gücü maliyetlerde azalma,

• Depolara giriş ve çıkışlarda hızlanma,,

• Hatalı sevkiyatlardan kaynaklanan maliyetlerde azalma,

Barkod ve RFID Karşılaştırması

RFID uygulaması ile lojistik firma, dağıtım merkezi, mağaza ve/veya depolara giren ve çıkan ürünlere artık tek tek barkod okuması yapılmasına gerek kalmadan harcanan işçilik ve zaman da azalmaktadır. Fakat bu denli avantaj sağlamasına karşın RFID uygulamasının dezavantajları da yok değildir. Bu nedenle bugün RFID ya da barkod arasında seçim yapmak durumunda olan lojistik firmaları her iki alternatifin de artılarını ve eksilerini iyi karşılaştırmak zorundadır