Unite 1=turkiyenin toplumsal ve ekonomik yapisi toplumsal yapi kavraminin genel çERÇevesi

TOPLUMSAL YAPI 13
TÜRKİYEDE TOPLUMSAL EŞİTSİZLİK,YOKSULLUK VE SOSYAL ADALET

Yoksulluğun iki farklı tanımı:

1) Mutlak Yoksulluk; bireyin veya hane halkının yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan asgari refah düzeyinin altında yaşam sürmesidir.

**Mutlak yoksulluk sınırı belirlenirkeniki yaklaşım kullanılır: a)Gıda Yaklaşımı b)Temel ihtiyaçlar yaklaşımı
2) Göreli Yoksulluk;Bir toplumda kabul edilebilen asgari tüketim düzeyinin altında geliri olan. ****objektif yoksulluk,mutlak/göreli olarak belli standartlardan geri kalmaktır. ****Sübjektif yoksulluk ise,bireyin veya hane halkının yoksul olduğunu düşünmesidir.Bir toplumdaki gelir eşitsizliğinin önemli bir göstergesi kişisel gelir dağılımıdır. Gelir dağılımı, iki aşamada gerçekleşmektedir:

1)Birinci gelir dağılımı, ekonomi süreci içinde ücret,faiz, rant ve kâr olarak brüt faktör gelirlerinin doğuşunda gerçekleşir.

2) İkincil gelir dağılımı ise, devletin gelir dağılımına karışmasından sonraki net gelirlerin doğuşuna ikincil gelir dağılımı ya da gelirin yeniden dağılımı adı verilir. ***Yoksulların büyük çoğunluğunu köylüler oluştururuyordu. 1980’lerden sonra yaşanan göçle birlikte kentlere taşındıktan sonra ‘görünür’ hâle gelmiştir.

*****Bölgesel düzeyde bakıldığında, bölge içi gelir dağılımı eşitsizliğinin en fazla olduğu bölge Marmara Bölgesi; gelir dağılımı eşitsizliğinin en az olduğu bölgeler Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'dir.

****Türkiye’de yoksulluk riski taşıyan belli başlı sosyal gruplar“engelliler,kadınlar,uzun dönemli işsizler, kırsal kesimde yaşayanlar ve kalabalık ailelerdeki çocuklardır.

Türkiyede gelir dağılımının adaletsizliğin ve yoksulluğun nedenleri:

>Tarımsal nüfusun istihdam açısından yüksek ancak yarattığı katma değer açısından düşük olması>Uzun yıllardır yüksek seyreden işsizlik >Siyasi ve ekonomik istikrarsızlık >Eğitim düzeylerinin düşüklüğü ve eğitimde görülen fırsat eşitsizlikleri>Kamu kesiminin faiz harcamalarının artmasına bağlı olarak kamu yatırımlarının ve istihdam olanaklarının azalması>1980 sonrası uygulanan düşük ücret politikaları >Yolsuzluk ve diğer sosyoekonomik nedenlerdir.

**Gelir dağılımı eşitliğini ölçmek için en yaygın kullanılan yöntem Gini katsayısıdır.Gini katsayısı,0 ile 1 arasında değişen bir katsayıdır.Değerler sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımı eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımı eşitsizliği artar.

****Türkiye’de yoksulluk resmi olarak ilk defa 2002 Hane Halkı Bütçe Anketi ile birlikte açıklanmaya başlanmıştır.TÜİK tarafından en son açıklanan verilere göre Türkiye de yoksulluk oranı % 18,08 dir.”Eşdeğer hane halkı kullanılabilir gelir dağılımı”nda bireysel refah ön plana çıkıyor.

***Kırsal alandaki insanlar geçimlerini üç temel ekonomik faaliyetten sağlamaktadırlar. > birincisi, geçimlik üretim yapan küçük tarım işletmeleridir. > İkincisi ticari tarım üretimi yapan küçük ve orta ölçekte tarım işletmelerini kapsar. >Üçüncüsü kırsal fakat tarıma dayalı olmayan üretim yapan sektörü oluşturan küçük sanayi işletmeleridir. **Hane halkının büyüklüğü arttıkça yoksulluğun da arttığı görülmektedir.

***Eğitim durumu yükseldikçe yoksul olma riski azalıyor. Türkiye'deki işsizlik sorunu,1950-55 yıllarıyla birlikte ortaya çıkmıştır. işsizliği belirgin hale getiren iki önemli gelişme; #Birincisi,1938-45 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle işgücü piyasasından çekilen bir milyon kadar erkeğin savaş sonrası yeniden sivil işgücüne katılmasıdır. #İkinci ise,1936-48 döneminde yaklaşık 1.800 adet olan traktör sayısının 1955'te büyük bir artış göstererek 40.300'e çıkmasıdır.

****Çalışma ve yoksul ilşikisine farklı bir bakış UNCHS tarafından getirilen“çalışan yoksullar”(working poor) kavramıdır. “Çalışan yoksullar” ın genellenebilir özelliği; eğitim düzeyi düşüklüğü ve vasıfsız işgücüne sahip olmasıdır. Kent özelinde yaşanan konut sorunları için “kent yoksulları” adını kullanan UNCH, ülke genelindeki konut sorununu ise “barınma yoksulluğu” olarak tanımlamaktadır.

***İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları >Toplam işgücünün %16,6'sını 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır.>Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı;erkekler için %68,6, kadınlar için %23,1dir.>Yükseköğretim mezunu erkeklerde %85,6 olan işgücüne katılma oranı,kadınlarda %72,1'dir.

*** Kurumsal olmayan sivil nüfus; okul, yurt, otel, çocuk yuvası,huzurevi, özel nitelikteki hastane, hapishane, kışla ya da orduevinde ikamet edenler dışında kalan nüfusu ifade ediyor.

***Eğitim düzeyi ve yoksulluk arasında doğrusal bir ilişki vardır. eğitim düzeyi düştükçe yoksulluk oranının arttığı buna karşılık eğitim düzeyi yükseldikçe yoksulluğun azaldığı görülmektedir.

****TÜİK tarafından ücretli çalışanların; cinsiyet, yaş, eğitim durumu, meslek gibi özellikleri ayrımında ücret ve kazanç tahminleri sunmayı hedefleyen ilk çalışma,1994 yılı referans alınarak “İstihdam ve Ücret Yapısı Anketi” adı ile sanayi sektörü için uygulanmış ve sonuçları yayımlanmıştır.

**** Meslek grubu ayrımında incelendiğinde en yüksek yıllık ortalama brüt kazancı 35.914 TL ile “kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler” meslek grubunda çalışanların elde ettiği görülmektedir. Bu meslek grubunu “profesyonel meslek mensupları” izlemektedir. En düşük yıllık ortalama brüt kazancı ise “nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar” elde etmektedir.

***Yoksulluk ve yoksullukla mücadele 1990’lardan sonra Türkiye’nin de gündemine girmiştir. *** 1980’li yıllarda IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar tarafından hayata geçirilen Yapısal Uyum Programları gelişmekte olan ülkelerde genel olarak devlet harcamalarının ve özellikle de refah harcamalarının azalmasına yol açmıştır.

***1990lı yıllardan sonra yoksulluğun büyük boyutlara ulaşması karşısında Dünya Bankası tarafından uygulamaya sokulan yoksullukla mücadele politikalarından birisidir.. Şartı Nakit projesi ilk defa Dünya Bankası tarafında uygulanmış ardından SYDGM fonları ile finanse edilmiştir. Bu destekten faydalanabilmenin ilk şartı çocuğunu okula göndermektir. ***1970’li yıllarda uygulanan yoksulluğun önlenmesi konusunda uygulanan politikaların başında mikrofinans uygulaması gelmektedir.

**** mikrofinans fikri ilk defa 1970’li yıllarda bilim adamı olan Prof. Dr. Muhammed Yunus tarafından ortaya atılmıştır.

***2000 yılların başlarında mikro kredi uygulaması ilk defa Yoksulluğu Azaltma Projesi kapsamında, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV) 2002 yılında Maya mikro ekonomik destek işletmesini İstanbul ve Kocaeli’ndeki kadınlara mikrokredi vermek amacıyla kurmuştur. *** Türkiye’de Yeşil Kart uygulamasına ilk defa 1992’de başlanmıştır.

TOPLUMSAL YAPI ÜNİTE 14

*çalışanların meslekteki mevkileri itibariyle=

1)ücretli çalışan(işçi) 2)işveren 3)icretsiz çalışan yardımcı aile üyeleri 4)serbest meslek çalışanları.

-tarihi süreç içinde 3 toplum dönemi yaşamıştır:

1)tarım toplumu(sanayi öncesi toplum=en uzun süreli devam eden toplum. 2)sanayi toplumu(endüstri toplumu)=1768 de James Watt ın buhar makinesinin icadıyla başlayan dönem. 3)sanayi ötesi toplum(post endüstriyel toplum)

-Cumhuriyet Öncesi Dönem (Toplum Öncesi Dönem) Ahi birlikleri: esnaf ve zanaatkarların menfaatlerini korumak amacıyla.anadoludaki kurucusu Ahi Evran’dır. Lonca teşkilatı: ahi birliklerinin zayıflamasıyla loncalar fonksiyonsuz olarak devam etmiştir.tekke ve zaviyeleri yasaklayan kanunla birlikte ahi birlikleri ve lonca teşkilatının son kalıntıları da ortadan kalkmıştır.

-Tanziman Sonrası Dönem Nizamnameler(tüzükler): ilk düzenleme=’’dilaver paşa nizamnamesi’’ =eregli kömür havzasından kömür çıkarılması için. Kanunu Düzenlemeler: *mecelle-i ahkam-ı adliye= Osmanlı medeni kanunu=işçi ve işveren işin başlangıç ve bitiş saatini karşılıklı rıza ile tayin edebilirler.

*tatil-i eşgal kanunu= agır çalışma koşullarını proteso etmek amacıyla ilan edilen grevler üzerine çıkarıldı.=ruhsat alarak kurulan ve genel hizmetlerle ilgili faaliyetlerde bulunan müesseselerde sendika kurulması yasaklanmıştır. *cemiyetler kanunu=cemiyet(dernek) kurmada serbestlik.

-Cumhuriyet Sonrası Dönem -1923-1945 Arası Dönem *1924 hafta tatili kanunu *umumi hıfzısıhha kanunu= saglık alanında düzenlemeler>kadınlara dogum-öncesi izin>12 yaşından küçük çocukların sanayi ve madenlerde çalıştırılmalarını yasaklamaktaydı.

*borçlar kanunu= işçi-işveren ilişkilerinde düzenlemeler >işçi avans ödenmemesi >işini yapmayana ücret ödenmemesi>dinlenme izni verilmesi.

*TR nin uluslararası çalışma teşkilatı(ILO) üyeligi.

-1945-1960 Arası Dönem*TBMM birleşmiş milletler örgütüne üye olmuş. *cemiyetler kanununda sınıf esasına veya adına cemiyet kurulması yasagı kaldırıldı >sendika yasagı rejiminden-sendika özgürlügü rejimine geçildi. *çalışma bakanlıgı ve İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu. *TR İşçi sendikaları Konfederasyonu(TÜRK-İŞ) kuruldu. *basın iş kanunu ve deniz iş kanunu= sektörel odaklı düzenlemeler içerir.

-1960-1980 Arası Dönem *1961 anayasası çalışanlar açısından önemli düzenlemeler getirdi. -grev ve toplu iş sözleşmesi düzenine geçilmiştir. *devlet memurlarının da sendikalaşması mümkün hale geldi= Devlet Personeli Sendikalar Kanunu **anayasa degişikligiyle’’çalışanlar’’ yerine ‘’işçiler’’ ifadesi konulmuş memurların sendika kurma hakkı ortadan kalkmıştır.

-1980 Sonrası Dönem *toplu iş sözleşmesi,grev hakkı ve lokavt hakkı anayasa da yer almıştır. *Kamu Görevlileri Sendikalar Kanunu= memurlara sendika kurma ve üye olma hakkı

TURKIYE DE ÇALIŞMA HAYATININ TEMEL SORUNLARI

>kayıt dışı istihdamın nedenler: 1)nüfus artışı 2)işsizlik 3)kentleşme ve iç göç 4)çocuk işgücü 5)yabancı kaçak işçilik 6)enflasyon 7)işletmelerin yapısı istihdamın sektörel yapısındaki degişim 9)türk vergi sist. 10)eknomik krizler *işsizlik=sanayi ve hizmet sektörüne geçiş işsizligi arttırıcı etken olarak görülür.

*taşeron(alt işveren uygulaması *asgari ücret alanında yaşanan sorunlar: >asgari ücret tespit komisyonunda memur üyeler fazla >komisyonda tarafsız ve uzman kişilerin katılımı yetersiz >asgari ücret hesaplanırken işçi aile dikkate alınmamaktadır. *artan küresel rekabet ve teknolojik degişim sendikacılıgın gücünde azalmaya neden olmuştur.*özelleştirme hareketleri sendikal örgütlenmenin daralmasına neden olmuştur.*artan küresel rekabet istihdamın sektörel dagılımında hizmet sektörü lehine degişim yaşanması,kayıt dışı istihdamın önlenememesi ve işsizligin artması da sendikacılıgı olumsuz etkilemiştir.