Tarixiy–an’anaviy prinsip
. Bu prinsipga ko‘ra so‘z va uning qismlari tarixda
qanday yozib kelingan bo‘lsa, hozir ham shunday yoziladi. So‘zlarning tarixiy
an’anaviy printsipda yozilishidan ko‘proq uslubiy maqsadlarda foydalaniladi:
kelgin||kelgil, kelar||kelur, kelarmi||kelarmu, u||ul, bilan||ila
kabi.
Etimologik yoki grafik prinsip
.
Bu prinsipga ko‘ra o‘zlashma so‘zlar qaysi
xalqning tilidan yoki grafiksidan olingan bo‘lsa, o‘sha qadimgi etimologik yoki grafik
holatni saqlagan holda yoziladi:
ma’no, she’r, a’lo, muammo, mojaro, fabrika,
aeroport, stansiya, telegramma, fotoelement
kabi.
Mashq
. Matnni o‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan. so‘zlarning orfografiyaning qaysi
prinsipiga ko‘ra yozilganligini tushuntirib bering.
-
Janob ustod, -
murojaat etdi
Behzod. Sherning
bo‘ynidan
zanjirlar uzildimi?
Navoiy “yalt” etib qaradi. Keyin kulimsirab dedi: - Haydar
aytdimi
sizga? U
yigitning
ko‘ngli
g‘oyat beg‘ubordir.
- Haydar
ishontirdiki
, - dedi Behzod, - u yolg‘iz menga so‘zlangan. Men u rasmni
ko‘rmoqqa mushtoqmen
. Qachon
ko‘rsatursiz
?
-
Meniki bamisoli bolalarning chizmakashligidek bir narsa... – dedi Navoiy
qo‘lini silkib.
-
Zanjirband sher o‘z asoratchilariga qarshi yana ham
qo‘rqinchliroq
bo‘lur
,
- dedi sekingina Behzod, - Sherning
bo‘yni
zanjirga
itoat
qilsa ham,
yuragi
aslo
bo‘ysunmas
, afsuski, bu oddiy haqiqatni idrok etmaydilar... (Oybek).
Mashq
.
Berilgan so‘zlarni lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosida
ko‘chirib yozing.
E, ё, ю, я
harflarining yangi alifboda yozilishiga e’tibor bering.
Абонент, авлиё, агглютинация, амалиёт, археолог, ашёвий, аямо³, баён,
ба²оят, беайб, беэга, беэтибор, бояги, брильянт, брокер, бюджет, бюро, бюст,
гиёµ, губерня, девон, дунё, дюжина, дюем, жюри, елвизак, елка, етти, ёдгорлик,
ёру²севар, зеµн, зиёда, иллюзия, костюм, ноябрь, октябрь, сентябрь, шлюз,
шляпа, этюд, сюжет, режиссёр, суфлёр.
Dostları ilə paylaş: |