| KUTAD-GU BİLİG(1069-1070)
“Mutluluk veren bilgi” anlamındaki Kutadgu Bilig adlı eser, üst zümre eğitimi almış olan Balasagunlu Yusuf Has Hacip tarafından yazılmış bir mesnevidir. Böylece Türk Edebiyatının da ilk mesnevisidir. Mesnevilerle, daha çok efsane ve olay metinleri anlatılır. Aruzun kısa ölçüleriyle ve düz kafiye ile yazılması, Mesneviler uzun yazıldığı için yazana kolaylık sağlaması içindir. Kutadgu Bilig yazıldıktan sonra dönemin hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han’a sunulmuş, bu hükümdar da Yusuf’a Has Haciplik(padişahın başdanışmanı) unvanını vermiştir.
Yusuf Has Hacip, “ideal insan” çerçevesinde ideal devleti de anlatmış olduğu için eser, ilk siyasetname özelliği taşır. Eser, Fars mesnevilerine uygun olarak giriş kısmında sırayla; Allah’a hamd, Peygambere övgü, Dört Halife’ye övgü, Bahar tasviri, Uluğ Buğra Kara Han’a övgü, Kitab’ın yazılma sebebi üzerinde durmuştur. Bu sıralama yeni medeniyet dairesi olan İslam Medeniyetinde yazılan kitapların da düzenini gösterir. Şehname vezni olan Feûlün/Feûlün/Feûlün/Feûl ölçüsünü kullanan Yusuf Has Hacip’in bu ölçünün 11’li hece ölçüsüyle de uyumlu olmasını gözettiği düşünülebilir.
Eserin asıl kısmı alegorik bir diyalog metnidir. Karşılıklı konuşan dört temsili kişi, “ideal insan”ı bazı kavramlar çerçevesinde ortaya koymaya çalışırlar. Kün Togdı padişah görevindedir, eserde adaleti savunur. Ay Toldı adlı kişi, vezir görevindedir, mutluluğu(saadeti) savunur. Vezirin oğlu Ögdilmiş adlı kişi aklı savunurken, Odgurmuş adlı diğer bir kişi de züht(dünyanın sonu) kavramını savunur.
Dostları ilə paylaş: |
