Ünden bugüN

Uluslararası Kadın Derneklerinin Türkiye'deki Örgütlenmeleri: Soroptimist Kulüpleri Federasyonu (kuruluşundaki ilk a-dı Meslek Kadınları Yardım Cemiyeti'dir); ilk kez 1921'de ABD'de California Eyaleti Oakland kentinde kurulmuştur, istanbul' da kuruluş tarihi 1948'dir. Kurucuları Müfide Ferit Tek (muharrir), Pakize Tarzi (hekim), Müfide Küley (hekim), Ülken Akçu-ra (hekim), Nüzhet Gökdoğan (profesör), Muazzez Tahsin Berkant (romancı), Lütfi-ye Arıbal (terzi), Nerime Çapan'dır (şapkacı). Amacı, çeşitli ülkelerdeki aynı ya da ayrı meslekten kadınların görüş alışverişinde bulunmaları, böylece bilgi ufuklarını genişletmeleri ve bu şekilde mesleklerinde daha yararlı olmalarının sağlanması ve dostluklarının güçlendirilmesidir. 1948' den itibaren okuma yazma ve kadınlara ekonomik bağımsızlık kazandıracak el becerisi kursları açmaktadır, bu kurslar 1972'denberi Gültepe Toplum Eğitim Mer-kezi'nde düzenlenmektedir. Her yıl belirli sayıda, lise ve üniversitede okuyan kız öğrenciye burs vermektedir.

Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği 1949' da Sara Akdik (profesör, fen fakültesi), Beraet Zeki Üngör (avukat), Müfide Küley (doçent, tıp fakültesi), Süreyya Ağa-oğlu (avukat), Türkan Rado (doçent, hukuk fakültesi), Pakize Tarzi (hekim) tarafından kurulmuştur. Amacı, üniversite ve yüksekokul bitirmiş kadınlar arasında düşünce alışverişini, dostluğu, anlaşma ve yardımlaşmayı sağlamak, bu yolla kültür hareketlerinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Derneğin merkezi ilk kez 19l4'te Londra'da kurulmuştur.

Zonta (İş ve Meslek Kadınları Derneği), ilk kez 1919'da ABD'de Buffalo New York'ta kurulmuştur. Kızıldereli Sioux'lar-dan alınmış Zonta sözcüğünün anlamı "namuslu ve güvenilir" demektir. Kuruluş tarihi 1963; kurucuları, Ayşe Sarıalp (genel müdür), Adnan Eseniş (Özel Eseniş Koleji sahibi), Suzan Akpınar (eğitimci), Gül-seren Ramazanoğlu (halkla ilişkiler), Ner-min Somersan (hukukçu), Suna Erik (ABD1 de mukim), Asuman Baytop'tur (profesör,

eczacılık fakültesi). Dernek, iş ve meslek yaşamına girmiş ve girecek olan kadınların sosyal, kültürel, eğitimsel ve ekonomik statülerini yükseltmeyi amaçlamaktadır. Edebiyat toplantıları yapmaktadır.

Yardım Amaçlı Kadın Dernekleri ve Vakıfları: Hanımlar İlim ve Kültür Derneği'nin kuruluş tarihi 1973; kurucuları, Fev-ziye Nuroğlu (eczacı), Emine Çolak, Mual-la Baloğlu, Şükran Derinde, Seyhan Kayar, Fatma Mirasyedi, Meliha Okur'dur. Gençlere maddi ve manevi yönden yardımcı olmayı, bunun yanında Türk ahlak ve geleneğini savunmak amacıyla hanımlara ve genç kızlara yardımcı olmayı amaçlamaktadır. 1973-1978 arasında Şadırvan adlı bir dergi yayımlamıştır. Üniversitede okuyan kız öğrencilere burs vermektedir. Kadınlara kültür, sanat ve el becerisi kursları düzenlemektedir. Babası olmayan, okuyan çocuklara yardım etmektedir.

Hanımlarımız Eğitim ve Kültür Vakfı, 1988'de kurulmuştur. Kurucuları, Gülsen Ataseven (doktor), Yıldız B. Tanrısever (doktor), Semra Böhürler (iktisatçı), Lale Kuran (kimya mühendisi) ve Nigâr Akhan' dır. Hanımlar İlim ve Kültür Derneği'nin vakfıdır. Kadınları iş ve meslek sahibi yapabilmek için dikiş, nakış, konfeksiyon gibi kurslar açmaktadır. Üniversitede okuyan kız öğrencilerin barınma sorunlarım çözmek için 2 yurt açmışlardır. "İslam ve Kadın", "Feminist Akımlar", "Kitle iletişim Araçlarında Kadın" vb konularda konferanslar düzenlemekte, "Gülmeyi Unutanlar", "Öğretmen Destek Fonu" gibi adlarla yardım programlan uygulamaktadır.

Şefkat Vakfı, 1986'da Fevziye Nuroğlu, Meliha Yalçıntaş, Gülten Deniz, Zeynep Gürsel, Rabia Kaçar tarafından kurulmuştur. Gerek vakıf üyeleri arasında sosyal ve kültürel gelişmeyi gerçekleştirmek, gerekse ülkenin "içtimai" ve "ilmi" kalkınmasına katkıda bulunmak amacındadır. Kimsesiz kız ve erkek çocukları ilkokuldan yüksekokula kadar okutmakta, bu süreçte yeme, yatma, barınma, giyim, okul masraflarını karşılamaktadır. Bu vakfı kuranların aynı dönemde kurdukları Dost Hanımlar Derneği de vardır.

Dost Hanımlar Derneği, 1986'da Adalet Avanoğlu, Güler Demirci, Zehra Toksan, Semin Silahtaroğlu, Gülen Ağra, Meliha Yalçıntaş, Ayşegül Demirci, Neyir Bilge tarafından Türk ahlak ve geleneğini savunmak, bu konuda hanımlara ve genç kızlara ilmi ve kültürel yönden yardımcı olmak ve gençlere maddi ve manevi yardımda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Kız ve erkek öğrencilere burs vermektedir. Daha çok polis aileleri yararlanmaktadır.

Vakıflar Kız Talebe Yurdu'ndan Yetişenler Eğitim ve Kültür Vakfı'nın (VATEV) kuruluş tarihi 1993; kurucuları Şükran Ci-nemre (sigorta müfettişi), Saime Akpınar Toptan (hâkim), Günay Aykaç Atalayer (öğretim üyesi), R. Melike Güler Çimen (yüksek mimar), Nurdan Özöney Erkanlı (kimyager), Hatice İpekten (personel müdürü), Zerrin Ediz (İTÜ öğretim görevlisi), Habibe Türkoğlu Öndek'tir (öğretmen). Amacı üniversite eğitimlerini Vakıflar Kız

Yurdu'nda kalarak tamamlayan kadınlar arasında kültürel ve ekonomik dayanışma sağlamak, bunun yanında maddi olanağı olmayan üniversiteli kız öğrencilere maddi ve manevi katkı sağlamaktır. Türkiye'de ilk kez aynı yurtta kalan kız öğrencilerin dayanışmasına yönelik bir kadın örgütlen-mesidir. Üniversiteli kız öğrencilere burs vermektedir.

Devrimci, Siyasal Amaçlı Örgütlenmeler: Türkiye Devrimci Kadınlar Demeği, 1969'da kurulmuştur. Kurucuları, Necla Özgür, Saadet Baraner, Eflan Aytaç, Mediha Özçelik, Asiye Eliçin, Neriman Hikmet Öz-tekin, Birsen Balcıkardeşler, Gültaze Erdem, Hale Özgür, Tülay Kurnaz'dır. Türk kadınlarım, emperyalizme, işbirlikçilerine, feodal mütegallibeye karşı verilmekte olan "milli demokratik devrim" ile dünyada barışı egemen kılma savaşı için bir araya toplamak ve bu amaçta öncü durumuna gelmelerini sağlamak amacını belirtmiştir. 1971'de kapanmıştır.

ilerici Kadınlar Derneği, 1975'te, Beria Onger (avukat), Nursel Üstün (mühendis), Vahide Yılmaz (montör), Zuhal Meriç (öğretmen), Şeyda Talu (ev kadını), Dora Kü-çükyalçın (hekim), Zülal Kılıç (memur), Gönül Taylan tarafından kurulmuştur. Dernek, kadınlara tanınmış sosyal ve ekonomik hak ve özgürlüklerin kâğıt üzerinde kalmaması, günlük yaşamda somut olarak uygulanması ve geliştirilmesi için yasaların tanıdığı tüm olanakları kullanarak uğraşmak amacındadır. Ağustos 1975'ten 1980'e kadar düzenli olarak Kadınların Sesi adlı bir dergi çıkarmıştır. Kadın Sorununun Tarihsel Gelişimi, Ana ve Emekçi Kadın Olarak işçi Kadının El Kitabı gibi çeşitli yayınları bulunmaktadır. Emekçi kadınlara yönelik, dernek lokalinde; sendikalarla ortak olarak sendika lokalinde, fabrikalarda okuma yazma kursları açmıştır. Kadınlar için 20 yılda emeklilik, kreş, gündelikçi kadınların sigorta kapsamına alınması konularında kampanyalar açmış, 8 Mart ve 5 Aralık günlerinde etkinlikler düzenlemişlerdir. UKDF'ye (Uluslararası Demokratik Kadınlar Federasyonu) üye olmuştur. 1979'da Sıkıyönetim Komutanlığı kararıyla kapatılmıştır.

Demokrasi Mücadelesinde Kadın Derneği'nin (DEMKAD), kuruluş tarihi 1988' dir. Kurucuları Ayten Can, Filiz Tarakçı, Feride Kurtulan, Sara Kapucu'dur. Emekçi kadınlar arasında örgütlülük gücüyle erkeklerle omuz omuza mücadele etmenin koşullarını yaratmayı ve kadınların ülke sorunlarından bağımsız olarak görmedikleri sosyoekonomik sorunlarının çözümünü amaçlamaktadır. Hayat pahalılığına karşı mücadele, Filistin halkıyla dayanışma, gecekondu yıkımına karşı eylemler ile 8 Mart günlerinde de etkinlikler düzenlemiştir. 1992'de Dernekler Yasası'na göre kapatılmıştır.

Demokratik Kadın Derneği'nin kuruluş tarihi 1988'dir. Kurucuları Hikmet Beski-siz, Nahide Algın, Nurten Atagül, Figen Öcal, Fatma Tansu Sakarya, Şükran Şahin, Cavide Özdemir, Nesrin Ulu, Ayşe Gücük-çavuş'tur. Kadını cins olarak ezilmişliğe

Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti üyesi Belkıs Şevket Hanım. Kadın Eserleri Kütüphanesi Arşivi

mahkûm eden ekonomik, toplumsal kurumların değiştirilmesi, kadınlar üzerinde yüzyıllardır süregelen her türlü baskının kaldırılması, gelenek ve değer yargılarının dönüştürülmesi için mücadele ettiğini vurgular. Kadınlar Dayanışma Yürüyüşü'ne, 1989'da Türkiye'de ilk kez düzenlenen Kadın Kurultayı'na katılmış, 8 Mart etkinlikleri, paneller düzenlemiş, 1990'da İnsanca Yaşamda Kadın Derneği ile birleşmiş, Sesimiz adlı bir dergi yayımlamıştır.

Feminist Kadın Örgütlenmesi: Özellikle 1980 sonrasında önemli yer tutar. Kadın Çevresi Yayıncılık Hizmet ve Danışmanlık AŞ, 1984'te Müzeyyen Aytaç, Ayşe Nilgün Himmetoğlu, Zekiye Gülser Kayır, Stella Ovadiya, Nursen Öztunalı tarafında kurulmuştur. Amacı ev içinde ve dışında, ücretli, ücretsiz çalışan kadınların ürünlerini tanıtmak, pazarlamak, bilim, teknik ve sanat alanlarında bilgi düzeylerini yükseltmek ve kültürel iletişimi sağlayacak her türlü üretim ve etkinlikte bulunmaktır. Bir kitap kulübü kurmuş, burada feminizmle ilgili konularda tartışma toplantıları düzenlemiştir. Feminist adlı bir dergi çıkarmış, Feminizm, Kadınlık Durumu, Evlilik Mahkûmları, Ben Bir Feministim gibi kitaplar yayımlamıştır. 1987' de kapanmıştır.

Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı' nin kuruluş tarihi 1986'dır. Kurucuları Şen-gül Akçar, Zehra Coşkun, Leyla Onur'dur. Amacı atıl kadın emeğini geleneksel ev işleri dışına çıkararak gelir getirici yaratıcılığa dönüştürmek, verimini artırmak, bu yolla kadının sosyoekonomik statüsünü yükseltmektir. Kadınlar için bir dizi eğitim programı uygulamaktadır. Kadınların ürünlerini aracısız pazarlayabilecekleri bir merkez, çocuklar için gündüz bakımevi, yuvalar açmıştır ve yönetmektedir.