Ünden bugüN

İRDELP, NEŞ'ET ÖMER

(1882, istanbul - 3 Haziran 1948, istanbul) Hekim.

' Piyade binbaşısı Ömer Fevzi Bey'in oğludur. 1902'de Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye'yi (Sivil Tıbbiye) bitirdi. Ankara Beypazarı belediye tabipliği yaparak mecburi hizmetini yerine getirdikten sonra Ankara Belediye Hastanesi başhekimliğine atandı. 1908'de arkadaşı M. Kamil (Berk) ile ihtisas yapmak amacıyla Paris'e gitti. Burada dönemin ünlü kalp hastalıkları profesörü Henry Vaquez'nin, Saint-Antoine Hasta-nesi'ndeki kliniğinde çalıştı. 1910'da İstanbul'a dönünce sınavla Tıp Fakültesi I. Dahiliye Kliniği'nde Feyzi Paşa'nın yanına muallim muavini olarak girdi. Bu yıllarda seri konferanslarla kalp hastalıklarındaki son gelişmeleri hekimlere anlattı ve bunları Emraz-ı Kalbiye Konferansları (1911) a-dıyla da yayımladı. Özellikle kalp düzensizlikleri ile ilgili bölümler o zamanki Türk tıbbı için çok yeniydi.

Feyzi Paşa 1913'te emekli olunca, dahiliye kliniği, Akil Muhtar'm (Özden) emrine verilerek bir tedavi kliniğine dönüştürülmüştü. Bu nedenle Neş'et Ömer 1914' te dahiliye hastalıkları ve polikliniği müderris muavinliğine atandı. Aynı yıl çıkan I. Dünya Savaşı'nda Kızılay'ın Süveyş'e gönderdiği yardım heyetinin başında Fi-

Neş'et Ömer İrdelp Nuran Ytidınm koleksiyonu

listin'e gitti. Ordu emrine girerek yedek tabip binbaşı rütbesiyle savaşın son 2 yılında Suriye'deki 1. Ordu'da sağlık başkanlığı yaptı. Bu yıllarda Suriye, Filistin, Hicaz ve Sina çöllerinde çalışırken bu yörelerde görülen hastalıklar üzerinde de incelemeler yapmıştır. Bitler (Kudüs, 1332) bu dönemdeki çalışmalarının ürünüdür.

İstanbul'a dönünce 1921'de emraz-ı dahiliye seririyatı (iç hastalıkları kliniği) müderrisliğine seçilen Neş'et Ömer, güzel ve sürükleyici dersleri ile tanınıyordu. Derslerinin bir bölümünü Emraz-ı întaniye ve Tufeyliye Dersleri (1920), Kalb ve Ev'iye Emrazı (1. c., 1923; 2. c., 1928), Emraz-ı Dahiliye Dersleri (A.. S. Kayacan ile, 1928) adlarıyla yayımlamıştır. Celal İsmail Paşa' nın ölümü üzerine 1925'te Cerrahpaşa Hastanesi'nde faaliyet gösteren II. Dahiliye Seririyatı müderrisliğine seçildi. Kısa sürede kliniğe, tıptaki yeni gelişmelerin yakından izlendiği bir bilim ve kardiyoloji merkezi niteliği kazandırdı. 1925'te tıp fakültesi reisi (dekan), 1927'de de Darülfünun emini (rektör) seçildi fakat sürekli e-leştirildiği için görevinden çekildi. 1933 ü-niversite reformunda ordinaryüs profesörlüğe yükseldi ve yeni üniversitenin ilk rektörü oldu. Ancak sık sık görevine müdahale edildiği gerekçesiyle bir süre sonra rektörlükten istifa etti. 1933'te Cerrahpaşa Hastanesi'ne yerleşen I. Dahiliye Kli-niği'ndeki görevini ise ölümüne değin sürdürdü. İstanbul milletvekili seçildiği için l Nisan 1935'te fakültedeki görevinden istifa etmiş, ancak bunu izleyen dönemde tekrar seçilince üniversiteyi tercih etmişti. Bundan sonra önemli yapıtlar hazırladı: Şeriri Elektrokardiyografi (M. E. Güçhan ile, 1934), Çarpıntı (Ankara, 1938), în-tani Hastalıklar Dersleri (1941). En önemli eseri ise bir başyapıt niteliğindeki iç Hastalıklaradır (1946).

Antropoloji Enstitüsü ile Antropoloji Mecmuası'nın kurucusuydu. Türk Tıp Encümeni ve Birinci Türk Kodeksi Komisyonu başkanlıklarında bulunmuştu. Atatürk' ün güven ve sevgisini kazanan Neş'et

Ömer'e soyadını Atatürk vermiş, o da son nefesine kadar özel hekimi olarak Atatürk'ün yanından ayrılmamıştı.

Bibi. Gövsa, Türk Meşhurları, 190; F. Erden, Türk Hekimleri Biyografisi, ist., 1948, s. 126-127; F. K. Gökay, "Neşet Ömer Hoca", Cumhuriyet, 4 Haziran 1948; K. 1. Gürkan, "Neşet Ömer İrdelp", Türk Tıp Cemiyeti Mecmuası, c. 14 (1948); N. Onur, "Neşet Ömer İrdelp, Dr. Ziya Ülgeri", Pratik Doktor, S. 18 (1948), s. 70; R. Kınacıgil, "Neşet Ömer İrdelp", Açta Me-dica, S. l (1948), s. 126-128; Neşet Ömer İrdelp, ist, 1965.

NURAN YILDIRIM