Ünden bugüN

İŞSİZLİK

298

299

İŞVEREN ÖRGÜTLERİ

li

Türkiye Elektrik Kurumu'nun işe alacağı 55 vasıfsız işçi kadrosuna başvuranlar.

Ender Erkek, 1984/Cumhuriyet Gazetesi Arşivi

iş ve işçi Bulma Kurumu önünde yurtdışında iş bulma umuduyla bekleyenler, 1970'ler. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınlan

lana Dergâhı'na II. Abdülhamid tarafından armağan edilen puşide, hat sanatı bakımından da önemlidir. Aynı yerdeki 638 envanter nolu puşide levhası, kabartma tasarlanmış sikke formuyla göz kamaştırmaktadır. Afyon Mevlevîhanesi'ndeki Abapuş Balı'nın puşide levhasını hatırlatan bu örnek, koyu yeşil üzerine sırma ile dival nakısı ile işlenmiştir. Abapuş'un puşide levhası kırmızı renklidir, benzer teknikle işlidir. Bu yüzyılın ev işlemelerine örnek olarak günümüze ulaşan örnek bezlerin yanısıra Londra Victoria ve Albert Müzesi'ndeki Bebekli Hasan Ağa'nın kızı Ayşe Hanım'ın adı geçen, fındık motifleriyle süslü parça, seçkin örneklerdir.

Kapalıçarşı, özellikle bindallı adı verilen atlas ya da kadife üzerine metal ipliklerle dival işiyle süslü gelin giysileriyle ünlüdür. Küçük, orta ve geniş beden olmak üzere üç bedenle yapılmış bu giysilerin kol, yaka ve beden kesimleri dışında kompozisyonları çeşitlemelere sahiptir. Başka giysi türleri ise şalvar ve işlikler ve üçeteklerdir. Kordon tutturma işi ile süslü şalvar işlik takımlarının dival işiyle yapılmış o-lanları da vardır. Üçetekler arasında bir grup kordon tutturma ile bezenmiş ve giysinin çevresi kordondan yapılmış oyalarla süslü bir örnek bulunmaktadır. Bunlar arasında Osman Hamdi'nin eşine ait bir parça Sadberk Hanım Müzesi'ndedir. Bu müze aynı zamanda meyve tabağı motifleriyle bezenmiş peşkirler açısından da çok zengindir.

20. yy'ın ilk çeyreğinde saray örneklerinin büyük bir grubu V. Mehmed'e (Re-şad) (hd 1909-1918) aittir. Topkapı Sarayı Müzesi'ndeki 13/731 envanter no'lu üniforma dışında Deniz Müzesi'ndeki saltanat kayığının dival işi işlenmiş koltuk yüzleri, orijinal örneklerdir. Askeri Müze'de-ki 807 envanter no'lu 1903-1904 tarihli imparatorluk haritası, yeni bir yaklaşımdır. Aynı müzedeki 1900 tarihli Dömeke Meydan Savaşı'nı konu alan 10095 envanter no'lu pano ise bir grup işlemede resmin etkisinin izlerini taşımaktadır. Benzer bir durum Dolmabahçe Sarayı'nda bulunan Pakize imzalı pano için söz konusudur. Bu zaman diliminde Kapalıçarşı, özellikle İstanbul manzaraları işlenmiş dikdörtgen formlu yastıklarıyla ilgi çekmekte ve giyim kuşam örnekleriyle imparatorluğa hizmet vermektedir. Bu arada Galata semti giderek Avrupai tarzda giyim kuşam pazarlamaktadır. Beyaz renkli dival nakışlı gelinlikler Pera terzilerinin ürünleridir. İlgi çeken bir işleme türü de fotoğraf çerçeveleridir. Giderek yayılan fotoğraf sanatının etkisiyle işlemeli fotoğraf çerçeveleri, İstanbul hatırası olarak imparatorluğa dağılmıştır. Benzer bir durum Mısır Çar-şısı'nda üretilen ve satılan işlemeli terlikler için de söz konusudur.

Cumhuriyet döneminde Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı ve Beyoğlu bir süre geleneksel yolla işlevini sürdürmeye çaba harcamış, giderek gelişen teknoloji ve süratle değişen modanın etkisiyle makineleşme sürecine girmiştir. Günümüzde makineyle yapılmış kanaviçe, pesent, hesapişi, di-

val işi ve kordon tutturma iğnelerinin ya-msıra aplike ile süslü çeyiz eşyası, gelinlik, kına gecesi kıyafetleri ve özellikle sünnet takımlarıyla piyasada yepyeni bir konuma ulaşmıştır. 1864'te Midhat Paşa'nın açtığı ve Ahmed Vefik Paşa'nın geliştirdiği kız sanat okulları, ortaöğretimde meslek lisesi, yükseköğretimde mesleki eğitim fakülteleri ve mesleki yaygın eğitim fakültesi ile çağdaş boyutta süregelmektedir. Bu arada yaygın eğitim kurumlarından halk eğitim ve pratik kız sanat okullarında da işleme eğitimi verilmektedir.

Bibi. A. J. B. Wace, Mediterranean andNear East Embroideries From The Collection ofMrs. Hook, Londra, 1935; G. Palotay, "Torök Hag-yatek a Kakotaszegi Himzresben", A. Napraj-zi Muzeum Ertesitoje, S. 29 (1937); Melek Celal, Türk İşlemeleri, İst., 1939; K. Özbel, El Sanatları IV-Eski El İşlemeleri, ist., 1945; G. Palotay, "Turkish Embroideries", Ciba Revieuı, S. 102 (1954); N. Berker-Y. Durul, Türk İşlemelerinden Örnekler, ist., 1971; A. Sürür, Türk İşleme Sanatı, ist., 1976; G. Ramazanoğlu, Turkish Embroidery, New York, 1976; H. Tezcan-S. Delibaş, Costumes, Embroideries and Other Textiles, Tokyo, 1980; H. Ö. Barışta, Osmanlı İmparatorluk Dönemi Türk İşlemelerinden Örnekler, Ankara, 1981; ay, Türk İşleme Sanatı Tarihi, Ankara, 1984; ay, Cumhuriyet Dönemi Türk Halk İşlemeciliği Desen ve Terminolojisinden Örnekler, Ankara, 1984; P. Johnstone, Turkish Embroidery, Londra, 1985; R. Taylor, Ottoman Embroidery (Turkish Ministry of Cul-ture Publication/1432, Marston House, Mars-ton Magna, Yeovil) UK, 1993; M. Gönül, Türk El İşleri Sanatı, Ankara, ty; ay, Turkish Embroideries XVt-XIX. Centuries, ist., ty.

H. ÖRGÜN BARIŞTA