Ünden bugüN

Fotoğraflar

Nurdan Sözgen/

Onyx, 1994

Moda bahçeli evler ve köşklerden oluşan oldukça seyrek bir dokuya sahiptir. Keza Saint Joseph Lisesi'nin arazisi geniş bir açıklık oluşturmaktadır. Kuşdili Deresi'nin ötesinde Kızıltoprak'a doğru geniş bağ, bahçe ve çayırlar uzanmakta, bu arada Union Club Futbol Takımı sahası görülmektedir. Bostancı'ya kadar olan alanda bugünkü Bağdat ve Kayışdağı caddeleri güzergâh olarak bütünüyle belirgindir ve Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı' daki görece yoğunlaşmalara karşın, geniş bahçeler içindeki köşkler bu kesimde bağ ve bostanların da zararına gittikçe daha fazla alana yayılmaktadır.

Cumhuriyet arifesinde Kadıköy'ün istanbul'un en gelişmiş semtlerinden biri olduğu söylenebilir. O dönem için İstanbul'un birçok yerinde olmayan kamu ve altyapı hizmetlerinin Kadıköy'de sağlanmış olduğu, buna karşılık, yangın gibi İstanbul'un büyük kısmını tehdit ve tahrip eden bir afetin Kadıköy'ü pek az etkilediği görülür. 1856-1922 arasında Kadıköy' deki başlıca yangınlar tablodaki gibidir.

İstanbul'un özellikle suriçi gibi diğer yöreleriyle karşılaştırıldığında 66 yılda 966' dan fazla binayı kül eden 11 yangın fazla sayılmaz. Özellikle Kadıköy merkezde yoğunlaşmış olan orta ve üst gelir grubu gayrimüslim ve Levantenlerin maddi güçleriyle doğru orantılı olarak, daha büyük kaynak gerektiren kagir binalar inşa etmiş olmaları ve yerleşmenin ağırlıklı olarak kagir yapılardan oluşması oldukça planlı bir gelişme ile dar sokaklı organik bir dokudan çok, araba ulaşımına elverişli, doğrusal sokakların açılmış olması ve nihayet banliyölerdeki geniş araziler içindeki köşklerden oluşan seyrek bir yerleşme dokusunun büyük yangınların Kadıköy'de da-

ha nadir görülüp, daha az tahripkâr olmasının en önemli nedeni olduğu söylenebilir. İstanbul'un diğer birçok yerine nazaran bu durumun bir başarıya işaret ettiği düşülmelidir.

Kadıköy Cumhuriyet'e kadar az çok devam eden oldukça renkli bir nüfus yapısına sahip olmuştur. Bu konuda elimizdeki ilk ayrıntılı resmi veri olan 1882 Nüfus Sayımı'na göre Kadıköy'de nüfusun (toplam 7.003) değişik etnik gruplara dağılımı şöyledir: Müslüman 2.965 (yüzde 42), Rum 1.822 (yüzde 25,9), Ermeni 1.831 (yüzde 26), Katolik Latin + Protestan 108 (yüzde 2), Bulgar 28 ( yüzde 0,4), Musevi 249 (yüzde 4).

Kadıköy bu tarihte Büyükdere (yüzde 32,26), Yeniköy (yüzde 33,95) ve Beşiktaş' tan (yüzde 37,36) sonra Müslüman nüfusun en düşük orana sahip olduğu yerleşmedir. Yüzyıl başında Moda Burnu In-