Ünden bugüN

Tablo I

Yıllar

Kanarya Mahallesi'nin Nüfus Gelişimi

Nüfus

13.017

18.270

24.162

1990

27.429

33.990

Kaynak: 1970-1980 dönemine ilişkin nüfus verileri istanbul Ulaşım Çalışması verilerinden; 1990 verileri 1990 Genel Nüfus Sayımı İstanbul IH kitabı verilerinden alınmıştır.

liten alan ortalamasını iki kat aşan bir yoğunlukla temsil edilmeleri dikkat çekicidir.

Diğer taraftan Kanarya Mahallesi'nde metropoliten alan ortalamasının üzerinde bir yoğunlukla temsil edilen 10 il içerisinde Trakya bölgesinin 3 ilinin ve bu illere komşu Çanakkale'nin bulunuşu dikkat çekicidir. İstanbul'da toplam göçmen nüfusun sadece yüzde 4'ünü oluşturan Trakya illerinden gelen göçmenler, Kanarya Mahallesi'nde toplam göçmen nüfusun yüzde 21,34'ünü oluşturmaktadırlar. Bu gruba Bulgaristan ve Yugoslavya göçmenleri de ilave edildiğinde Kanarya Mahal-lesi'ndeki toplam göçmen nüfusun yüzde 31,05'inin Balkanlar'dan ve Trakya'dan gelen göçmenlerden oluştuğu görülmektedir. Bu tür bir dağılım tablosunun yorumlanabilmesi için, belirli bir mahallede öne çıkan göçmen grupları arasında görülen birliktelik ilişkileri, makro düzeyde genel bir eğilimi yansıtabilecekleri gibi, tümüyle yerel ve arızi koşullara bağımlı olarak şekillenen komşuluk ilişkilerinden de kaynaklanabilir.

Bu yerleşme davranışının ve bu farklılaşmanın nedenlerini henüz bilmiyoruz. Ancak, henüz yayımlanmamış bir göçmen yerseçim araştırmasının ilk bulguları, bu makro düzey yerleşme örüntüsündeki komşuluk ilişkilerinden önemli bir bölümünün yüzeysel veya tesadüfi olmaktan çok uzak olduğunu göstermektedir. Kanarya Mahallesi'nde metropoliten ortalamaların çok üzerinde bir yoğunlukla temsil edilen Çanakkale, Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ illerinden gelen göçmenlerin, bu mahallede kurdukları komşuluk ilişkilerinin hiç de yüzeysel ve rastlantısal olmadığı, mahallede gözlenen Batı kökenli (Trakyalı) göçmen yoğunlaşmasının istanbul genelinde gözlenen birlikte oturma, yer seçme eğilimini yansıttığı söylenebilir. Buna karşılık aynı eğilim Bitlis, Gümüşhane ve Yozgat'tan gelen göçmenler için geçerli değildir. Sözgelimi, Yozgat ve Bitlislilerin Kanarya Mahallesi'ndeki komşularıyla kurdukları birliktelik ilişkisinin yönü ve düzeyinin istanbul geneliyle karşılaştırıldığında anlamlı ve kayda değer olmadığı görülüyor. Gümüşhaneli göçmenler açısından oldukça ilginç bir durum var. Gümüşhane-liler istanbul genelinde Kanarya Mahallesi'nde karşımıza çıkan komşularıyla itici bir ilişki içerisinde bulunuyorlar. Gümüşha-neliler açısından en itici grup Çanakka-lelilerdir. Öte yandan Gümüşhanelilerle i-lişkilerine bakıldığında, Trakya'nın tüm illeri negatif değerler almaktadır. Dolayısıyla, bu mahalledeki Gümüşhane kökenli göçmenlerin komşularıyla kurdukları ilişkileri yerel veya anzi nedenlere bağlayabiliriz. Son olarak Kanarya Mahallesi'nde birbirleriyle komşu durumdaki Malatya, Mardin ve Niğdeli göçmenlerin, istanbul genelinde -Trakyalılar kadar olmasa da- orta düzeyde bir birliktelik ilişkisine sahip oldukları söylenebilir.

Nüfusun Eğitim Durumu: 6 ve daha yukarı yaşlardaki okul çağındaki toplam nüfus içerisinde okuma yazma bilmeyen-

lerin oranı büyükşehirde yüzde 9,5 iken aynı oran Kanarya'da yüzde 10,22 düzeyindedir. Erkek ve kadın nüfus ayrı ayrı ele a-lındığında önemli bir farklılaşma görülmektedir. Erkeklerde, okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 4,9 olup, büyükşehir ortalamasına (yüzde 4,7) oldukça yakın bir düzeydedir. Kadınlarda okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 15,8 olan oranı, bü-yükşehir ortalamasından (yüzde 14,7) biraz daha yüksektir. Ancak, okullaşma oranlarına bakıldığında büyükşehir ortalamasını aşan değerlere rastlanıyor. Nitekim, büyükşehirde toplam eğitim çağı nüfusunun yüzde 47,7'si ilkokul mezunu iken, aynı o-ran Kanarya'da yüzde 54,96 düzeyindedir. Erkek nüfusta, büyükşehir ortalaması yüzde 49,4, Kanarya'da yüzde 56,3 düzeyindedir. Kadınlarda ilkokul mezunlarının çıranı, büyükşehir ortalamasından 8 puan daha yüksektir (büyükşehirde yüzde 45,9, Kanaıya'da yüzde 53,6).

Ortaokul mezunlan kategorisinden itibaren büyükşehir ortalamalarının az da olsa altında kalınıyor. Nitekim, toplam o-kul çağı nüfusu içerisinde ortaokul mezunlarının oranı, büyükşehirde yüzde 11,1, Kanarya'da yüzde 10,5'dir. Ortaokul mezunu erkeklerin oranı (yüzde 12,5), büyükşehir ortalamasına (yüzde 12,5) eşit düzeydedir. Kadınlarda ise aynı oran yüzde 8,34'tür. Kanarya Mahallesi ile büyükşehir eğitim düzeyleri arasında lise, lise dengi ve yüksekokul mezunları göz önüne a-lındığında kayda değer bir farklılaşma görülüyor. Büyükşehirde toplam okul çağı nüfusunun yüzde 9,8'i lise, yüzde 2,51'i lise dengi meslek okulu mezunu iken, aynı oranlar Kanarya'da sırasıyla yüzde 6,03 ve yüzde 2,35 düzeyindedir. Lise ve üstü eğitim kurumu mezunu kadın nüfusa ba-

kıldığında büyükşehir ortalaması ile aradaki makasın giderek açıldığı görülüyor. Büyükşehir genelinde okul çağı kadın nüfusunun yüzde 9,3'ü lise mezunu iken, Kanarya'da bu oran yüzde 5,16'dır. Yüksekokul mezunu kadın nüfus açısından Kanarya Mahallesi, büyükşehir ortalamasının (yüzde 3,9) yaklaşık 3,2 kat altında bir değere sahiptir. Kanarya'da yüksekokul mezunu kadınlar, okul çağındaki toplam kadın nüfusunun ancak yüzde 1,22'sini oluşturmaktadır. Kuşkusuz bu farklılaşmanın etkilerini nüfusun istihdam alanlarına dağılımında da izlemek olanaklıdır.

ilmi ve teknik elemanlar, serbest meslek sahipleri

İdari personel ve benzeri çalışanlar

Ticaret ve satış personeli

Hizmet işlerinde çalışanlar

Tarım dışı üretim faaliyetlerinde çalışanlar ve ulaştırma makinesi kullananlar

İşsiz olup iş arayanlar

Nüfusun Temel İşkalları itibariyle Dağılımı: Kanarya'da nüfusun temel iktisadi faaliyet kollan itibariyle dağılımı Tablo III' te 1990 Genel Nüfus Sayımı'nda istanbul

geneli için elde edilen bilgilerle karşılaştırmalı olarak verilmektedir.

ilmi teknik elemanlar ve tarım dışında kalan tüm kategorilerde istanbul büyükşehir ortalamasına yakın veya bu ortalamanın üzerinde değerlere rastlanmaktadır. Bu farklılaşmaya rağmen mahalledeki ekonomik açıdan aktif nüfusun yandan fazlası, büyükşehir ortalamasının 6 puan üzerindeki "imalat sanayii çalışanları ve ulaştırma makinesi kullananlar" kategorisinde çalışmaktadır. Bu sonuç, Kanarya'da kişisel hizmet ve sanayi dallarında uzmanlaşmış bir istihdam yapısının bulunduğunu gösterir. Dolayısıyla Kanaıya Mahallesi sanayi alanında gerçekleşecek değişim ve dönüşümlere oldukça duyarlı bir istihdam yapısına sahiptir.

31 işkolu içeren tarım dışı üretim faaliyetlerinde çalışanlar ve ulaştırma makinesi kullananlar kategorisindeki dağılım incelendiğinde kayda değer bir iç farklılaşma göze çarpmaktadır. Mahalledeki istihdamın yarıdan fazlasını oluşturan bu önemli kategorinin dağılım kalıbı incelendiğinde, ayakkabı ve deri işçileri, terzi, döşemeci vb işçiler, mürettip, baskıcı ve ciltçiler kategorilerinde büyükşehir ortalamasının çok üzerinde istihdam yoğunluklarına rastlanıyor. Büyükşehirde toplam sanayi istihdamının yüzde 20'sini oluşturan bu üç kategori çalışanları, Kanarya'da toplam sanayi istihdamının yaklaşık yüzde 51'ini oluşturmaktadır. Diğer bir deyişle, Kanarya Mahallesi daha çok beceri gerektiren işkollarında uzmanlaşmış bir işgücüne sahip bulunmaktadır. Kanarya Mahallesi'nde, becerisiz (mesleksiz) sıra işçilerinin toplam istihdam içerisindeki payları istanbul genel düzeyinin 3 kat altındadır.

istanbul Genelinde Gözlenen '

5,18

2,90

3,21

7,63

15,14

13,50

9,82

0,65

4,90

46,20

52,23

6,42

6,20

Terzilik ve döşemecilik, ayakkabı ve deri işçiliği, Kanarya Mahallesi'ndeki istihdam yapısının ana taşıyıcılarını oluşturmaktadır. Bu işkollarındaki yoğunlaşma, Kanarya Mahallesi'nin, Yenibosna'da yer alan tekstil-konfeksiyon üretim kompleksine ve Güneşli'deki yeni basın kuruluşlarına komşu olması ve kendi bünyesinde çok sayıda küçük tekstil atölyesi barındırmasıyla açık-