Yakin doğU ÜNİversitesi

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

MEDYA VE İLETİŞİM ÇALIŞMALARI ANABİLİM DALI
MEDYA VE İLETİŞİM ÇALIŞMALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ


ELEŞTİREL BİR ÖMER KAVUR FİLMOGRAFYASI DENEMESİ


Gülay YÜKSEL

20053288

LEFKOŞA

2013
YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

MEDYA VE İLETİŞİM ÇALIŞMALARI ANABİLİM DALI
MEDYA VE İLETİŞİM ÇALIŞMALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ


ELEŞTİREL BİR ÖMER KAVUR FİLMOGRAFYASI DENEMESİ
Gülay YÜKSEL

20053288

TEZ DANIŞMANI

Prof. Dr. Ahmet ÇİĞDEM

LEFKOŞA

2013

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

Medya ve İletişim Çalışmaları Yüksek Lisans Programı

Yüksek Lisans Tezi

Eleştirel Bir Ömer Kavur Filmografyası Denemesi

Hazırlayan: Gülay Yüksel

Bu tezin Medya ve İletişim Çalışmaları Yüksek Lisans Derecesine hak kazanmaya yeterli olduğunu onaylarız.

Sorumlu İnceleme Komitesi

Prof. Dr. Ahmet Çiğdem Komite Başkanı,

İletişim Fakültesi, Yakın Doğu

Üniversitesi (Danışman)

Prof. Dr. Orhan Çiftçi İletişim Fakültesi, Yakın Doğu

Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Fevzi Kasap İletişim Fakültesi, Yakın Doğu

Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Onayı

Prof. Dr. Aykut Polatoğlu

Başkan

ÖZ
ELEŞTİREL BİR ÖMER KAVUR FİLMOGRAFYASI DENEMESİ

Hazırlayan: Gülay YÜKSEL

Eylül, 2013
Bu çalışmada Ömer Kavur sineması ele alınmıştır. Türk sinemasında kendi kişisel sinema dilini oluşturmuş, Yeşilçam kalıpları dışında filmler yapan, yaşadığı kültüre ait unsurları ele alarak yereli evrensele taşıyan bir yönetmen olan Ömer Kavur, Türkiye’de ki bağımsız sinemanın öncüsüdür ve bu özellikleri nedeni ile araştırma konusu olarak seçilmiştir. Çalışmamızın amacını Ömer Kavur’un Türk sinemasında oluşan koşullar çerçevesinde filmlerinde ele aldığı temalar doğrultusunda filmografisinin incelenmesi oluşturmaktadır. Bu çerçevede oluşturulan tez toplamda üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Ömer Kavur’un sinemaya girdiği 1970’li yıllarda Türk sinemasında film yapım koşulları saptanmaya çalışılmış, bunun sinemasının biçimlenmesinde ki etkilerinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. İkinci bölümde ise Ömer Kavur’un kendi sinema yaklaşımıyla oluşturduğu kişisel sinemasına ait özellikler zaman-mekân, karakterler, tema ve sinema dili çerçevesinde ele alınmış ayrıca Türkiye’nin geçirmiş olduğu toplumsal, siyasal ve ekonomik değişimlerin Kavur’un sineması üzerinde yol açtığı dönüşümlere yer verilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde ise Ömer Kavur’un on dört filmi, filmin künyesi ve kısa öyküsü verilerek, sinemasal anlatının en temel öğeleri mekân, zaman, karakterler ve filmde izlenen temalar aracılığıyla değerlendirilerek, Ömer Kavur sinemasının dilinin nasıl oluşturulduğu ortaya konulmuştur.

Tez çalışmasında yöntem olarak kaynak taraması ve nitelikli gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Kuramsal kaynaklardan, akademik çalışmalardan okumalar yapılmıştır. Bu çerçevede yönetmenin on dört filminin işlenen temalar doğrultusunda çözümlemesi yapıldığında, yönetmenin sinemasının farklılıklar gösterdiği dönemlerde ele alış biçimlerinde değişiklikler görülse de filmlerinde belli temalar işlediği ve bu temaların birbirlerini desteklediği görülmüştür. Karakter-mekân ilişkisinin kurulması, karakterlerin daha derinlikli ele alınmasına yardımcı olmuş, mekânsal ayrıntılar karakterlere uygun bir biçimde tasarlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk sineması, Türk sinema seyircisi, film yapım koşulları, Ömer Kavur sineması

ABSTRACT

A CRITICAL APPRAISAL OF ÖMER KAVUR’S FILMOGRAPHY

Prepared by: Gülay YÜKSEL

September, 2013
In this study, I have tried to analyze Omer Kavur’s filmography with a critical intent. For this aim, first of all, I have contextualized Kavur’s search for authenticity in terms of the auteur theory of cinema. Because, critics have argued that Kavur has a highly individualistic language in his style that made him very unique in the history of Turkish Cinema. This fact can easily be seen his adaptations of high literary texts like Anayurt Oteli, a modern Turkish novel by Yusuf Atılgan, into cinema. From the social realism to existantialist quest, the journey that characterizes Kavur’s self, he was able to build a personal world of image, an individualistic perception of the social. Then an hermeneutic inquiry into his movies from to Yatık Emine to Karşılaşma is employed to see how that quest is materialized. I have worked to underline every theme, every person, almost every detail, every space to indicate the limits and content of that materialization. The way in which he edits, directs and pictures of reality, is visualized by having a whole evaluation of his complete movies. As a result we can argue that the narrative terrain of Kavur is special in the sense that he had consciously distanced himself from his generation by staying away from the daily political engagement and language.

Keywords: Ömer Kavur, auteur theory, existantialism, Turkish Cinema.

ÖNSÖZ

Sinema tiyatro, müzik, resim ve daha birçok sanat dalını bünyesinde barındıran, kapsamlı bir sanat dalıdır. 1800’lü yılların sonunda ortaya çıkan sinemanın, düşünce ve estetik duygusunun dışavurum aracı olarak algılanması, yönetmenlerin kişisel ifade tarzlarını geliştirmeleri, sinemanın kendine özgü olanakları olan bir sanat dalı olduğunu kanıtlaması ancak 1950’lerde gerçekleşmiştir. Toplumsal bir kurum olan sinema, diğer sanat dalları gibi içinde bulunduğu dönemin ekonomik, politik ve teknoloji koşullarından etkilenmiş, tarih boyunca toplumların aynası olmuştur. Tarihsel gelişim süreci içerisinde Türk sineması, diğer sanat dallarının gördüğü desteği görememiş, kuruluşundan itibaren sansür baskısı ile kendi yapısını oluşturmaya çalışmıştır. Karşılaştığı her olumsuz durumda yeniden şekillenerek var oluşunu devam ettirmeye çalışmıştır. Sinemanın ürünü olan filmlerle, ait oldukları toplum arasında büyük bir etkileşim söz konusudur. Bu nedenle Türk sinema yapısını da seyirci ile olan ilişkisi belirlemiştir.

Türk sineması geleneğinin dışında yetişmiş ve farklı bir bakış açısıyla film üreten yönetmenlerden biri olan Ömer Kavur’un oluşturduğu sinema dili, bu tez konusunu seçmemin nedenidir. Ömer Kavur sinemasına duyduğum ilginin oluşmasına ve bu tezin doğmasına sebep olan hocam ve tez danışmanım olan Prof. Dr. Ahmet Çiğdem’e teşekkürlerimi bir borç bilirim. Çalışma sırasında bana yol gösteren ve objektif bakış açısı yakalamam için beni yönlendiren değerli hocam Prof. Dr. Nilgün Abisel’e, tezi tamamlamam konusunda beni cesaretlendiren ve manevi desteğini eksik etmeyen TRT İstanbul Televizyonu Program Yapımcısı sevgili arkadaşım Gözde Sayar’a, sabrı için arkadaşlarım YDÜ Araş. Gör. Fatma Türkol ve Dicle Katar’ a teşekkür ederim.

Çalışma süresi boyunca dergi ve gazete yayınları konusunda yararlandığım Türker İnanoğlu Vakfı Kütüphanesi, Mimar Sinan Üniversitesi Sinema Bölümü Kütüphanesi, Atatürk Kütüphanesi, Beyazıt Merkez Kütüphanesi ve çalışanlarına teşekkür ederim.

Son olarak hayatımın her döneminde yanımda varlıklarını hissettiğim aileme şükranlarımı sunuyorum.