Ünden bugüN

İlyasko Köşkü

Erkin Emiroğlu, 1985

Sovyet devrimcisi L. Troçki (ö. 1940), mülteci olarak İstanbul'da kaldığı sürenin (1929-1933) büyük bir kısmını, ailesi ve yardımcıları ile birlikte, sıkı bir polis koruması altında bu köşkte geçirmiş, Hayatım adlı otobiyografisini, Stalin aleyhtarı faaliyetlerini yürüttüğü bu köşkte kaleme almıştır. Troçki'nin ikameti sırasında, Şubat 1931'de bir suikast sonucu olduğu anlaşılan yangında köşkün üst katı harap olmuş ve sonradan onarılmıştır.

Bir bodrum katı üzerine oturan ve kısmi bir çatı katı ile donatılmış olan iki katlı köşk kagir duvarlı ve ahşap döşemelidir. Setler halinde deniz kıyısına kadar i-nen geniş bir bahçenin, caddeye komşu olan en üst setine yerleştirilen yapı, kuzey-güney doğrultusunda gelişen bir eksene göre simetrik olarak tasarlanmıştır. Caddeye bakan giriş (güney) cephesinde, zemin kat sofasına açılan kapı, tam ortada, geriye çekilmiş olan kesimde yer almakta, bu girintinin üstü bir balkon şeklinde değerlendirilmiş bulunmaktadır. Denize bakan kuzey cephesinin ortasında da, üstü re-vakla örtülü bir sahanlık yer almakta, altında bodrum katına açılan, yuvarlak kemerli bir kapı ile iki yuvarlak pencerenin bulunduğu bu sahanlıktan, çift kollu merdivenlerle bahçeye inilmektedir. Revak ü-zerine oturan teras, ayrıca merdivenler, mermerden yontulmuş baklavalı korkuluklarla sınırlandırılmıştır. Neoklasik üslubu yansıtan cephelerde ve revakta antik Yunan ve Rönesans mimarilerinden a-lınma ayrıntılar gözlenir. Revağın sütunları Toskana tipinde başlıklarla donatılmış, bunların üzerine, kilit taşları çıkıntılı yuvarlak kemerler yerleştirilmiş, zemin kattaki kapılar ve pencereler de aynı türde kemerlerle taçlandırılmışım Dikdörtgen olan üst kat pencereleri ise üçgen alınlıklar (frontonlar) ile dikkati çeker. Cephelerdeki bütün açıklıkların söveleri beyaz mermerdendir.

Köşkün iç tasarımında "kamıyarak" tabir edilen orta sofalı planın uygulandığı, zemin kattaki salonlar ile üst kattaki yatak odalarının, katların ekseninde uzanan sofalara açıldığı, sofaların uçlarına da her iki cephedeki balkonların yerleştirildiği anlaşılmaktadır. Bugünkü bina inşa edilirken cephelerdeki ayrıntılar bozulmuş, salonların ve yatak odalannın tavanlarında yer aldığı bilinen yağlıboya bezemeler ve tablolar da ortadan kalkmıştır. Bibi. Tuğlacı, istanbul Adaları, I, 286-295.

M. BAHA TANMAN