Ünden bugüN

Bibi. J. De Kay, Sketches of Turkey, 1831-1832, New York, 1833; Tarib-i Lutft, II; Meh-med Esad Efendi, Mirat-ı Mühendishane-i Berri-i Hümayun, ist., 1312; A. Galante, His-toire desjuifs de Turquie, V, ist., ty; E. Ihsa-noğlu, Başhoca Ishak Efendi (Türkiye'de Modern Bilimin Öncüsü), Ankara, 1989; E. îhsanoğlu, "Başhoca Ishak Efendi: Pioneer of Modern Science in Turkey", Decision Making and Change in the Ottoman Empire, (yay. Ca-esar E. Farah, The Thomas Jefferson Univer-sity), USA, 1993, s. 157-168.

EKMELEDDİN İHSANOĞLU

İSHAK KARAMANI TEKKESİ

bak. KORUK TEKKESÎ

İshak Paşa Camii

Cengiz Kahraman, 1994

İSHAK PAŞA CAMİİ

Eminönü llçesi'nde, Cankurtaran Mahallesi'nde, Bâb-ı Hümayun'dan Ahırkapı Mey-danı'na doğru inen Ishak Paşa Caddesi ü-zerinde yer almaktadır.

II. Mehmed (Fatih) (1451-1481) ve II. Bayezid (1481-1512) dönemlerinin devlet ricalinden Sadrazam Ishak Paşa (ö. 1487) tarafından, yanındaki hamamla ve günümüze ulaşamamış olan mekteple birlikte inşa ettirilmiştir, îshak Paşa'nın istanbul' daki bu eserlerinden başka, doğum yeri olması muhtemel görünen inegöl'de bir külliyesi, ayrıca Bursa, Kütahya, Ankara, Selanik ve Köstendil'de birçok hayratı bulunmaktadır. Son şeklini 891/1486'da alan vakfiyesinin birden fazla aşamada kaleme aldığı, inegöl'deki külliyenin kısmen 8737 1468-69'da tamamlanmış olduğu anlaşılmaktadır. Vakfiyede "mescit" olarak zikredilen, sonradan minber ilavesiyle camiye dönüştürüldüğü anlaşılan istanbul'daki bu yapı da II. Mehmed (Fatih) dönemine veya II. Bayezid döneminin başlarına ait olmalıdır.

Caminin girişi üzerinde, yan yana yer alan üç adet kitabe, yapının 1116/1704'te mütevelli Mehmed Ağa, 1144/1731-32'de Bağdatlı Yahya Ağa, 1226/1811'de de III. Selim'in üçüncü kadını (1855'te vefat e-den Tab'ısafa Kadın olacak) tarafından tamir ettirildiğini belgelemektedir. 1918'de Cankurtaran semtim baştan başa harap e-den yangında Ishak Paşa Camii ile hamamı da büyük ölçüde hasar görmüş, cami 1951'de onarılmış, daha sonra da elden geçirilmiştir.

Cami, kare planlı (8,60x8,60 m) ve kubbeli bir harim ile kare planlı ve kubbeli i-ki birimden oluşan bir son cemaat yerinden meydana gelmektedir. Harimin kuzey duvarındaki izlerden, son onarımda ihya edilmemiş olan son cemaat yerinde kubbelerin yuvarlak kemerlere oturduğu anlaşılır. Harimin girişi kuzey cephesinin soluna (doğu kesimine) kaydırılmış, aynı cephede yer alan iki pencerenin arasına, yapının ekseninde bulunmayan küçük bir son cemaat yeri mihrabı yerleştirilmiştir. Moloz taşlarla örülmüş olan cephelerde, iki sıra halinde düzenlenmiş dörder pencere vardır. Alttaki pencerelerin dikdört-

gen açıklıkları mermer sövelerle kuşatılmış, topuzlu demir parmaklıklarla donatılmış ve tuğla örgülü sivri hafifletme kemerleri ile taçlandırılmıştır. Kurşun kaplı kubbe içeriden pandantiflere, dışandan sekizgen prizma biçiminde, sağır bir kasnağa oturur. Beden duvarlarının ve kasnağın saçakları testere dişi silmelerle oluşturulmuştur.

Harimin kuzeybatı köşesinde yer alan minare, kesme küfeki taşı ile örülmüş, yarım sekizgen biçiminde bir kaide üzerine oturur. Silindir biçimindeki, tuğla örgülü gövdesinde küfeki taşından iki adet bilezik dikkati çeker.

BibL Barkan-Ayverdi, Tahrir Defteri, 5, no. 27; Ayvansarayî, Hadîka, I, 26; Osman Bey, Mec-mua-i Cevâmi, I, 4-5, no. 17; V. Tamer, "Fatih Devri Ricalinden İshak Paşa'nm Vakfiyeleri ve Vakıfları", VD, IV, 107 vd; Öz, istanbul Camileri, I, 77; Ayverdi, Fatih IH, 293, 425-426; Eminönü Camileri, 97-98.

M. BAHA TANMAN