Ünden bugüN

İSİDOROS (Miletoslu)

(6. yy) Mimar.

Batı Anadolu'da bugünkü Söke yakınında ilkçağın ünlü medeniyet merkezlerinden Miletos'ta dünyaya gelen Isidoros, 6. yy'da yaşamıştır. Yaşamı hakkında yeterli bilgi elde edilememektedir. Çağının iyi yetişmiş bir "mühendis mimarı" ve matematikçisi olduğu anlaşılan Isidoros, aynı derecede başarılı bir mühendis olanı, Tralles'li Antemios(-») ile birlikte imparator I. lustinianos (hd 527-565) tarafından, Nika Ayaklanması sırasında 532'de harap olan Ayasofya'nın yeni bir plana göre inşa edilmesi için görevlendirilmiştir.

Ayasofya, bu iki mimarın planına göre ve çağına göre çok cüretli sayılabilecek bir tekniğin uygulanması ile 532-537 arasında gerçekleştirildi. Çok büyük olan kubbe o yulara kadar hiç denenmemiş bir düzene göre binanın ortasına oturtulmuştu. Ancak Roma mimari tekniğine göre yapılan ve hayli yayvan olan bu kubbenin 557'de çökmesi üzerine imparator I. lustinianos, onarım yapılmasını, îsidoros'un yeğeni Genç Isidoros'tan istedi. O da İus-tinianos'un Suriye'de Fırat kıyılarında Ze-nobia'daki imar işlerinde çalışmış yetenekli bir mimardı. Ayasofya'nın kubbesi, sistemi ve tekniği bütünüyle değiştirilerek, eskisine nispetle daha yükseltilmiş o-larak Genç Isidoros yönetiminde inşa e-dildi. Esasında bir matematikçi olan Isidoros, bu ilim dalında Evtokios'un yetişmesine yardımcı olmuş, ayrıca Heron'un Ka-marika adlı eserine bir açıklama yazmıştır. Genellikle Isidoros, aynı adlı yeğeni ile karıştırılır. Suriye sınırındaki Dara şehrinin surlarında taşkınlardan meydana gelen za-

rarların onarımında danışman olarak fikri alınan Isidoros ile yine Suriye'de Kinnes-rin'de 550 tarihli kitabede adı geçen "ünlü mühendis" îsidoros'un bu iki mimar-mühendisten biri olduğu sanılır. C. Butler de 6. yy'da yapılan Kasr ibn Vartan Saray ve Kilisesi'ni Isidoroslara izafe eder. Ayrıca bu mimarlardan birincisinin Konstanti-nopolis'te yine I. lustinianos'un yeniden yaptırdığı Havariyun (Ayii Apostoli) Kilise-si'nin(-*) inşasını da gerçekleştirdiği tahmin edilir.

Her iki Isidoros hakkında bilinenler, I. lustinianos döneminin yazarı Prokopios' un bu imparatorun yapıları hakkındaki Peri ktismaton (Latince De Aedificiis) başlıklı eserinde (I, l, 24, 50, 70 ve II, 3, 7; Genç Isidoros'a dair, II, 8, 25) ve Agatias' ta (V, 9) rastlanan kısa notlardan ibarettir.

Bibi. Fabricius, "Isidoros von Milet", Pauly-Wissowa, Realencyklopadie, DC, 2, sütun 2081; H. Glück, "îsidoros", Tbieme-Becker, Künstler-lexikon, XIX, s. 251; "Isidoro", Encydopedia Italiana, 1933, XIX, s. 602.

SEMAVÎ EYlCE