Ünden bugüN

HTLAIR, JEAN-BAPTISTE

(l 753, Metz -1822, ?) Fransız gezgin ressam.

İki kez geldiği Osmanlı Devleti topraklarına ait çizimleri o dönemin mimarisi ve yaşamı hakkında günümüzde önemli birer belge niteliğindedir.

Choiseul-GouffierO) ile birlikte 1776' da Akdeniz'in yeni bir haritasını çıkarmakla görevli Marquis de Chabert komutasında Anadolu kıyılarını ve Ege adalarım dolaştı. Bu gezi sırasında yaptığı antik yerlere ait resimlerden birçoğu bakır oyma baskı olarak Choiseul-Gouffier'in ilk cildi 1782'de Paris'te basılan Voyage Pitto-resque de la Grece adlı yapıtında yayımlanmıştır. Choiseul-Gouffier 1784'te istanbul'a elçi olarak atanınca, aralarında Cas-sas, istanbul'un bilimsel ölçekli ilk haritasını yapacak olan Kauffer, asistanlığını yapan Le Chevalier, Castellan ve Fauvel olmak üzere birçok mimar, ressam, desina-

J. B. Hilair'in Kız Kulesi'ni betimleyen bir deseni. Voyage Pittoresque de lu Greece, 1822 Galeri Alfa

tör ve haritacıyı da beraberinde getirmişti. Hilair'in yer aldığı bu seçkin topluluk, dönemin İstanbul'una ait birçok resim/çizim yaparak günümüze kadar ulaşan belgeleri bırakmışlardır. I. Abdülhamid dönemi İstanbul'unun panoramik kent görünümleri, sarayları, köşkleri, kasırları, camileri ve kışlalarının yamsıra Osmanlı hayatı ve geleneklerini, giysilerini yansıtan bu resimler oldukça önemlidir. Choiseul-Gouffier'in kitabının ikinci cildinde Hilair'in ilk geziye ait çizimleri vardır. 1822'de basılan üçüncü cildin büyük bölümü istanbul'a aittir. 90 bakır oyma baskıdan 52'si her levhada 4'er tane olmak üzere 14 levha halindedir ve kostümleri içerir. Orijinal giyimlerine sadık kalarak çizdiği tipler arasında Musevi tüccar, Musevi kadın, simitçi, ciğerci gibi satıcıların yamsıra bostancı, haseki, saray aşçısı gibi görevliler de bulunur. Mimari anıtlara ait çizimleri i-se günümüze ulaşan ya da ulaşmayan bazı yapıları o dönemki halleriyle yansıtması açısından önemlidir.

Aynı dönemde İsveç ortaelçisi olan Cel-sing'in Doğu'ya ilgisi nedeniyle çevirmeni M. D'Ohsson, Hilair ve Le Barbier'e desenler ısmarlamış ve Mouradja D'Ohsson' un 1787'de Paris'te basılan 3 ciltlik Tab-leau General de I'Empire Othoman adlı kitabında Hilair'in saka, çubukçu gibi kostüm figürleri yer almıştır.

I. Abdülhamid'in bir guvaş portresini yaptığı bilmen Hilair'in ülkesine dönerken beraberinde götürdüğü küçük tablo ve desenleri, daha önce basılan kitabın da etkisiyle büyük ilgi çekmiştir.

Bibi. A. Boppe, Leş Peintres du Bosphore, Paris, 1911; M. Cezar, Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, ist., 1971; S. Germaner-Z. İnankur, OrientaHzm ve Türkiye, İst., 1989.

A. YETİŞKİN KUBİLAY