Ünden bugüN

Hüseyin Fahreddin Dede

M. Baba Tanman arşivi

mi Paşa'dan da mesnevi okudu. Hasan Nazif Dede'nin 186l'de vefatı üzerine, Mevlânâ Âsitanesi Postnişini Sadreddin Çelebi (ö. 1881) tarafından Beşiktaş Mev-levîhanesi şeyhliğine atandı. Fakat yaşça küçüklüğü nedeniyle tekkenin idaresini vekâleten Aşçıbaşı el-Hac Râşid Dede üstlendi.

Bu yönetim Beşiktaş Mevlevîhanesi'nin 1867'de Çırağan Sarayı'nınC-») inşası nedeniyle önce Fmdıklı'daki Karacehennem İbrahim Paşa Konağı'na ardından 1871'de Maçka'daki yeni binasına taşınmasına kadar sürdü. Bu tarihte Maçka Mevlevîha-nesi şeyhi olarak asaleten posta geçen Hüseyin Fahreddin Dede, 1874'te tekkenin yerine askeri kışla yapılmak istenmesi üzerine 1877'de Eyüp'te kurulan Bahariye Mevlevîhanesi(-») meşihatını üstlendi ve vefat ettiği 1911'e kadar bu görevi yürüttü. Bahariye Mevlevîhanesi Türbesi'n-deki mezarı, tekkenin 1960'larda uğradığı yıkımın ardından Eyüp Silahtarağa Caddesi kenarındaki yeni yapılan aile kabristanına nakledilmiştir.

Hüseyin Fahreddin Dede, İstanbul Mev-levî kültüründe "ehl-i beyt" yanlısı tasavvuf anlayışının son büyük temsilcisidir. Babası Hasan Nazif Dede'den devraldığı bu mirası zenginleştirerek sürdürmüş ve meşihatını üstlendiği Bahariye Mevlevîhane-si'ni, Bektaşî-Melamî meşrep Mevlevîlerin merkezi yapmıştır. 1853'te Hasan Nazif Dede ile Beşiktaş Mevlevîhanesi'nde başlayıp 1877-1925 arasında Bahariye Mevlevîhanesi'nde süren bu tasavvuf kültürü, Kasımpaşa ve Galata mevlevîhanelerinde de yankısını bulmuştur.

Köklü bir Mevlevî ailesinden gelen Hüseyin Fahreddin Dede'nin kişiliğinde, tasavvuf dünyasının Mevlevîlik ve Bektaşîlik gibi iki temel kaynağına dayanan bir kültürel yapılanmayı görmek mümkündür. Henüz 3 yaşındayken Said Hemdem Çelebi (ö. 1858) tarafından kendisine teber-rüken Mevlevî sikkesi tekbirlenmiş, hilafetini ise babasının halifelerinden Reşîd Dede'nin oğlu Karahisar Mevlevîhanesi Postnişini Kemaleddin Dede'den almıştır. Ayrıca Sütlüce Bademlik Tekkesi Şeyhi Münir Baha'dan da Bektaşî icazeti vardır.

Hüseyin Fahreddin Dede'nin İstanbul Mevlevîliği içinde dikkati çeken bir diğer özelliği, temsil ettiği tasavvuf anlayışını ve dolayısıyla Bahariye Mevlevîhane-si'ni, Tanzimat sonrasında Osman Selaheddin Dede'nin (ö. 1887) faaliyetleriyle şekillenen ve tarikatın gündelik siyasetle bütünleşme ilkesini benimseyen akımın dışında tutmasıdır. Yenikapı Mevlevîha-nesi(->) Postnişini Osman Selaheddin Dede'nin kızı Fatma Aliye Hanımla 1872'de evlenerek bu Midhat Paşa yanlısı Mevlevî şeyhine damat olması, onun siyaset karşısındaki bağımsız tavrını değiştirmemiştir.

Yeni Osmanlılar ile yakın ilişkisi bulunan ve Ali Nutkî Dede'den(->) beri modernleşme hareketinin içinde yer alan Osman Selaheddin Dede ailesi, Fahreddin Dede'nin bu tavn nedeniyle Bahariye Mevlevîhanesi üzerinde ortak meşihat anla-

ifett