Ünden bugüN

KADIZADEIİLER-SİVASÎLER

Eremya Çelebi, 17. yy'da bu meydanda tahta kulübelerde Çingene çilingirlerin oturduğunu kaydetmektedir. Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa, semtte oturan nüfuzlu kimselerin şikâyeti üzerine bu kulübeleri yıktırarak Çingeneleri dağıtmıştı. Rivayete göre birtakım karanlık kişiler, Kadırga Limanı Meydanı'nda yaşayan Çingene kadınlar aracılığıyla bazı Müslüman kadınları âşıklanyla buluşturuyorlardı. Köp-rülü'nün bu davranışının Kadırga Limanı' nın semt olarak sahip olduğu itibarı korumak arzusundan kaynaklandığı, gerçekten de hanedan mensupları ile bazı yük-

Kadırga'da

varlığını

sürdüren eski

ahşap evler.

Yavuz Çelenk,

1994

Kadırga

istanbul Ansiklopedisi

te bu liman, bir kadırga limanı olarak Bizans'ın son günlerine kadar kullanılmıştı. II. Melımed'in (Fatih) istanbul'u fethinden sonra ise, Kadırga Limanı bir süre daha tersane ve liman kompleksi olarak kullanılmaya devam edilirken, bu semtte bulunan bazı ev ve bahçelerin Müslüman ve Hıristiyan ahaliye dağıtıldığı anlaşılmaktadır. Daha sonra 1515'te Haliç'te, Aynalıkavak mevkiinde birkaç gözden ibaret olan ilk Galata Tersanesi inşa edilerek Kadırga Limanı bir süre küçük gemilere terk edilmişti. 1544-1548 ve 1550-1551'de istanbul'a gelen Fransız tabiat bilgini Pierre Gilles(->), limanın duvarla çevrili olduğunu ve toprakla dolduğunu gözlemiştir. Gene de burada hâlâ bir su birikintisi bulunuyordu ve civarda yaşayan kadınlar çamaşırlarını burada yıkıyorlardı. Gilles bu arada limanın dibinde batık üç güverteli çektiriler bulunduğu ve limanın bu nedenle Kadırga Limanı adını aldığı yolundaki rivayeti de nakletmektedir.

Limana dair en eski görsel belgeler, Cristoforo BuondelmontFnin(-») haritası ile Hartmann Schedel'in bir istanbul panora-masıdır. Giovanni Andrea Vavassore'nin 1520 tarihli kuşbakışı panoraması ile Hü-nemame ve Şebinşabname albümlerindeki istanbul minyatürlerinde de görüldüğü gibi, etrafı surla çevrili olan bu küçük köy, zamanla dolmuş, denize bağlanan geçit de kapanarak limanın yerini bir meydan almıştır.

sek bürokratların ve ulemanın burada yaşadığı anlaşılmaktadır.

Örneğin 16. yy'ın ünlü sadrazamlarından Sokollu Mehmed Paşa ile eşi, II. Selim' in kızı Ismihan Sultan'ın, burada Mimar Sinan yapısı görkemli bir sarayları bulunuyordu ki, sonraki yüzyıllarda Kadırga Sarayı ve Esma Sultan Sahilsarayı(->) isimleriyle anılacaktır. Sokollu ile Ismihan Sultan'ın oğullarının oturduğu ve Eremya Çe-lebi'nin İstanbul Taribi'nde, ibrahim Han Ocağı adıyla geçen bu büyük yapının yakınında, bir de şehzadelerin oturduğu konak bulunduğu söylenmektedir. Meyda-

nın bir ucunda ise Sokollu Mehmed Paşa' nın gene Mimar Sinan tarafından yapılan ve inşaatı 1571'de tamamlanan cami, medrese ve tekkeden oluşan külliyesine ulaşılıyordu (bak. Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi). Bugün bir parkın yer aldığı meydanı çevreleyen yapılar arasında, Behram Çavuş Camii, Bostancıbaşı Ali Ağa Camii(-»), Mısır Valisi Hatipzade Yahya Paşa tarafından yaptırılan sıbyan mektebi ve çifte hamam (1741) ile meydanın ortasında III. Ah-med'in kızı Esma Sultan'ın inşa ettirdiği bir namazgah ve çeşme (1779) vardır.

Bunlar dışında, mahalleyi karakterize edebilecek hiçbir yapı günümüze ulaşamamıştır.

Günümüzde Eminönü llçesi'nin Küçük Ayasofya Mahallesi'nin batı kesiminde kalan; Gedikpaşa semti ve Emin Sinan Mahallesi'nin güneybatısında yer alan; güneyinde demiryolu, Kennedy Caddesi, Marmara Denizi bulunan Kadırga, yükseköğretim kurumlarına yakınlığı nedeniyle, son dönemlerde öğrenci yurtlarının ve öğrencilerin yaşadığı mütevazı konutların bulunduğu bir semt niteliği kazanmıştır.

Kadırga Limanı Caddesi, semti kuzey ve kuzeydoğudan bir yarım ay şeklinde çevirir. Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi semtin kuzeydoğusunda kalır.

Bizans döneminde Sergios ve Bakhos Kilisesi olan şimdiki Küçük Ayasofya Camii ve Medresesi semtin güneydoğu sınırında, sahilde demiryolu kenarındadır (bak. Küçük Ayasofya Camii). Yine sahilde, demiryolu kenarında Eminönü Belediyesi' ne ait binalar ve deniz surlarının kalıntıları vardır. Kumkapı Polis Karakolu semtin kuzeyindedir.

Günümüz Kadırga semtinin konut yerleşme alanı, Kadırga ilkokulu ve Kadırga Öğrenci Yurdu ile basketbol sahası ve o-toparkm batısında kalan kesimlerdir.

Bibi. T. Artan, "The Kadırga Palace Shrouded by the Mists of Time", Turcica XVI, Strasbo-urg, 1994; Müller-Wiener, Büdlexikon; Dirim-tekin, Marmara Surları; A. Mordtmann, Anci-en Plan de Constantinople imprime entre 1566et 1574 avec notes explicatives, Constantinople, 1889; Mordtmann, Esquisse; Millingen, Walls; A. Zanotti, Autour deş murs de Constantinople, Paris, 1911; Janin, Constantinople byzantine; J. Ebersolt, Le Grand Palais de Constantinople, Paris, 1910; Guilland, Etudes; H. inalcık, "Mehmet II", lA, VII, 515; î. H. Uzunçarşılı-1. K. Baybura-Ü. Altındağ, Topka-pı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşivi Katalo-ğu-Fermanlar I, Ankara, 1985, s. 2-3; H. inalcık, "Ottoman Galata, 1453-1553", Vana Turcica, c. XIII, İstanbul-Paris, 1991, s. 17-116; Tursun Beg, The History of Mehmed the Con-queror, (yay. haz. H. İnalcık-R. Murphy), Min-neapolis-Chicago, 1978; P. Gilles, TheAntiqu-ities of Constantinople, New York, 1988,- s. 92; Kömürciyan, istanbul Tarihi, 4, 68, 88, 89; İnciciyan, İstanbul, 8, 52, 66, 84.

TÜIAY ARTAN