Teori ile Uygulama Aras›ndaki Mesafe

Bat›’y› ‘Ulusal Kimlik’ ile Kucaklayan Usta Mimar:

Sedad Hakk› Eldem

nih’de tamamlayan El-

^{’nu izleyenle-}Koç Toplulu¤u ve Ailesi için bir çok

rin içinde, dem’in sanatç› ki.ili¤i-_{O’nun düze-}çal›.maya imza atan ve bundan 13 y›l önce _{nin arkas›nda da sanat­}

yine eri.en oldu¤u-kaybetti¤imiz Ça¤da. Türk Mimarisi’nin kâr bir aile çevresi olsa gerek. Her biri Türk sa-

^{nu henüz görme-}duayeni Sedad Hakk› Eldem, yeti.tirdi¤i _{nat›n›n önemli isimleri}

dim…” Prof. Do¤an Ku-mimar ku.aklar ile günümüzde de ‘Ulusal olan Osman Hamdi Bey, müzeci Mübarek

^{ban, üstad›n ölü-}Kimlik’ mücadelesini sürdürüyor…

münün 7. y›l› dola-Galip Bey, tarihçi Halil y›s›yla yazd›¤› yaz›s›nda onu bu natç›, dü.ünür ve bilge ki.ili¤i mi? Ethem Eldem, Cemal Re.it Rey hip olan Ark ‹n.aat .irketimizin mi-marlar›ndan Ne.e Ergin .öyle anla-t›yor:

sözlerle anla-	Ça¤da. ve ‘ayd›n’ anlay›.› m›? Yok­	ve Ekrem Re.it Bey, yak›n akraba-
t›yor… Peki	sa ‘ulusal kimli¤imizi’ koruma yö­	lar› olarak hep Eldem’in çevresinde
neydi onu	nündeki inan›lmaz azmi ve direni.­	bulunmu.. O’nu tan›yanlar›n büyük
farkl› k›lan?	çili¤i mi? Asl›nda çok, ama çok da­	bir sayg› ve hayranl›kla anlatt›klar›
Ödüllerle	ha fazlas›…	beyefendi, nazik ve ince ki.ili¤ini
belgelenmi.	1908 y›l›nda ‹stanbul’da do¤an Se-	de Sadrazam ‹brahim Ethem Pa­
dünya çap›n-	dad Hakk› Eldem’in Bat›’ya dönük	.a’n›n torunu olmas›ndan kaynakla­
daki ba.ar›s›	yüzü, belki de babas› ‹smail Hakk›	nan Saray kültürüne ba¤lamak san›-
ve sayg›nl›¤›	Bey’in hariciyeci olmas› dolay›s›yla	r›z yanl›. olmaz.
m›? Genç	çocuklu¤unun ve gençli¤inin büyük	Türkiye’ye, binlerle ifade edilebile-
Türkiye’deki	bir k›sm›n› yurt d›.›nda geçirmesin­	cek say›da mimar yeti.tiren Eldem’i,
mimari öncü­	den kaynaklan›yor… ‹lkokulu Ce­	ölümünden önceki son 6 y›l›nda
lü¤ü mü? Sa-Sedad Hakk› Eldem	nevre’de ve orta ö¤renimini de Mü-	O’nunla beraber çal›.ma .ans›na sa­

“Adresi mi Unuttunuz?”

“Sedad Hakk› Eldem ile 1982 y›l›n-da, Y›ld›z (Teknik) Üniversitesi Res­torasyon Bölümü’nde master e¤itimi ald›¤›m s›rada tan›.t›m. Zor be¤e-nen ki.ili¤i ve titizli¤i ile bilinen Se-dad Hoca’n›n yan›nda çal›.may› dü­.ünmek bile o dönem bana ürkütü­cü geliyordu. Sedad Hakk› Eldem ile ‘Bir - iki hafta dayanabilirim’ dü­.üncesiyle ba.lad›¤›m çal›.ma ya.a-m›m, onun aram›zdan ayr›l›.›na ka-dar, yani tam 6 sene devam etti. Ya.am, onun için çok erken saatler­de ba.lard›. Gün içinde yapacaklar›-n› programlay›p eskizlerini haz›rlar, bizim i.e gelece¤imiz saati sab›rs›z-l›kla beklerdi. Biraz geç kalsak, ona as›rlar gibi gelen dakikalar› sayar, kap›dan içeri girdi¤imizde bizi misa­fir gibi kar.›lar, ‘Kuzum ben de ad­resi unuttunuz zannettim’ diye tak›-l›rd›. Herkesin 24 saat ya.ad›¤› günü Sedad Hoca 48 saat gibiymi.çesine ya.›yor, ürün veriyor ve bir saniye­sini bile bo.a geçirmiyordu. Biz dört masada Hocan›n h›z›na ve isteklerine yeti.mekte zorluk çeker­ken o, ömrünün son gününe kadar hangi masada, hangi i., hangi detay çizildi¤ini bilir ve takip ederdi. Hoca’n›n kendine has bir insanc›ll›-¤› ve gülmece anlay›.› vard›. ‹nsan-
Uluslararas› A¤a Han Mimarl›k Ödülü’ne lay›k görülen Zeyrek’deki Sosyal Sigortalar Bina Kompleksi...

lar› gizli esprilerle, sözcük oyunla-r›yla .a.›rtmak, çokça yapt›¤› bir davran›.t›. Kendisini ancak yak›n-dan tan›yanlar›n anlayabilece¤i ince nükteleri vard›. Bizlerde hem sayg› ile kar›.›k bir korku uyand›r›r, hem de hiç ummad›¤›m›z bir anda, küçü­cük bir espri ile i.i .akaya dönü.tü­rüverirdi…

Ölümsüz Eserler…

Türk evi elemanlar›n›n yararland›¤› Yalova Termal Oteli, Büyükada Okyar Kö.kü, Maçka A¤ao¤lu Kö.kü, Beylerbeyi Aya.l› Yal›s›, Yeniköy Tahsin Bey Yal›s›, Maçka Ta.l›k Kahvesi, Yeniköy Safyurtlu Evi; ‹stanbul Hilton Oteli’ne Türk

mimari ve süs­lemesinden örnekler katt›-¤› otel saçak, .ad›rvan, lo­kanta ve çar.› avlusu; tarihi Zeyrek’in do­kusuyla bü­tünle.en ve A¤a Han Mi-marl›k Ödü-lü’ne lây›k gö­rülen Sosyal Sigortalar Ya-

“Sedad Hoca gününü 48 saat gibiymi.çesine ya.›yor ve ürün veriyor, bir saniyesini bile bo.a geçirmiyordu.”

si; Bo¤aziçi k›y›lar›n› süsleyen bir­çok yal›; büyükelçilik binalar› ve Koç Ailesi ve Topluluk için yapt›¤› Vaniköy K›raç Yal›s›, Atatürk Ki­tapl›¤›, Rahmi M. Koç Kö.kü, Ba¤larba.› .ark Sigorta binas› ve Mehmet .erif Pa.a Kö.kleri’nin restütisyonu ile projelendirdi¤i Koç Holding binalar›… Bu büyük sanatç›, dü.ünür, bilge ve usta mimar› tekrar sayg›yla anarken, sözü yine çal›.ma arkada.› Ne.e Er-gin’e b›rak›yoruz: “Eldem, her zaman ‘yaln›z adam’d›. Bu da, Türkiye’de kendi varl›¤›n›n ve öneminin bilincine varan ilk mi-mar olu.undan kaynaklan›yordu. Sadece mimar olarak de¤il, dü.ü­nür, ö¤retmen ve ara.t›rmac› olarak da rakipsiz bir ki.ili¤e sahipti. O’nun yap›lar›, kitaplar› ve an›lar› ile daima ya.ayaca¤›na ve gelecek ku.aklara örnek olaca¤›na inan›yo-

Ne.e Ergin, hocas› Sedad Hakk› Eldem ile birlikte... p› Komplek-rum…”
Ça¤›n Metali Alüminyum

Endüstriyel

üretimine

ba.lanma-

s›ndan bu

yana henüz

sadece 100

y›l geçmesi­

ne ra¤men, Arif Alt›n alüminyum, Dökta. Sat›. Yönetmeni _{en çok kul-}

lan›lan metaller s›ralamas›nda de­mirden sonra 2. s›rada yer almakta-d›r. Son 10 y›l›n ortalamalar›na göre de dünya alüminyum üretimi y›lda % 7 oran›nda artmaktad›r. Alümin­yumun tüm tahminleri a.an bu müt­hi. geli.mesi, alüminyumun bir çok özelli¤i bak›m›ndan di¤er alternatif mühendislik malzemelerine olan üs-tünlü¤ünden kaynaklanmaktad›r. "Ça¤›n Metali" olarak an›lan alümin­yuma Bat›'da son zamanlarda yeni bir isim daha yak›.t›r›lmaktad›r: "Ye­.il metal". Burada çevrecilerin sem­bolü olan "ye.il" ile alüminyumun özde.le.tirilmesinin nedenlerine de-¤inmekte fayda görüyorum.

Çevre ve Alüminyum

Bilindi¤i gibi çevrenin korunmas› konusu, günümüzde tüm kurum ve kurulu.lar›n en önemli görevleri ara-s›nda yer almaktad›r. Do¤al kaynak-lar›n korunmas›, enerji tasarrufu, çevreyi kirletmeyen üretim teknikle­rinin geli.tirilmesi, günlük hayatta kulland›¤›m›z birçok .eyin üretimi­nin kullan›m ömrü sonunda yeniden de¤erlendirilebilecek malzemelere kayd›r›lmas› ve böylelikle çöp mik-tar›n›n azalt›lmas›, çevrenin korun-mas›na yönelik çal›.malar›n ana he­deflerini olu.turmaktad›r. Cevherden alüminyum üretiminde (birincil üretim) kullan›lan elektrik enerjisi, son 40 y›lda gerçek- Hiç .üphesiz, günümüzde le.tirilen tekno-proses hurdalar›n›n % 100'ü lojik yeniliklerle yeniden ergitilerek de¤erlen-% 30 oran›nda dirilmektedir. Trafik, in.a-azalt›lm›. olma-at, elektroteknik ve makine s›na ra¤men ol-üretiminde kullan›lan alü­dukça yüksek-minyumun % 80-90 ka­tir. .u halde, burada birincil alü­minyum üretimin­de kullan›lan elekt­rik enerjisinin hangi kay­naklardan sa¤lanmas› gerekti¤ine

n›nda do¤al kaynaklar›n korunmas›, enerji tasarrufu ve çevre sa¤l›¤› gibi faktörler de göz önünde tutarak k›-saca de¤inmeliyiz.

Üretimde Enerji

Hidroelektrik santralinde do¤al su kaynaklar›ndan elektrik üretimi, kaynaklar›n s›n›rs›z olu.u, üretim s›-ras›nda çevrenin kirlenmemesi ve elektrik enerjisine dönü.ümünün çok yüksek verimle gerçekle.mesi gibi üstünlükleri ile ön plana ç›k-maktad›r. Bat›'da birincil alüminyum üretiminde hidroelektrik santrallarda üretilen elektrik enerjisi kullan›m› oran› son 10 y›l içinde %10 artarak %61'e ula.m›.t›r. Alüminyumun, kul-lan›m ömrünün tamamlam›. malze­melerin yeniden ergitilmesiyle geri kazan›lmas› (ikincil üretim) için bi­rincil üretimde gerekenin sadece % 5'i kadar bir enerjiye ihtiyaç vard›r. Buna göre alüminyumun hurdadan geri kazan›lmas› ile, birincil alümin­

42

yumun üretiminde gerekli olan elektrik enerjisinin % 95'i tasarruf edilmi. olur.

dar› geri kazan›l-maktad›r. Alümin­yumun hurdalardan sadece bir kez de¤il, defalarca geri kazan›la-bilece¤i dü.ünülürse, tasarruf edilen enerjinin boyutlar› daha çarp›c› bir

.ekilde ortaya ç›kar.

Ye.il Metalin Ça¤›

Elektrik enerjisinin üretimi, nakli ve kullan›m› s›ras›ndaki kay›plar aç›s›n-dan bak›ld›¤›nda alüminyum, birin­cil üretim s›ras›nda kullan›lan elekt­rik enerjisini depolayan ve her yeni­den ergitilip de¤erlendirildi¤inde bi­rincil üretimde gerekenin sadece %5'i kadar bir elektrik enerjisi katk›-s›yla tam .arj edilen bir akümülatöre benzetilebilir. Özetle belirtmek gerekirse, alümin­yum kullan›m› enerji tasarrufu sa¤-lar. Do¤al kaynaklar› ve çevre sa¤l›-¤›n› korumas› aç›s›ndan da son de­rece önemli bir kaynakt›r. Bat›'da, özellikle bu nedenle alüminyum kullan›m› desteklenmekte ve kulla-n›m› giderek artmaktad›r. Büyük bir ço¤unluk taraf›ndan kabul edilmi. bir gerçek vard›r ki, önümüzdeki y›l-lar ye.il metalin olacakt›r.