Ünden bugüN

HÜSEYiN PAŞA ÇEŞMESİ

108

109

HÜSREV PAŞA KÜLLİYESİ

Hüsrev Paşa Külliyesi'nde tekke ve türbenin bir görünümü.

Yavuz Çelenk, 1994

mına gelebilecek bir idari tasarruf yoluna girmemiştir.

Hüseyin Fahreddin Dede'nin son dönem Osmanlı kültür hayatında bestekâr-lığı ve neyzenliği ile kazandığı haklı bir şöhreti vardır. Musikiyi dönemin en iyi hocalarından öğrenmiştir. Bunlar arasında ismail Dede Efendi'nin öğrencileri olan Yağ-lıkçızade Ahmed Efendi, Kocamustafapa-şa Âsitanesi zikirlerinden Sünbülî tarikatına mensup Mutafzade Ahmed Efendi ve Bahariye Mevlevîhanesi kudümzenbaşısı Mehmed Zekâî Dede bulunuyordu. Batı musikisine de ilgi duyan Hüseyin Fahreddin Dede, Muzıka-i Hümayun'da görevli fülitist Râtib Efendi'den nota ve nazariyat dersleri almıştır. Ney ile Chopin'in eserlerini çalabilecek kadar Batı musikisine vakıftı. Türk musikisinin yetiştirdiği en önemli neyzenlerden birisi olarak kabul edilen Fahreddin Dede'ye bu konuda Beşiktaş Mevlevîhanesi neyzenbaşılarından Salih Dede ile aynı tekkenin postnişinle-rinden Said Dede'nin (ö. 1852) oğlu Neyzen Yusuf Paşa (ö. 1884) hocalık yapmışlardır. Ayrıca Şeyh Abdülhalim Efendi' den de Hamparsum notası ve tanbur öğrenmiştir.

Döneminin en geniş musiki kültürüne sahip kişileri arasında bulunan Fahreddin Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle de Türk musikisinin bilimsel açıdan incelenmesi yolunu açmıştır. Yenikapı Mevlevîhanesi Şeyhi Mehmed Celâleddin Dede (ö. 1908) ve Galata Mevlevîhanesi Şeyhi Mehmed Atâullah Dede (ö. 1910) ile birlikte Batılı anlamda musiki nazariyatı üzerinde çalışmış ve bu konuda daha sonra ilk bilimsel eserleri ortaya koyacak olan Rauf Yek-ta(-0, Hüseyin Saadettin Arel(-+) ve Subhi Ezgi'ninO) yetişmesini sağlamıştır.

Bahariye Mevlevîhanesi'ni aralarında Medeni Aziz Efendi, Tanburî Kâmil Bey, Yeniköylü Hasan Erendi, Bolahenk Nuri Bey ve Hafız Ahmed Irsoy gibi bestekâr ve icracıların devam ettiği bir merkez durumuna getiren Hüseyin Fahreddin Dede' nin musiki alanında verdiği en önemli eser "Acemaşirân Mevlevî AyinF'dir. ilk icrası 29 Nisan 1885'te Bahariye Mevlevî-hanesi'nde yapılan bu eser, gereksiz ayrıntılardan arınmış, kendi içinde sağlam bir denge ve ifade gücüne sahip bulunup, Mevlevî musikisinin son dönem Osmanlı kültüründe vardığı doruk noktasını sembolize eder. Ayrıca "devr-i kebîr" usulünde bir dügâh peşrev ile hüseyni ve müste-ar makamlarında iki saz semaisi bestelemiştir. Güftesi Fuzûlî'ye ait olan "Hümayun Sengin Semaisi" ile Nedim'e ait olan hisarbuselik "Yürük SemaF'si günümüze gelen sözlü eserleri arasındadır. "Fahrî" mahlasını kullanarak yazdığı Türkçe ve Farsça şiirleri ile Bahariye Mevlevîhane-si'ndeki gündelik hayata ilişkin notlarını Mecmua'sındsL toplamıştır.

BibL BOA, irade Dahiliye, no. 33050 (24 Şevval 1278); Tarib-i Lutft, X, 64; Mehmed Ziya, "Şeyh Hüseyin Fahreddin Efendi", Musavver Nevsâl-i Osmanî, ist., 1328, s. 271-281; Hüseyin Fahreddin Dede, Mecmua, Konya Mevlâ-na Müzesi, İhtisas Ktp, no. 7467; Rauf Yekta, "Şeyh Hüseyin Fahreddin Efendi", Musavver

Nevsâl-i Osmanî, ist., 1328, s. 281-283; Vassaf, Sefine, V, 179-184; Lutfi Simavî, Sultan Mehmed Reşad Hân 'in ve Halefinin Sarayında Gördüklerim, I, ist., 1340, s. 131; V. Ç. Izbu-dak, Hatıralarım, ist., 1946, s. 24; inal, Türk Şairleri, I, 347; inal, Hoş Şada, 193-196; Ergun, Antoloji, II, 507; Gölpınarlı, Mevlevîlik, 211.

EKREM IŞIN