Toshkent−2015 Tuzuv ch i-muallifla r: Umida Masharipova, Mashrabxon Umarova, Dilnoza Baynazarova, Manzura Nabiyeva Taqrizchila r
Tarqatmali materiallar bilan ishlash
Yüklə 1,52 Mb.
|
Tarqatmali materiallar bilan ishlash.
V. Darsga yakun yasash va baholash. Darsda faol ishtirok etgan oʻquvchilar baholanib dars yakunlanadi. VI.Uyga vazifa berish. 111-mashq. Soʻz ichida ketma-ket keladigan bir xil undoshlar Mavzuni oʻrganish jarayonida oʻquvchilarga yozuvda koʻp qoʻllanadigan soʻz ichida ketma-ket kelgan bir xil undosh harfli soʻzlar haqida tushuncha berish, bunday soʻzlarni boʻgʻin koʻchirish uchun toʻgʻri boʻlish koʻnikmasi shakllantiriladi. Mavzuni aytilishi yozilishiga mos keladigan tilla, izzat, pilla kabi soʻzlar misolida tushuntiriladi: ikki ta ketma-ket kelgan bir xil undosh harflar bilan yozilgan soʻz boʻgʻinga boʻlinganda, ikki undosh harfni ikkiga boʻlib – biri oldingi boʻgʻinda, ikkinchisi keyingi boʻgʻinda oʻqilishi ta’kidlanadi. Mavzuni oʻrganishda o‘quvchilarni bunday soʻzlarni toʻgʻri oʻqishga, yozishga, boʻgʻin koʻchirish uchun toʻgʻri boʻlishga oʻrgatiladi. 50 - DARS Dars mavzusi: Soʻz ichida ketma-ket keladigan bir xil undoshlar ( 116−117-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: soʻz ichida ketma-ket kelgan bir xil undoshlar boʻgʻin koʻchirish qoidasi va soʻzlarning imlosini yodda saqlash; ketma-ket kelgan bir xil undosh harfli soʻzlarni o‘qish va yozish koʻnikmasini shakllantirish. Tarbiyaviy: o‘zidan kattalarni hurmat qilish, kichiklarni izzat qilishni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi:chiroyli yozuv malakasini rivojlantirish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikma, malakalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: suhbat, tushuntirish, ta’limiy oʻyin, “Sinkveyn” metodi. Dars jihozi: darslik, ragʻbatlantirish uchun kartochkalar, ketma-ket kelgan soʻzlarga oid boshqotirma,, mavzuga mos rasmlar, multimediali ilovalar. Darsning borishi:
115-mashq parta oralab koʻrib chiqiladi. Maqollarning mazmuni soʻraladi. Oʻquvchilar diqqati tarqatma kartochkalar asosida maqol tuzishga qaratiladi. Aralash soʻzlardan maqol hosil qilinadi.
ilitar issiq So`zi
ilitar tanni Maqolda qaysi soʻzda ketma-ket kelgan undosh harflar borligi aniqlanadi. Soʻzi issiq jonni ilitar, Kiyim tanni ilitar. III. Yangi mavzu bayoni. Soʻz ichida ketma-ket kelgan bir xil undoshlarni kuzatiladi. 1-usul. Doskaga yozilgan yoki jadval tarqatma tarzida tayyorlangan soʻzlar koʻrsatilib, topshiriq beriladi. Soʻzlarni oʻqing va soʻz ichidagi bir xil harflarni topib, uch ustun shaklida yozing. Muqaddas, Abdulla, Muhayyo, Fayzulla, Muqaddam, Sayyora, Abbos, Muzaffar, Nuriddin, Muazzam, Muattar Mukarram, Muhabbat, Qahhor, Qimmatxon, Izzat, Farrux, Jabbor, Sattor. 2-usul. Oʻqituvchi oʻquvchilarga ikkita bir xil undosh harf ketma - ket yoziladigan ismlar aytishni topshiradi. Oʻquvchilar doskaga 4 — 5 ta ism yozadilar.
Soʻzlarni aytib turib yozdiriladi va yozganlarini darslikka qarab tekshirtiriladi. (Bunda yozilganlarni tekshirish yoʻli, albatta, yodga tushiriladi.) Ba’zi soʻzlar ichida ikkita bir xil undosh harf ketma-ket keladi: tabassum, izzat, chaqqon 
IV. Mavzuni mustahkamlash. Darslik bilan ishlash. 116-mashq. Soʻzlar oʻqitiladi. Ketma-ket kelgan bir xil undosh harfli soʻzlar aniqlanadi. Izzat, labbay, pilla, katta, hissa, chaqqon, pashsha, quvvat, sodda, kakku, qimmat, oppoq, arra, tanaffus, achchiq. So‘zlar koʻchirilib, yozilganlar tekshiriladi. “Tilla” soʻziga sinkveyn tuz. 1.(Nima? )Tilla. 2.(Qanday?) Qimmatbaho, sariq. 3.(Qima qiladi?) Sotib olinadi, sovgʻa qilinadi, taqiladi. 4.Tilla taqinchoq qimmatbaho sovgʻa buyumi hisoblanadi. 5.Oltin.
Lugʻat ishi: izzat – oʻzganing hurmat-e’tibor tuygʻusi, shunday tuygʻuli munosabat hissa – boʻlak, qism; foydaning bir qismi quvvat – harakat-faoliyatiga olib keluvchi qobiliyat, kuch 117-mashq sharti asosida bajariladi.
Pilla emas, asl tilla.
Boshqotirma. Quyidagi ketma-ket kelgan undosh harfli boshqotirmani topsangiz, boshi va oxiri bir xil harfli oʻyinchoq turini topgan boʻlasiz.
1. Oʻrmon qushi ku-kulab sayraydi. 2. Rasm chizadigan inson. 3. Qorning rangi. 4. Yumshoq soʻziga qarama-qarshi ma’noli soʻz. 5. Shirinlik turi. 6. Kichik soʻziga qarama-qarshi ma’noli soʻz.
118-mashq “Lugʻat diktant” tarzida bajariladi. Abbos, Zunnun, Mannop, Musallam, Mukarram, Muyassar, Munavvar, Muqaddam, Muhayyo, Muhammad. Oʻquvchilar yozganlari darslik asosida tekshiradilar. V. Darsga yakun yasash va baholash. Darsda faol ishtirok etgan oʻquvchilar baholanib, dars yakunlanadi. VI.Uyga vazifa berish. 119-mashq. Shaxs va narsa nomini bildirgan soʻzlar 2-sinfda otning leksik ma’nolari va grammatik belgilari ustida maxsus ishlanadi (kim? yoki nima? soʻrogʻiga javob boʻlishi, shaxs, narsani bildirishi tushuntiriladi). Oʻquvchilar kim? soʻrogʻiga javob boʻladigan soʻzlarni nima? soʻrogʻiga javob boʻladigan otlardan farqlashga oʻrganadilar. Bu bosqichda ular soʻzlarni soʻroq berish bilan farqlashni oʻrganadilar, oʻquvchilarda mavhum grammatik tafakkur oʻsadi, ularda atoqli otlarni bosh harf bilan yozish koʻnikmasi shakllana boradi. “Ot” tushunchasi atamasiz beriladi. II sinfda otlarning leksik ma’nosi, atoqli va turdosh otlar (atamasiz) haqidagi bilim chuqurlashtiriladi. “Ot” tushunchasini shakllantirish uchun shu soʻz turkumiga kiradigan otlarni asosiy leksik guruhlarga ajratish, barcha otlarga xos boʻlgan belgilarni, ularning nutqimizdagi oʻrnini koʻrsatish muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda mavzuni oʻrganishga bagʻishlangan birinchi darslardayoq shaxs va narsani bildiradigan soʻzlar bir tizimga solinadi, kishilarni, buyum, oʻsimliklar va hayvonlarni, tabiat hodisalarini, voqealarni bildiradigan soʻzlar guruhlarga ajratiladi. Shu soʻzlarning hammasi uchun umumiy boʻlgan belgilar aniqlanadi: bu soʻzlar shaxs, narsalarni bildirib kim? yoki nima? soʻrogʻiga javob boʻladi. Dasturga oʻquvchilarni sifat va boshqa soʻz turkumlaridan yasalgan mavhum ma’nodagi (yaxshilik, goʻzallik, ishonch, sevinch, oʻkinch, qoʻrqinch, tayanch kabi) otlar bilan tanishtirish talab etilmaydi. Ammo matnda uchrasa va oʻquvchilar qiziqib soʻrasalar, otning bolalar oʻrgangan belgilari asosida (nima? soʻrogʻiga javob boʻlishi, shaxs yoki narsa nomini bildirishi) tushuntiriladi. Otlarning nutqda katta ahamiyatga ega ekanini koʻrsatish uchun oʻqituvchi oʻqish kitobidan matn tanlab, oʻquvchilarga matndagi otlarni topishni, soʻngra matnni shu soʻzlarsiz oʻqishni topshiradi. Oʻquvchilar matndagi otlarni tushirib qoldirib oʻqiganda, matn mazmunini tushunib boʻlmasligini anglaydilar. 58 - DARS Dars mavzusi: Shaxs va narsa nomini bildirgan soʻzlar (136–140-mashqlar). Darsning maqsadi: Ta’limiy: shaxs va narsani uning nomi boʻlgan soʻzdan farqlash koʻnikmasini shakllantirish; soʻzlarga kim?, nima?soʻroqlarini bera olish; narsa va shaxs nomi boʻlgan soʻz oʻrtasidagi bogʻlanishni aniqlash koʻnikmasini shakllantirish. Tarbiyaviy: oʻquvchilarda oilaga boʻlgan mehr-muhabbat, ota-onaga hurmatda va izzatda bo‘lish ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: ogʻzaki va yozma nitqni rivojlantirish; mustaqil fikrlashga oʻrgatish. Dars turi: yangi bilim, koʻnikma, malakalarni shakllantiruvchi dars. Dars metodi: suhbat, tushuntirish, koʻrgazmalilik, analiz-sintez, ta’limiy oʻyin. Dars jihozi: darslik, ragʻbatlantirish uchun kartochkalar, ketma-ket kelgan soʻzlarga oid boshqotirma,, plakat mavzuga mos rasmlar, multimediali ilovalar. Darsning borishi:
II. Uy vazifasini tekshirish. Oʻqituvchi uy vazifasi 135 - mashqning bajarilishini “Doʻstim menga pand bermadimi?“ ta’limiy oʻyini orqali tekshiradi. Oʻquvchilar bir-birlarining daftarlarini almashtiradilar. Oʻqituvchi mashq shartiga koʻra savolni oʻqiydi, sinfdagi bir oʻquvchi javobini aytadi.
Uy vazifasini notoʻgʻri bajargan oʻquvchi doʻstiga pand bergan hisoblanadi. Oʻtilgan mavzu boʻyicha bilimlarini yodga tushirish uchun savol-javob daqiqasi oʻtkaziladi:
O‘quvchilarning javoblari xulosalanib, quyidagi “Soʻzlar guruhini top” ta’limiy oʻyinini o‘tkaziladi. Buning uchun oʻqituvchi koʻrgazma tarzida quyidagi jadvalni doskaga iladi. Tarqatmalarda soʻzlar beriladi. Oʻquvchilar soʻzlarni soʻroqlariga koʻra guruhlarga ajratish topshirig‘i beriladi. Qoʻyish uchun soʻzlar: kabutar, beshta, muloyim, yugurdi, baland, Sanjar, kuylaydi, toʻrtinchi, shifokor, beshta, oppoq, oʻn ikkita, bormoqchi, qush, nordon.
III. Yangi mavzu bayoni. Oʻqituvchi yangi mavzuni darslikdagi 136-mashqdagi rasm asosida tushuntiradi. Oʻqituvchi “Oila” tasvirlangan rasmni oʻquvchilarga koʻrsatib, quyidagicha suhbat uyushtiradi. Bolalar rasmdan kim? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzni toping? (Oʻquvchilar shaxs va narsalar nomini birma-bir aytib chiqadilar.) Namuna: Kim? ona, opa, uka, singil,... Nima? Xona, kitob, gul,... Kim? soʻrogʻiga javob boʻlgan– ona, opa, uka, singil - bu soʻzlarni umumlashtirib shaxs nomi deymiz. Nima? soʻrogʻiga javob boʻlgan - xona, kitob, gul, gilam - bu soʻzlarni umumlashtirib narsalar nomi ekanligi oʻquvchilarga tushuntiriladi. Oʻqituvchi “Oila” rasmi asosida oʻquvchilar bilan savol- javob o‘tkazadi.
(Oʻquvchilar oʻz oilasi haqida soʻzlab beradilar.)
Ota-ona farzandini oq yuvib, oq taraydi, tarbiyalaydi, voyaga yetkazadi. Shuning uchun ularni hurmat qilishimiz kerak.
Mashq asosida qoida keltirib chiqariladi. 
Multimediali ilova asosida mashqni bajartirish mumkin.
IV. Mavzuni mustahkamlash. 137-mashq. Oʻqituvchi she’rni ifodali oʻqib beradi. She’r matni yuzasidan savollar beriladi. Oʻquvchilar javoblari tinglanib xulosalanadi.
Bu she’rda shoir bogʻbon mehnat qilib, bogʻni, dehqon esa dalani yashnatishini, bolaning kulgisi, qiliqlari uyni yashnatishi haqida yozgan. Mashqdan kim?, nima? soʻrogʻiga javob boʻlgan soʻzlarni oʻquvchilar topishadi va shu soʻzlarga soʻroq beradilar. Oʻquvchilar mashqni koʻchirib yozadi va kim?, nima? soʻroqlariga javob boʻlgan soʻzlar tagiga bir chiziq chizadilar. Oʻqituvchi mashq bajarilishini “O‘rnini top!” ta’limiy oʻyini orqali amalga oshiradi. Buning uchun A-4 formatdagi qogʻozga quyidagi soʻzlar yoziladi. Shaxs va narsalar nomini bildirgan ikki ustundagi soʻzlarning mazmunan bogʻliq boʻlganini chiziqcha yordamida tutashtiradilar. Namuna:
Multimediali ilovasi asosida mashqni bajartirish mumkin.
Oʻqituvchi darslikdagi 138-mashqning shartini oʻquvchilarga oʻqitadi. 1-oʻquvchi: Sinf jihozi: ( nima?) parta,.. 2-oʻquvchi: Oʻquv quroli: ( nima?) kitob,.. “Kim chaqqon?” ta’limiy oʻyini orqali 138 - mashq mustahkamlanadi. Oʻqituvchi oʻquv qurollari va sinf jihozlarini tarqatma kartochkalarga yozib, stol ustiga aralashtirib qoʻyadi. Oʻquvchilar ikki guruhga boʻlib, magnit doskasidagi “Oʻquv qurollari” va “Sinf jihozlari” deb yozilgan kartochkalar ostiga ikki ustun qilib soʻzlarning mosini tanlab qoʻyadilar. Oʻqituvchi bu ta’limiy oʻyinda ikkita guruhga berilgan soʻzlar soni bir xil boʻlishiga e’tibor berishi kerak. Namuna: Sinf jihozi: ( nima?) parta, stol, stul, doska, kitob javoni. Oʻquv quroli: ( nima?) kitob, daftar, qalam,chizgʻich, oʻchirgʻich. Parta, stol, stul, doska, kitob javoni – bu soʻzlar narsalar nomi boʻlib, ular bir xil soʻroqqa javob boʻladi. Bu soʻzlar oʻquv xonasi jihozlari nomini bildirganligi sababli sinf jihozi deb nomlanadi. Kitob, daftar, qalam,chizgʻich, oʻchirgʻich – bu soʻzlarni umumlashtirib oʻquv qurollari ekanligini oʻquvchilarga tushuntiradi. 139-mashq. Oʻqituvchi doskaga non, don, taxta, paxta rasmlarini yopishtirib qoʻyadi.(Shu narsalarning oʻzini olib kirsa yanada yaxshi boʻladi.) Oʻqituvchi topishmoqni oʻqiydi, oʻquvchilar javobini topadilar. Shu topishmoqning javobiga mos rasmini koʻrsatib, doskaga nomini yozadi. Insonlarni boqar u ,(non) Tovuqlarga yoqar u.(don) Ish quroli ustaning, (taxta) Boyligidir oʻlkaning. (paxta) Oʻqituvchi ushbu boshqotirma orqali suhbat uyushtiradi.
Oʻqituvchi oʻquvchilarning diqqatini soʻzdagi bitta harfning oʻzgarishi bilan soʻz ma’nosi oʻzgarganligiga qaratadi. Oʻquvchilar mashqni daftarlariga koʻchirib yozadilar. “Sehrli soʻz” ta’limiy oʻyini. Oʻqituvchi bu ta’limiy oʻyinda oʻquvchilarning diqqatini quyidagi misralarga qaratadi. Oʻquvchilar misraning soʻnggi soʻziga qofiyadosh soʻz topadilar. Namuna: Oʻtirdim topib boʻsh joy, Keltirishdi issiq ... (choy) joy-choy Toʻsatdan quydi jala, Ishlarim qoldi ... (chala) jala-chala Yüklə 1,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1-topshiriq.
im? ( ) nima? ( )