Temel İnsan Değerleri: Kuram, Ölçme ve Uygulamalar
Yüklə 221,71 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kendi Bildirimi Başka Veriler
Sonuç Değerler kuramı hemen hemen bütün kültürlerde insanları örtülü olarak farkında oldukları on temel, güdüsel olarak belirgin değer belirlemiştir. Bu görüşün geçerliği değerleri ölçme biçimimize bağlı değildir. On temel değer, insanlar değerlerini açık olarak belirtseler de (ŞDT) ya da biz onların değerlerini dolaylı olarak değişik başka insanların onlara ne kadar benzediğine ilişkin yargılarından (PDÖ) çıkarsasak da ortaya çıkmaktadır. Değerler kuramı Batılılaşmış okul eğitimi alan toplumlarda fakat, ayrıca, çok eğitim almış ya da hiç almamış topluluklarda da geçerlidir. Kuramın kentleşme, kitle iletişim araçları ve pazar ekonomisiyle çok az karşılaşmış daha yalıtılmış kabile gruplana uygulanıp uygulanamayacağını hâlâ bilmiyoruz. Özellikle çarpıcı olan bütün ülkelerde ve bütün ölçme araçları ile değerler arasında aynı dairesel ilişki yapısının gözlenmesidir. İnsanlar, her yerde, değişikliğe açıklık değerlerini izlemeyle muhafazakarlık değerlerini izleme arasında çatışma yaşamaktadır. İnsanlar, ayrıca, kendini aşma değerlerine uyma ile kendi yüceltme değerlerine uyma arasında da çatışma yaşamaktadırlar. Belirli değerler (örneğin, güce karşı evrenselcilik, geleneğe karşı hazcılık) arasındaki çatışmalar da hemen hemen evrenseldir. Gözlenen dairesel yapıyı açıklayabilecek dinamik birçok sürece işaret ettim. Bu süreçler bütünleştirici bir insan güdüleri kuramına doğru bir yola işaret edebilir. Kültürlerarası araştırmaların şaşırtıcı bir sonucu toplumlar arasında on değerin görece önemleriyle ilgili yüksek düzeyde bir fikir birliğinin olmasıdır. Araştırılan ulusların çok büyük bir çoğunluğunda iyilikseverlik, evrenselcilik ve kendini yönetme değerleri hiyerarşinin tepesinde, güç, güvenlik ve uyarılma değerleri ise tabanında yer almaktadır. Bu durum, insan doğasının ve bireysel değer önceliklerini biçimlendiren toplumsal işlev görmenin değişik yönleri kültürler arasında büyük ölçüde paylaşıldığına işaret etmektedir. Bu olguya ilişkin ilk bir işlevselci açıklama önerdim. Derinlemesine çok daha faza çözümlemeye değer bir öneridir bu. Bireysel değer öncelikleri yaşam deneyimlerine uyarlanmaktan doğar. Uyarlanma ulaşılabilir değerlerin önceliklerinin yükseltilmesi ve ulaşılabilir olmayanlarınkilerinse düşürülmesi biçimini alabilir. Fakat maddi refah ve güvenlikle ilgili değerlerde tersi olur. Sosyodemografik özellikler değer önceliklerindeki bireysel farkları açıklamaya katkıda bulunabilir çünkü farklı yaşam deneyimi takımlarını temsil eder. Kuram tarafından kimliklenen değerlerde, önkoşullar öncelikleri sistematik bir biçimde etkiler. Değerler dairesinde bitişik olan değerlerin (örneğin, uyma ve güvenlik) önemlerini artırmak fakat rakip değerlerin (örneğin, kendini yönetme ve uyarılma) önemlerini azaltmak eğilimindedirler. Ben yalnızca birkaç artalan değişkeninin ayrı, doğrusal etkilerini ilişkin yalın bir resim çizdim. Gelecekteki araştırmalar artalan değişkenleri arasındaki olası etkileşimlere bakmak zorundadır. Değerler bütün güdülenmiş davranışları değilse bile, büyük çoğunluğunu itkiler. Değerler kuramı on değer sistemiyle, davranışı ilişkilendirmede değer-davranış ilişkilerinin çözümleme, kestirme ve açıklamasını zenginleştiren bir çerçeve sağlamaktadır. Davranışların yarışan ya da rakip değerler arasında bir uzlaşmayı gerektirdiğini ortaya koymaktadır. Hemen her davranışın bazı değerleri ifade etme, destekleme ya da kazanmak için olumlu fakat yapısal dairede karşıt konumlardaki değerler için olumsuz sonuçları vardır. İnsanlar karşıt değerlerini dengeleyecek biçimde davranmak eğilimindedirler. Düşük öncelikli değerlere karşı yüksek öncelikli olanları destekleyecek seçenekleri tercih ederler. Sonuç olarak, özgün herhangi bir davranışla on değer arasındaki olumlu ve olumsuz ilişkilerin sırası değer dairesinin sırasını izlemek eğilimindedir. Bu bölüm değer önceliklerinin davranış ve tutumlarla nasıl ilişkilendiği konusunda birçok örnek içermektedir. Otuzdan fazla ülkede araştırmacıları başka bireysel farklılıkları anlamak ve bazen de kestirmek için on temel değer sistemini kullandılar. Araştırılan davranışlar arasında şunlar sayılabilir: alkol, prezervatif ve uyuşturucu kullanımı, suçluluk, aşırma, yarışma, avlanma, değişik çevresel ve tüketici davranışları, mora,dinsel ve cinsel davranış, otoriter, bağımsız ve bağımlı davranış, üniversitede bölüm seçimi, meslek ve tıpta uzmanlık, sporlara katılma, dış gruplarla toplumsal temas ve sayısız oy verme çalışması. Araştırılan tutumsal değişkenler arasında iş doyumu, örgütsel bağlanma, kurumlara güven, ahlâksal çıkmazlara, çevreye, cinsiyetçiliğe, dindarlığa yönelik tutumlar ve kişinin ulusal grubuyla özdeşleşmesi sayılabilir. Ele alınan kişilik değişkenleri arasında şunlar verilebilir: toplumsal onaylanabilirlik, toplumsal başatlık (dominance); yetkecilik (otoriteryenlik), kişilerarası sorunlar, özne iyi olma hali, kaygılar ve Beş Büyük kişilik özelliği. Bu davranış, tutum ve kişilik çalışmaları çokluğu değerler kuramının verimliliğine ve gelecek araştırmalar için vaat ettiklerine tanıklık etmektedir. References Allport, G.W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart & Winston. Alwin, D. F. (1984). Trends in parental socialization values: Detroit, 1958-1983. American Journal of Sociology, 90, 359-382. Bandura, A. (1977). Self efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-215. Bardi, A. (2000). Relations of values to behavior in everyday situations. Unpublished doctoral dissertation. The Hebrew University. Bardi, A., & Schwartz, S. H. (2003). Values and behavior: Strength and structure of relations. Personality and Social Psychology Bulletin, 29, 1207-1220. Berlyne, D.E. (1960). Conflict, arousal and curiosity. New York: McGraw Hill. Borg, I., & Shye, S. (1995). Facet theory: Form and content. London: Sage. Boudon, R. (2001). The origins of values: Essays in the Sociology and Philosophy of Beliefs. New York: Transaction Publishers. Brocke, B. & Bilsky, W. (2005, July). The measurement of value preferences by paired comparisons. Paper delivered at the 1st European Association for Survey Research Conference, Barcelona, Spain. Buss, D.M. (1986). Can a social science be anchored in evolutionary biology? Four problems and a strategic solution. Revue Européenne des Sciences Sociales, 24, 41-50. Campbell, D. T. (1975). On the conflicts between biological and social evolution and between psychology and moral tradition. American Psychologist, 30, 1103-1126. Caprara, G. V., Schwartz, S. H., Cabaña, C., Vaccine, M., & Barbaranelli, C. (2005). Personality and politics: Values, traits, and political choice. Political Psychology, Davidov, E., Schmidt, P., & Schwartz, S. H. (2005, July). Bringing values back in: A multiple group comparison with 20 countries using the European Social Survey. Paper delivered at the 1st European Association for Survey Research Conference, Barcelona, Spain Deci, E.L. (1975). Intrinsic motivation. New York: Plenum. Durkheim, E. (1893/1964). The division of labor in society. Glencoe, IL.: Free Press. Durkheim, E. (1897/1964). Suicide. Glencoe, Il.: Free Press. Durkheim, E. (1912/1954). The elementary forms of religious life. Glencoe, IL: Free Press. Feather, N. T. (1995). Values, valences. and choice: The influence of values on the perceived attractiveness and choice of alternatives. Journal of Personality and Social Psychology, 68, 1135-1151. Freud, S. (1930). Civilization and its discontents. London: Hogarth Press. Freud, S. (1933). New introductory lectures in psychoanalysis. New York: Norton. Glen, N. D. (1974). Aging and conservatism. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 415, 176-186. Gollwitzer, P. M. (1996). The volitional benefits of planning. In P. M. Gollwitzer & J. A. Bargh (Eds.), The Psychology of action. New York: Guilford. Guttman, L. (1968). A general nonmetric technique for finding the smallest coordinate space for a configuration of points. Psychometrica, 33, 469-506. Higgins, E.T. (1997). Beyond pleasure and pain. American Psychologist, 52, 1280-1300. Hitlin, S. and J. A. Piliavin (2004). Values: Reviving a dormant concept. Annual Review of Sociology, 30, 359-393. Inglehart, R. (1997). Modernization and postmodernization. Princeton, NJ: Princeton University Press. Kluckhohn, C. (1951). Values and value orientations in the theory of action: An exploration in definition and classification. In T. Parsons & E. Shils (Eds.), Toward a general theory of action (pp.388 433). Cambridge, MA: Harvard University Press. Kohn, M. L. (1969). Class and conformity. Homewood, Il.: Dorsey Press. Kohn, M.L., & Schooler, C. (1983). Work and personality. Norwood, NJ: Ablex. Korman, A. (1974). The psychology of motivation. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Lawrence, P. R., & Nohria, N. (2002). Driven: How human nature shapes our choices. San Francisco, CA: Jossey Bass. Lonner, W.J. (1980). The search for psychological universals. In H.C. Triandis & W.W. Lambert (Eds.), Handbook of cross-cultural psychology. Perspectives: Vol. 1. Boston: Allyn & Bacon. Maslow, A.H. (1965). Eupsychian management. Homewood, IL: Dorsey. McClelland, D.C. (1961). The achieving society. Princeton, NJ: Van Nostrand. Morris, C.W. (1956). Varieties of human value. Chicago: University of Chicago Press. Niebuhr, R. (1935). An interpretation of Christian ethics. New York: Harper. Oishi, S., Schimmack, U., Diener, E., & Suh, E. (1998). The measurement of values and individualism-collectivism. Personality and Social Psychology Bulletin, 24, 1177-1189. Parsons, T. (1951). The social system. Glencoe, Il. : Free Press. Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press. Rohan, M. J. (2000). A rose by any name? The values construct. Personality and Social Psychology Review, 4, 255-277. Sagiv, L., & Schwartz, S.H. (1995). Value priorities and readiness for out-group social contact. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 437-448. Sagiv, L., & Schwartz, S. H. (2000). Value priorities and subjective well-being: Direct relations and congruity effects. European Journal of Social Psychology, 30, 177-198. Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theory and empirical tests in 20 countries. In M. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 25) (pp. 1-65). New York: Academic Press. Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the content and structure of values? Journal of Social Issues, 50, 19-45. Schwartz, S.H. (1996). Value priorities and behavior: Applying a theory of integrated value systems. In C. Seligman, J.M. Olson, & M.P. Zanna (Eds.), The psychology of values: The Ontario Symposium, Vol. 8 (pp.1-24). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Schwartz, S. H. (2005a). Basic human values: Their content and structure across countries. In A. Tamayo & J. B. Porto (Eds.), Valores e comportamento nas organizações [Values and behavior in organizations] pp. 21-55. Petrópolis, Brazil: Vozes. Schwartz, S. H. (2005b). Robustness and fruitfulness of a theory of universals in individual human values. In A. Tamayo & J. B. Porto (Eds.), idem pp. 56-95. Schwartz, S. H. (2006). Value orientations: Measurement, antecedents and consequences across nations. In Jowell, R., Roberts, C., Fitzgerald, R. & Eva, G. (Eds.) Measuring attitudes cross-nationally - lessons from the European Social Survey. London: Sage. Schwartz, S.H., & Bardi, A. (1997). Influences of adaptation to communist rule on value priorities in Eastern Europe. Political Psychology, 18, 385-410. Schwartz, S. H., & Bardi, A. (2001). Value hierarchies across cultures: Taking a similarities perspective. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 268-290 Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1987). Toward a psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 550 562. Schwartz, S. H., & Boehnke, K. (2004). Evaluating the structure of human values with confirmatory factor analysis. Journal of Research in Personality, 38, 230-255. Schwartz, S. H., Melech, G., Lehmann, A., Burgess, S., & Harris, M. (2001). Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a different method of measurement. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32, 519-542. Schwartz, S. H., & Rubel, T. (2005) Sex differences in value priorities: Cross-cultural and multi-method studies. Journal of Personality and Social Psychology,89, Schwartz, S. H., Sagiv, L., & Boehnke, K. (2000). Worries and values. Journal of Personality, 68, 309-346. Schwartz, S. H., Verkasalo, M., Antonovsky, A., & Sagiv, L. (1997). Value priorities and social desirability: Much substance, some style. British Journal of Social Psychology, 36, 3-18. Sumner, W. G. (1906). Folkways. Boston: Ginn & Co. Veroff, J. Reuman, D., & Feld, S. (1984). Motives in American men and women across the adult life span. Developmental Psychology, 20, 1142-1158. Verplanken, B., & Holland, R. W. (2002). Motivated decision making: Effects of activation and self-centrality of values on choices and behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 82, 434-447. Wach, M., & Hammer, B. (2003). La structure des valeurs, est-elle universelle? Genèse et validation du modèle compréhensif de Schwartz. Paris: L’Harmattan. Weber, M. (1905/1958). The Protestant ethic and the spirit of capitalism. New York: Scribner’s Williams, R. M., Jr. (1968). Values. In E. Sills (Ed.), International encyclopedia of the social sciences. New York: Macmillan.
† Korelasyon sıfırdan anlamlı bir şekilde farklılaşmamaktadır. Parantez içindekiler, belirtilen yöndeki korelasyon içinde olan ülkelerin sayılarını göstermektedir. Kayıp veri nedeni ile, yanıtlayıcıların sayısı belirtilen Ns etrafında farklılaşmaktadır. Çizelge 1: Yirmi Avrupa Toplumsal Çözümlenesi Ülkesinde Değerlerle Yaş, Cinsiyet, Eğitim Düzey ve Gelir Düzeyi Arasındaki Korelasyonlar.
†Korelasyon sıfırdan anlamlı olarak farklı değildir. Ayraç içindekiler korelasyonların işaret edilen yönde olduğu ülke sayısını göstermektedir. Eksik veriler nedeniyle, katılımcı sayısı verilen N’ler civarında hafifçe değişmektedir .
ADeğerler ölçek kullanımı için düzeltilmiştir (kitaba bakınız). BNs Eksik veriler nedeniyle hafifçe değişmektedir. C Ayraç içindekiler yaş, cinsiyet, eğitim, gelir ve medeni durumu kontrol eden kısmi korelasyonlardır. ***p < .001, **p < .01, *p < .05, 1-yönlü. 1 Bu yazının orijinali Revue française de sosyologie, 47/4 (2006)’de yayınlanmıştır. Yüklə 221,71 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||