Ünden bugüN
Yüklə 8,87 Mb.
|
| KARAY SİNAGOGU
464 465 KARINCAEZMEZ, ŞEVKİ keşi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun(-») Nur Baha'sının tersine, tekke-tarikat dünyasını önce gıllıgışlı bir ortamda gösterir, ne var ki ikinci bölümünde perspektif değiştirerek bu dünyadan hâlâ edinilebilecek zengin kültüre işaret eder. Dön Yapraklı Yonca (1957), Yerini Seven Fidan (kitap olarak yayımlanışı 1977), Ekmek Elden Su Gölden (kitap olarak yayımlanışı 1980) Refik Halid'in macera romanları serisindendir. Bunlar arasında Ayın On Dördü (kitap olarak yayımlanışı 1980) Kadıköy'ün sayfiye ortamında bir polisiye roman arayışıdır. Yüzen Bahçe (kitap o-larak yayımlanışı 1980) istanbul'dan Akdeniz ülke ve kıyılarına bir gemi yolculuğunun renkli dünyasını romanlaşürır. Bugünün Sarayhsı'nı ve Ikibin Yılın Sevgüisi'm çağrıştırır SonuncuKadeh (1957) ise, romanlarında hüzne, nostaljiye pek yer vermek istememiş Refik Halid'in yıllar öncesinde Beyoğlu'nda başlayıp kalmış bir aşkı Boğaziçi'nde arayışım, yemden yaşamak isteyişi dile getirdiği bir romanıdır. Bu eserde 1910'lann istanbul'u âdeta boş yere, 1950'lerin ortamında düşlenmektedir. Eserin bireysel bir yıkılışla sona ermesi, istanbul tutkunu Refik Halid'in bu kentle ilintili son sözünü de sanki simgeler. Yazar hicivlerini ve kroniklerini derlediği kitaplarında 20. yy'm ilk yarısına ilişkin pek çok konuyu, olayı, sorunu bir deneme lezzetiyle derlemiş olmakla birlikte, bu eserlerin günümüz okunanca hak ettiği ilgiye kavuşamadığı söylenebilir. Sakın Aldanma inanma Kanma (1915, genişletilmiş 2. bas. 1941) "Cihan Harbi'nin Son Se-nesinde"ki istanbul'dan yemek ve açlık sorununu, ısınma sorununu, kılık kıyafetteki değişimleri, kâğıt para, altın para olgusunu, salgın ispanyol nezlesini, ucuzluk ve pahalılık çizelgesini gündeme getirir. Bu eserde yer alan ayrıca 1938'den sonra yazılmış "Çiçekleri Tenkit" yazısı istanbul çiçeklerinin bir dökümüdür. Kirpinin Dedikleri 'nde (1916) istanbul'un sözümo-na özgürlükçü, eşitlikçi yeni yönetimi hic-vedilmiştir. Aynı tutum, bir papağanın ağzından, Ago Paşa'nın Hatıratı'nda (1918) sürdürülmüş; Ay Peşindi deki (1922, genişletilmiş 2. bas. 1940) yazılarında "Eski Yaz Aşkları"nı, çevresel özelliği ve mimarisi tahrip edilen "Zavallı Boğaziçi"ni, istanbul' un yeni koca kimliklerinden "süslü", "şair", "sporcu" kocayı kaleme getirmiştir. Tanıdıklarım (1922, genişletilmiş 2. bas. 1941) istanbul'da yaşayan egzantrik kişi-, leri betimlediği gibi, yine Boğaziçi ve çevre, dilde istanbul Türkçesinin yozlaşması, boza tutkusu gibi konulara da değinir. Guguklu Saat (1925) yüzyıl başındaki bir İstanbullunun 24 saatini sayısız ayrıntıyla yansıtan beş bölümlük yazısıyla değer kazanır; bu eserde Refik Halid eski ramazanları, çini sobaları, istanbul sokaklarını ayrıca konu edinmiştir. Bir İçim Su'da. (genişletilmiş 2. bas. 1939) istanbul, mevsimleri, içkileri, gezintileri, kurbağalarıy-la da anlatılmıştır. Plajların kaleme getirildiği ilk Adım (1941) ve istanbul'un gündelik hayatından söz açan Bir Avuç Saç-ma'yı (1939) Refik Halid'in başyapıtları arasında yer alabilecek Üç Nesil Üç Hayat (1943) izler. Bu eserde istanbul, Sultan Aziz, Sultan Hamid ve Cumhuriyet dönemlerinde tüm yaşantısıyla özetlenmiştir. Makiyajlı Kadın (1943) ve Tann 'ya Şikâyet (1944) istanbul ailesinin aşk, nişanlılık, evlilik töresine yer veren yazılarıyla kentin tarihçesini çıkarmayı sürdürür. Böylece, hiciv ve kroniklerinde istanbul'u yaşatan, kâğıt üstünde dirilten Refik Halid, yeni kuşaklara, edebiyatımızda -Hüseyin Rahmi Gürpmar'ın(->) eseri dışta tutulursa- benzerine pek rastlanmayacak bir "zaman mirası" bırakmıştır. Kenan Akyüz' ün saptayımıyla "Türkiye'nin siyasi çevrelerinde ona karşı olan tutumda bir gevşeme" zaman içinde görülmekle birlikte, siyasi muhalif Refik Halid'in büyük edebi emeği ne yazık ki bugün bile tam kavranmış değildir.
SELiM İLERİ Yüklə 8,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|