Ünden bugüN

KARATEODORİ, KONSTANTİN

(1802, Edirne - 28 Eylül 1879, istanbul) Rum asıllı hekim.

Anne tarafından Sakız Adası'nda ticaretle uğraşan Petrocochino ailesine, baba tarafından ise kuşaklar boyunca Edirne'de oturmuş köklü Karateodori ailesine mensuptur. Hekim ve diplomatlar yetiştiren Karateodoriler, Edirne'den sonra istanbul ve izmir'de yaşamış 1822'de Osmanlı-Yunan Savaşı'ndan sonra ailenin bir bölümü Marsilya'ya yerleşmiştir.

Babası Andon Karateodori, Tabip İste-fenaki olarak bilmen Dr. Stefan Karateo-dori'nin ağabeyidir. Dr. Stefan Karateodo-ri'nin oğlu Nafıa Nazırı Aleksandr Karateodori Paşa, Osmanlı Devleti'nin Roma el-çisiydi ve 1878 Berlin Kongresi'nde Osmanlı delegesi olarak bulunmuştu. Bu aileden, Konstantin Musurus Paşa ve Stefan Musu-

rus Paşa Londra, Konstantin Fotiades Paris, Gregorios Aristarkhi Washington, Konstantin Karaca Stockholm elçiliği yapmışlardır. Konstantin Karateodori'nin kardeşi Etien-ne Karateodori, Mekteb-i Tıbbiye-i Adli-ye-i Şâhâne'de, fizyoloji, genel patoloji, zooloji, tıbbi kimya, farmasötik kimya, farmakoloji ve botanik derslerini okutmuştur. Oğlu Stefan Karateodori, 1875-1890'da Osmanlı Devleti'nin Brüksel maslahatgüzarıydı. Stefan Karateodori'nin, dedesi ile aynı adı taşıyan oğlu Constantine Caratheodory (1873-1950) ise izmir'in işgali sırasında burada bir Yunan üniversitesi kurmakla görevlendirilmiş, Münih Üniversitesi'nde profesörlük yapmış ünlü bir matematikçiydi.

Konstantin Karateodori, erken yaşta babasını kaybetmiş ve eğitimi ile 1813-1818' de görev yapan Patrik VI. Kirillos ilgilenmiştir, ilk ve orta öğrenimini Edirne'de yaptıktan sonra Patrik Kirillos tarafından lise öğrenimini mükemmelleştirmesi için Bükreş'e gönderilmiştir. 1820'de dönerek Edirne'de lise öğretmenliği yapmış, kısa bir süre sonra Patrik Kirillos ölünce ailesi onu yurtdışına göndermeye karar vermiştir. 1823'te Viyana'ya gitmiş, l yıl kaldıktan sonra italya'ya geçerek Pisa Üniversitesi'ne girmiş ve 1827'de, tıp, cerrahi ve doğum hekimi olarak mezun olmuştur. 1828'de Paris'te cerrahi üzerine çalıştıktan sonra 1829'da göz hastalıkları hakkındaki bilgisini artırmak üzere Londra'ya gitmiş ve l yıl hastanelere devam etmiştir. Buralarda tanınmış kişilerle görüşerek dostluklar kurmuştur. Bunlar arasında fizikçi Faraday da vardı.

Karateodori 1830'da istanbul'a dönüşünde, amcası saray hekimi Stefan Karateodori'nin yardımıyla 1831'de saray hekimliğine kabul edilmiş daha sonra da padişahın özel hekimi olmuştur. 1832'de Kız Kulesi'nde kurulan Veba Hastanesi başhekimliğine getirilmiş ve yine bu sıralarda, 1827'de açılan Tıbhane-i Âmire'de, önceleri fizik ve anatomi, daha sonra da cerrahi hocalığına getirilmiştir. 1836'da saray muhafız alayı hastalarına hizmet veren Top-kapı Hastanesi'ne hariciye şefi olarak atanmış ve yine bu sıralarda Cerrahhane'de de muallimlik yapmıştır.

1839'da Tıbhane-i Âmire'nin yeniden organize edilerek Mekteb-i Tıbbiye-i Ad-liye-i Şahane adını almasından sonra burada da K. A. Bernard'ın(->) yardımcısı o-larak çalışmış ve organizasyon işlerinde büyük yardımı olmuştur. Ayrıca 7. sınıfta fenn-i cerrahi-i sagir, 8. sınıfta ameliyat-ı cerrahiye, 9- sınıfta da seririyat-ı hariciye, emraz-ı hariciye ve harici patoloji dersleri veren Karateodori, 1843'te Mekteb-i Tıbbi-ye'de açılan Ebe Okulu'nda Türkçe kadın-doğum derslerini de okutmuştur. 1844'te Dr. Bernard'ın ölümünden sonra cerrahi kliniği muallimliğine getirilmiş ve hayatının sonuna kadar bu görevini sürdürmüştür.

II. Mahmud'un son hastalığında, onu tedavi eden Karateodori ile ingiliz Hekim J. W. Mac Carthy ortaklaşa yazdıkları Rela-tion officielle de la maladie et de la mort de Sultan MahmudII, en reponse aux al-legations (Paris, 1841) adlı kitapta padi-

şahın hastalığı hakkındaki tartışmalara ilişkin görüşlerini belirtmişlerdir.

II. Mahmud'un ölümünden sonra bir süre saraydan uzaklaştırılan Karateodori, başarılı bir tedavi dolayısıyla Abdülmecid' in özel hekimi olmuş ve padişahın ölümüne (1861) kadar bu görevde bulunmuştur.

Büyük ve usta bir cerrah olan Karateodori özellikle zor ameliyatlarda gösterdiği basan ile tanınıyordu. Ender görülen bir mesane taşı operasyonunda toplam 50 gros ağırlığında iki büyük taşı başarıyla çıkarmış ve bu ameliyatı, Gazette Medicale de Constantinople ile Journal de Constan-tinople'da. yayımlanmıştır. Mesane ameliyatları için "Procede prostatique trilateral" adı verilen özel bir yöntem geliştirmişti. Bu yöntemi 1855'te Paris Sergisi sırasında Fransız Akademisi'nde açıklamıştır. Bir komisyon tarafından incelenen yöntem onaylanmıştır. Karateodori ayrıca pek çok üstçene dezartükilasyonu, koltuk altı arterinin bağlanması gibi büyük operasyonlarda başarılı sonuçlar almıştır. Katarakt ameliyatlarında merceği çıkarmayı tercih etmiş, 1843' te yapay papülla yapmış ve plastik ameliyatlarda da başarılı olmuştur.

Bibi. "Sur le travaux de l'ecole de Medicine de Galata-Serai pendant l'annee scolaire 1259-1260 presenle a Sa Hautesse", Journal de Constantinople, S. 122 (16 Eylül 1844); Journal de Constantinople, S. 257 (l Mayıs 1846), S. l, S. 12 (6 Ekim 1846), S. 179 (9 Ağustos 1849); "Varietes", GazetteMedicale d'Orient, c. 4, S. 3 (Haziran 1860) s. 92; Rıza Tahsin, Tıbbiye, c. I, s. 42, 43, 54; M. Belger, "Mahmud Il'nin Ölümü Hakkında Mütalealar", Türk Tıb TarihiArkivi, c. 3, S. 10 (1938), s. 68-71; J. Na-as-H. L. Schmid, Mathematisches Wörterbuch, Berlin, 1962, s. 239-240; E. K. Unat, Osmanlı İmparatorluğunda Tıp Zoolojisi ve Parazitoloji, ist., 1970, s. 11-12; M. D. Sturdza, Gran-des Familles de Grece d'Albanie et de Constantinople, Paris, 1983, s. 259-260; E. K. Unat, "Türkiye Cerrahisinde Dr. Kari A. Bernard ve Muallim Dr. Konstantin Karateodori", Haseki Tıp Bülteni, c. 24, S. 3 (1986), s. 240-243; N. Yıldırım, "Nazım Terzioğlu", Bilim Tarihi, S. 16 (Şubat 1993), s. 11-12.

NURAN YILDIRIM