ÜNİte (sosyolojiye giRİŞ ve yöntem) Sosyoloji Veya Diğer Adı İle Toplumbilimini Değişik Şekillerde Tanımlamak Mümkündür
Yüklə 184,8 Kb.
|
83_ Tarım Toplumları Bu toplumların genel özellikleri şu şekildedir.
84_ Endüstriyel Toplumlar Bunlar yaşamları mekanize olmuş üretime bağlı olan, insan emeğinin yerini makinelerin aldığı toplumlardır. İçten patlamalı motorlar yapılmıştır, elektrik, petrol, atom enerjisini kullanırlar. Çekirdek aile yaygınlaşmıştır. Sınıflar arası eşitsizlik azalmıştır. Kazanılmış statüler ön plana geçmiştir. Ünite 4 - Kültür 85_ Kültür Nedir? Kültür, dil, değer, inanç, norm davranışlar ve bir kuşaktan bir diğer kuşağa aktarılan maddi öğelerden oluşan bir bütün olarak da tanımlanabilir 86_ Bir Toplumun Kültürel Öğeleri Maddi Ve Manevi Olmak Üzere İkiye Ayrılır. a) Maddi öğeler: Toplumun gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesini, üretimini, tekniğini ve becerilerini ifade eder. Örneğin, kara saban, fabrikalar, elbiseler, kitaplar, okullar, teknoloji, üretim gibi. b) Manevi öğeler: Toplumun yaşamını düzenleyen değer, inanç, gelenek, görenek ve ahlak kurallarından oluşur 87_ Kültürün Üç Temel Özelliği Vardır. 1- En önemlisi dil kullanabilme yeteneğimiz ile ilgilidir. 2- Kültür genetik bir faktör değildir. Yani babadan oğula geçmez. Başka bir ifade ile öğrenilerek kazanılır. 3- Her kültür kendine özgüdür. 88_ Kültürel Birleşme (Entegrasyon) Nedir?Kültürün bütün parçalarının herhangi bir biçimde birbirlerine bağlanmasına kültürel birleşme adı verilir. Örneğin; geleneklerin birbirlerini destekleyerek uyumlu olmaları gibi. 89_ Sembol Nedir? Bireylerin iletişimde kullandıkları anlam ifade eden her şeydir. 90_ Sembollerin En Önemlisi Hangisidir? Kullanılan dil (lisandır) 91_ Kültürü Oluşturan Parçalar Hangisidir. Norm ve Değerler 92_ Norm Nedir? Kültürün belirlediği, yaptırımı olan yerleşik davranış kurallarıdır. Başka bir ifade iie insanların tutum ve davranışlarını belirleyen, nasıl giyinileceğin-den nasıl yemek yenileceğine kadar gösteren bir takım kurallar ve standartlardır, Örneğin yemek yerken çatal kaşık kullanmak, sokağa çıkarken pantolon giymek gibi. 93_Normların Özellikleri Nelerdir?
94_ Değerler Nedir? İnsanların iyiyi, kötüyü, çirkini ve güzeli tanımlamak için koymuş oldukları standartlardır 95_ Norm İle Değer Arasındaki Temel Farklılık Nedir? Değerlerin soyut, genel normların ise somut ve yol gösterici olmalarıdır 96_Sosyolog Robin Williams, Amerika'da yaygın on beş temel değerin varlığını saptamıştır. Başarı ve yükselme, bireyselcilik, çalışma ve aktif olma, pratiklik ve yeterlilik, bilim ve teknoloji, gelişme ve ilerleme, iyi bir hayat biçimi, hümanistlik, özgürlük, demokrasi, eşitlik, grup üstünlüğü ve grup başarısı, eğitim, dine bağlılık, romantizm ve tek eşle evlilik. 97_ Günümüzde Bu Değerlere Dört Yeni Değer Daha İlave Etmek Gerekir. Bunlar;
98_ Kültürün Kendi İçindeki Farklılıkları Nelerdir? Kültür kendi içinde popüler kültür ve fakirlik kültürü, gerçek ve İdeal kültür, alt ve karşıt kültür, yüksek ve yaygın kültür olarak ayrılır 99_Popüler Kültür ve Fakirlik Kültürü Nedir? Popüler kültür yaşadığımız günlük hayattır. Yani müziği, eğlenmeyi, yemeği, televizyonu, kitapları, hobileri kapsar. Fakirlik kültürü ise Oscar Lewis tarafından öne sürülmüştür. Buna göre bir toplumda fakirlerin sahip olduğu değerler diğerlerinden farklıdır ve bu değerler kuşaktan kuşağa aktarılarak fakirliğin devam etmesini sağlar 100_İdeal Kültür ve Gerçek Kültür Nedir? İdeal kültür norm ve değerlerin sadece kurallarda geçerli olmasıdır. Gerçek kültür ise bunların günlük yaşamda uygulanışıdır. Örneğin yalancılık kötüdür ama günlük yaşamda zaman zaman herkes yalan söyleyebilir. Örn. Silahsızlanma ideal kültür, o toplumda silahla işlenen suç oranının artması ise gerçek kültürdür. 101_Alt Kültür ve Karşıt Kültür Nedir? Alt kültür toplumun temel norm ve değerlerini paylaşan fakat bunun dışında kendini diğer gruplardan farklı kılan norm ve değerleri olan gruplardır. Örneğin ırkların ve etnik grupların oluşturdukları alt kültürler gibi. Karşıt kültür ise değer, norm ve yaşam tarzı itibariyle içinde yaşanılan kültüre ters düşen davranış ve tutumları içerir. Örn. Hippiler, satanistler vb. 102_Yüksek Kültür ve Yaygın Kültür Nedir? Toplum içinde özel bir yaşam tarzı, zevkleri ve alışkanlıkları olan küçük bir elit grubun sahip olduğu kültüre yüksek kültür denir. Örn. Klasik müzik dinlemek, bale ve operaya gitmek vb. Geniş halk kitlelerinin benimsediği yaşam biçimi, zevkler, farklı değerler ise yaygın kültürü oluşturur. Örn: Piknik yapmak, maça gitmek, köfte-ekmek yemek vb. 103_ Etnosentrik Görüş Nedir? Başkalarının kültürünü bireyin kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Örn.: Eskimoların yaşlıları ölmesi için doğaya bırakmalarını vahşet diye nitelemek. Bir Hıristiyanın Müslümanların Kurban Bayramında kurban kesmelerini vahşet olarak nitelemesi, etnosentrizme örnektir. 104_ Kültürel Relativist Nedir Görüş ise kültürü kendi kalıpları içinde anlamak, önyargılı olmamak demektir. Örn. ispanya'daki boğa güreşlerinin nedenlerini anlamaya çalışmak. Ünite 5 - Toplumsallaşma 105_Toplumsallaşmanın Önemli Sonuçlarından Biri Nedir? Bireyin kişilik kazanmasıdır. Kişilik bireyin düzenli düşünme, duygu ve hareketlerinin tutarlı bir bütünüdür. 106_Toplumsallaşmada En Önemli Kurum Aile, En Önemli Dönem Nedir? Bebeklik ve çocukluktur. 107_Toplumlaşmanın Amaçları Nelerdir? Bireylere toplumdaki rollerini, temel davranış kurallarını öğretmek, kişiliğin oluşmasını sağlamak ve bireyleri toplumsal hedeflere yöneltmek. 108_Kingsley Davis Neyle Uğraşmıştır. Anna ve Isabella adlı, çevrelerinden uzaklaştırılarak aşırı yalnız bırakılan ve izole edilmiş bir ortamda yetiştirilmiş olan iki çocuk üzerinde yaptığı araştırmalarda bu çocukların gelişim bozuklukları gösterdiklerini ve toplumsallaşma sürecini tamamlayamadıklarını tespit etmiştir 109_ 1945'te Spitz Neyle İlgilenmiş? Spitz tarafından yetiştirme yurtlarında yetişen çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar bu çocukların normal ailelerin yanında yetişen çocuklardan fiziki, sosyal ve duygusal açıdan daha geri olduğunu göstermiştir. Bilim adamları bu durumun en temel nedeninin sosyal iletişimsizlik olduğu konusunda fikir birliğine varmaktadırlar 110_ Kurumlarda Yetişen Çocuklarda Şu Özellikler Görülmüştür: - Zeka düzeyinde gerilik, - Daha az girişkenlik, - Duygusal soğukluk, - Saldırganlık 111_ Benlik nedir? Kişinin deneyimlerini ve onu diğerlerinden ayıran farklılıklarını ifade eder. Kişiliğin temelini bireyin benlik kavramı oluşturur. 112_ Toplumsallaşma İle İlgili Kuramlar A. C.H. Cooley ve Ayna Benlik Kuramı B.George Herbert Mead ve Rol Alma 113_Cooley'e göre ayna benliğin gelişimi üç aşamalı bir süreçtir:
114_ Cokey Göre Benlik Nedir? Bireyin işgüdüsel duygularının karşılıklı etkileşim ile düzenlenmesidir. 115_ Mead'e Göre Bu Süreç Üç Aşamada Gerçekleşir:
Eğer kuralları yerine getiremezse başarısız olabileceğini görür. 116_ Mead'a Göre Bireyin Kendisinin Farkında Olmasının Nasıl Olur. Başlangıcı anne ve çocuk ilişkisiyle başlar 117_ Mead Toplumsallaşmanın Çok Önemli Bir Sonucu; "Başkalarının bizden beklentilerine uyum göstermek ve davranışlarımızı buna göre ayarlamaktır" demektedir. 118_ Toplumsallaşma Sürecinde Etkili Olan Kurumları Şu Şekilde Sıralayabiliriz. 1 - Aile: En önemli ve ilk toplumsallaşma kurumudur. 2- Din: Özellikle çocuğun ahlaki açıdan gelişiminde etkilidir. 3- Eğitim: Daha resmi ve örgütlü bir toplumsallaşma kurumudur. Eğitim içindeki öğretmenler, öğrencilerine bilgi ve beceri aktaran profesyonel toplumsallaşma kurumlarıdır. 4- Arkadaş grupları: Arkadaş grupları boş vakitleri değerlendirme, cinsel davranışlar, görünüş gibi mevcut olan yaşam biçimini etkilemede önemli olmaktadır. Paylaşma, mücadele etme, büyükleriyle ilişki kurmayı öğrenmede arkadaşların önemli bir yeri vardır. 5- Kitle iletişim araçları: Günümüzde başta televizyon olmak üzere, radyo ve sinema gibi kitle iletişim araçları toplumsallaşma sürecini önemli şekilde etkilemektedir. 6- Çalışma ortamı: İşyeri bireyin dünya görüşünü, değer ve normlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Birey her örgütün sahip olduğu örgüt kültürünü öğrenirken etkilenir ve buna uygun hareket etmek zorunda kalır, işte buna örgütsel toplumsallaşma adı verilir. 7- Sportif etkinlikler, sadece bireyin fiziksel yeteneklerini değil, belirli değerlerin öğrenilmesini aşılar. Takım sporları bireye ait olma duygusu kazandırır. Ünite 6 - Toplumsal Gruplar 119_ Grup Nedir? Üyeleri arasında belirli ilişkiler bulunan yani belirli beklenti ve amaçları paylaşan ve belirli bir sürekliliği bulunan en az iki kişiden meydana gelen bir yapıdır 120_ Yığın Nedir? Birbirleriyle ilişkide bulunmayan ancak geçici bir nedenle yer işgal eden iki veya daha fazla sayıdaki insanlardan oluşur. Otobüs yolcuları, kırmızı ışıkta bekleyen insanlar gibi. 121_ Kategori Nedir? Benzer ve ortak özellikleri olan insanlardan oluşur. Kategoriler cinsiyet, yaş, gelir veya ırksal olabilir. Örneğin boyu 2 metreyi geçenler gibi. 122_ Grup Türleri Nelerdir? Birincil Gruplar, İkincil Gruplar, İç ve Dış Gruplar, Referans Grubu, Elektronik Etkileşim Grupları 123_ Birincil Gruplar Nedir? Yüz yüze ilişkilerin, dostluk, yardımlaşma ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplardır. 124_ Birincil Grupların İçine Kimler Girer? Örneğin aile, arkadaşlık, hısımlık, komşuluk, oyun grubu gibi. Birincil gruplar daha çok geleneksel ve tarım toplumlarında yaygındır 125_ Birincil Grupların Fonksiyonlarını Şu Şekilde Sıralayabiliriz:
126_ İkincil Gruplar Nedir? Daha büyük, nispeten geçici, benzerlik göstermeyen, resmi gruplardır, ikincil grupların üyeleri birbirleriyle belirli menfaat ve aktiviteleri açısından ilişki kurarlar. Bu gruplarda yüz yüze ilişkiler sınırlıdır 127_İkincil Grupların İçine Kimler Girer? Örneğin şirketler, bankalar, sendikalar, birlikler, plak şirketleri, okullar, hapishaneler, silahlı kuvvetler ikincil gruplardır. 128_ İç Grup Nedir? Bu ayrım William Graham Sumner tarafından yapılmıştır. Buna göre iç gruplar bizlik duygusuna sahip olduğumuz ve bizi diğer gruplardan farklı kılan belirgin özelliklerimizin olduğu gruplardır. 129_ Dış Grup Nedir? Dış gruplar ise grubumuzun dışında olan, üyesi olmadığımız, alternatif grup olan bizim için çok anlam ifade etmeyen, hatta ona karşı iyi duygular beslemediğimiz gruplardır. 130_ Referans Grubu Nedir? Kişinin davranışlarını ve kendini değerlendirdiği, örnek aldığı gruplara referans grupları adı verilir. Örneğin doktor olmak isteyen bir öğrencinin kendisini doktorlarla karşılaştırması ve gelişmelerini bu kimselerle kıyaslaması gibi 131_ Referans Grubunu Kim Ortaya Atmıştır? Herbert Hyman tarafından geliştirilmiştir 132_ Elektronik Etkileşim Grupları Nedir? İnternette yer alan sohbet odaları "usenets" olarak adlandırılıp birbirlerini görmeden sırf teknoloji sayesinde birbirleriyle her konuda bilgi alışverişinde bulunan insanlardan oluşmaktadır. 133_ Küçük Gruplar Nedir? Toplumbilimciler küçük grup kavramı ile az sayıda üyeden oluşan ve aralarında etkileşim olan grupları kastetmektedirler 134_ Küçük Gruplar Üzerinde Çalışan Bir Bilim Adamı Hangileridir? George simmel ver daha sonra Robert bales ve homans küçük gruplar üzerinde çalışmışlardır. 135_ Bu Etkileşimi Analiz Etmede Kullanılan önemli araçlardan bir tanesi Bales'in etkileşim süreci analizi (İPA) tekniğidir. 136_ Dyad Nedir? İki kişiden oluşan grup, 137_ Triad Nedir? Üç kişiden oluşan grup adını alır. 138_ Küçük Gruplarda İki Tür Liderden Söz Edilebilir. Bunlar araçsal lider ve açıklayıcı ya da etkileyici liderdir. 139_ Araçsal Lider Nedir? Grubu amaca ulaştıracak planları ve organizasyonu yaparken 140_ Etkileyici Ya Da Açıklayıcı Lider Nedir? Grup üyeleri arasındaki uyum ve dayanışmayı arttırarak moral motivasyonu sağlar 141_ Genel Olarak İse Üç Tip Liderden Bahsedilebilir:
Ünite 7 - Aile Kurumu 142_ Aile Nedir? Birbirine evlilik ve kan bağı ile bağlı iki veya daha fazla sayıda üyeden meydana gelen bir kurumdur. Aile toplumsal kurumlar içinde en eskisidir 143_ Evlilik Nedir? Bireylerin cinsel ilişkilerini meşrulaştıran ve toplumca onaylanan bir mukaveledir 144_ Ailenin En Temel Görevlerinden Birisi Nedir? Bakım ve koruma fonksiyonudur. 145_ Akrabalık Nedir? Buna göre akrabalık bireylerin soy sop ilişkilerinin gerçekleştiği evlilik, kan bağı ve sosyal ilişkilerine dayalı bir sistem olarak tanımlanabilir 146_ Aile Yapıları Ve Türleri Nelerdir? Aile yapı olarak çekirdek (küçük) aile ve geleneksel geniş (büyük) aile olmak üzere sınıflandırılabilir 147_ Çekirdek Aile Nedir? Yapı olarak anne, baba ve evli olmayan çocuklardan oluşur. En önemli özelliği üyeleri arasında yakın ilişkiler olmasıdır 148_ Murdock'a Göre Çekirdek Aile İnsan Hayatı İçin Temel Öneme Sahip Olan Dört Temel İşlevi Yerine Getirir. Bunlar:
149_ Geleneksel Geniş Aile nedir? Geniş aile aynı ortamda yaşayan, ekonomik kaynaklarını paylaşan iki veya daha fazla neslin bir arada bulunduğu ailedir 150_ Ogburn'a Göre Bu Ailenin Görevleri Şunlardır:
151_ Büyük Ailenin İki Özel Türü Vardır: Birleşik aile: Otorite en yaşlı erkektedir. Ana baba, erkek çocuklar, evlenmemiş kızlar ve evlenen oğulların eşleriyle çocuklarından oluşur. Kök aile: F.L. Play tarafından ortaya atılmıştır. Ana, baba, çocuklar, evlenmiş en büyük oğul ve onun ailesinden oluşur. 152_ Endüstrileşme Süreci ve Çekirdek Aile İlişkisi Tarımdan endüstriyel yaşama geçiş zamanla ailenin küçülmesine ve çekirdek bir yapıya dönüşmesine neden olmuştur 153_ Endüstrileşme Süreci ve Çekirdek Aile İlişkisi nedenleri
154_ Parsons Neyi İfade Eder? İzole olmuş çekirdek aile, Parsons'a göre endüstrileşme sürecine bağlı oluşumlar, ailenin küçülmesine ve kendine yetecek bir düzeye gelmesine neden olmuştur 155_ Litvvak Hangi Kavramı Geliştirdi? Modifiye olmuş geniş aile kavramlarını geliştirmiştir Litvvak ise; ailenin küçülmesine karşın geleneksel aile ilişkilerinin modern toplumda sürdürüldüğünü savunur. 156_ Sosyologlar Evlilik Biçimlerini Beş Temel Kategoriye Ayırarak İncelemektedirler. 1- Eş sayısına göre: Tek eşli evliliğe monogami, kadın veya erkeğin birden fazla eşle evliliğine poligami denir. Erkeğin çok kadınla evliliğine poligini kadının birçok erkekle evliliğine ise poliandri denir. Modern yani çekirdek ailelerde tek eşli evlilik geçerlidir. 2- Grup ilişkilerine göre: Grup dışında evlenmeler exogami grup içinde evlenmeler endogami olarak adlandırılır. Akraba evliliği endogamiye örnektir. Genellikle bu ayrım dini, etnik, ırksal gruplarda görülür. Sanayi toplumlarında exogami görülür. 3- Çiftlerin yerleşim yerine göre: Baba tarafına yerleşmeye patrilokalite, anne tarafına yerleşmeye matrilokalite denir. Modern toplumlarda (çekirdek ailede) eşler bağımsız yerleşmeyi yani neolokalite'yi tercih etmektedirler. 4- Otorite ilişkilerine göre: Koca otoritesinin üstünlüğüne patriyarki, kadın otoritesinin üstünlüğüne ise matriyarki denir. Karı ve kocanın eşit söz hakkının olduğu sisteme de egaliteryan adı verilmektedir. 5- Soy ve seçere ilişkilerine göre: Bu durum mirasın nasıl paylaşılacağı ile ilgilidir. Mirasta baba soyunun hakimiyetine patriliniyal, ana soyunun üstünlüğüne matriliniyal denir. Her iki tarafın mirastan eşit hak almasını öngören sistem ise modem (çekirdek) ailelerde geçerli olan bilateral sistemdir 157_ Aile Kurumuna Teorik Yaklaşımlar Nelerdir? Fonksiyonalist Yaklaşım, Çatışma Kuramı, Sembolik Etkileşim Kuramı 158_ Fonksiyonalist Yaklaşıma Göre Ailenin Fonksiyonları Şu Şekilde Sıralanabilir:
159_ Ensest Yasası Nedir? Bu yasa aile üyelerinin birbirleriyle cinsel ilişkide bulunmamalarıdır. Fonksi-yonalistler aile içi rollerin karışmasını önlediği için bu yasaya önem verirler 160_ Çatışma Kuramı Nedir? Bu kuram ailenin önemli bir kurum olduğunu kabul eder; ancak ailenin içinde geleneksel bir çatışmanın varlığından söz eder. Buna göre kadın sömürülmekte erkek ise sömürücü bir rol üstlenmektedir. F. Engels, erkeğin kadın üzerinde bir baskı unsuru olduğunu savunarak aile ilişkisini kapitalist ile proleter arasındaki ilişkiye benzetir. 161_ Sembolik Etkileşim Kuramı Nedir? Sembolik etkileşimcilere göre aile içerisindeki davranışları anlamak için aile üyeleri arasındaki ilişkilere ve üyelerin bu ilişkileri nasıl anlamlandırdığına bakmak gerekir. Toplumsallaşma, rol, ayna benlik kavramlarını aile ilişkilerine yansıtan kuramdır 162_ Egaliteryan Nedir? Otorite ilişkilerine göre, karı-kocanın eşit söz hakları bulunduğu eşitlikçi otorite biçimine denir. 163_ Friedrih Engels Neyi Savunmuştur? Evlilikte eşlerin birbirilerine karşıt duygular içinde olduğunu ve erkeğin kadın üzerinde bir baskı unsuru oluşturduğunu savunan friedrich Engels’tir. 164_ Başarılı Evliliklerin Nedenleri Nelerdir?
165_ Boşanmaların Çocuklar Üzerindeki Etkileri Nelerdir? Boşanma gerçekleştiğinde çocuklar kendilerini güvensiz ve karmaşık duygular içinde bulmaktadırlar. Ünite-8 Toplumsal Tabakamla Ve Değişme 166_ Toplumsal Tabakalaşma Nedir? Toplum içinde arzulanan ve nadir olarak bulunan ödüllere, kaynaklara ve imtiyazlara ulaşma çabasıdır. Yüklə 184,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|