A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı
Yüklə 13,08 Mb.
|
|
A. Kadir (1917, İstanbul -1985, İstanbul) Şair, yazar. Kara Harp Okulu'nda öğrenciyken Nâzım Hikmet'le tanıştığı ve "muzır neşriyat" (zararlı kitaplar) okuduğu için tutuklandı (_1938Harb Okulu Olayı ve Nazım Hikmet [1966] adlı kitabında olayı anlatır); bu nedenle okuldan çıkarıldı. 1943'te Tebliğ adlı kitapta topladığı ilk şiirlerinden dolayı, İstanbul dışına sürüldü. Dönüşünde çeşitli gazete ve dergilerde çalıştı. Şiirlerini Hoş Geldin Halil İbrahim (1959), Dört Pencere (1962), Mutlu Olmak Varken (1968) adlı kitaplarda topladı. A. Kadir ayrıca Mev-lana, Ömer Hayyam, Tevfik Fikret gibi şairlerin şiirlerini bugünkü dile aktarmış, Asım Bezirci ile çeviriler yapmış, 1980'de Hasan Ali Ediz Çeviri Ödülü'nü, 1983'te ise Azra Erhat Üstün Hizmet Ödülü'nü kazanmıştır. II:446b, V:406a. A. Nafiz Gürman Mahallesi Güngören İlçesi'nde yer alır. M. Nezihi Özmen, Tozkoparan mahalleleri ve Bakırköy İlçesi'yle çevrilidir. Nüfusu (1990) 32.142'dir. Ab Âlemi mad. L-1 a, ILSOlc, III:l42c, 498c, IV: 133a, VL4c, 494c. Abacı, Panayot V:540b. Abacılık mad. I:3a. Abadan, Yavuz III:5l4c. Abak, İbrahim (1924, Akova) Gümrük komisyoncusu. Ortaokulu bitirdi. 12. (1961-1965) ve 14. (1969-1973) dönemde İstanbul milletvekilli olarak parlamentoda bulundu. Abalıoğlu, Doğan Nadi III:402a: Abalıoğlu, Nadir Nadi (1908, Fethiye -1991, İstanbul) Gazeteci, yazar. Galatasaray Lisesi'ni bitirdi; Viyana ve Lozan'da sosyal bilimler dalında yükseköğrenim gördü. Babası Yunus Na-di'nin ölümü üzerine Cumhuriyet^ gazetesinin başyazarlığını ve yöneticiliğini üstlendi. 10. dönem (1954-1957) İstanbul milletvekili olarak TBMM'de bulundu. 1964'te cumhurbaşkanınca seçilen üye olarak Cumhuriyet Senatosu'na girdi. Bu görevinden Nisan 1970'te istifa etti. Ölünceye kadar Cumhuriyet gazetesinde başyazarlık yapan Nadir Nadi'nin çok sayıda yayımlanmış eseri bulunmaktadır. III:317c, V:481a. Abahoğlu, Yunus Nadi (1880, Fethiye -1945, isviçre) Gazeteci. Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) ve Hukuk Mektebi'nde eğitim gördü. 1901'de Malumat gazetesinde yazı yazmaya başladı. Bu yazıları nedeniyle II. Ab-dülhamid aleyhinde bulunmak suçundan 3 yıl hapse mahkûm edilerek Midilli'ye gönderildi. II. Meşruti-yet'in ilanı üzerine İstanbul'a dönerek ikdam ve Tasvir-i Efkâr gazetelerinde çalışmaya başladı. 1910'da İttihad ve Terakki Fırkası'nın Selanik'teki yayın organı Rumeli gazetesinin başyazarlığına getirildi. 1918'de Yeni Gün gazetesini kurdu. Ankara'ya kaçmak zorunda kaldı. 1920'de TBMM'ye Muğla mebusu seçildi ve TBMM'nin 6. dönemine (1939-1943) kadar milletvekilliğini sürdürdü. 1924'te İstanbul'da Cumhuriyet gazetesini kurdu. Ölümünden sonra ailesi tarafından başlatılan "Yunus Nadi Armağanı" çeşitli dallardaki çalışmaları ödüllendirmektedir. II:127c, 444a, V:201b. Abahyan Agop Dokuma Fabrikası III:86c.
Abani mad. I:3b. Abanoz Sokağı mad. I:4a, III:343c, IV:270b. ilgili maddeler: Fuhuş III:342a Genelevler III:392a Abasıyanık, Sait Faik mad. I:5b, 73a, 73b, IL217c, 336c, 447b, 515c, III:155c, 509b, V:406a, VI:4l9b. ilgili madde: Sait Faik Müzesi VI:4l9b Abaza Hasan Paşa Olayı mad. L6b, V:339c. Abaza Paşa Modası mad. L 7a, V:508a. Abbas Ağa (ö. 1672'den sonra) I:7b, 10a. ilgili madde: Kızlarağası Hamamı V:15c Abbas Ağa Camii bak. Selçuk Sultan Camii Abbas Ağa Camii mad. L 7b. Abbas Ağa Çeşmesi Üsküdar'da, Ahme-diye'de, Hayrettin Mahallesi, Dutlu Kahve mevkiindedir. Ağalarbaşı Çeşmesi olarak da bilinen çeşmenin banisi Darüssaade Ağası Abbas Ağa'dır. Kesme taştan klasik Osmanlı mimarisi üslubunda inşa edilmiş olan çeşmenin mermer aynataşı lale motifleriyle süslüdür. Suyu kesiktir. 1080/1669 tarihli kitabesi sivri bir kemerin üzerine iki rozet arasına yerleştirilmiştir. Abbas Ağa Çeşmesi Beşiktaş'ta, Abbas Ağa Camii Sokağı'ndadır. Darüssaade Ağası Abbas Ağa tarafından 10807 l669'da yaptırılmıştır. Kesme taştan klasik tarzda inşa edilmiştir. Mermer aynataşı kabartma motiflerle süslüdür. Teknesi ve iki yanındaki setler küfeki taşındandır. Kitabesi sivri bir kemerin üstüne yerleştirilmiştir. Suyu akmaktadır. Abbas Ağa Çeşmesi (Çapa) mad. I:8a. Abbas Ağa Çeşmesi Üsküdar'da, İnadi-ye Mahallesi, Divitçiler Caddesi, Hünnap Sokağı'nda, Arakiyeci Cafer Çelebi Camii'nin karşısındadır. Darüssaade Ağası Abbas Ağa'nm hayratı olan eser klasik Osmanlı mimarisi üslu-bundadır. Aynataşı mermerdir. Suyu kesilmiştir. Kitabesi 1080/1669 tarihini taşımaktadır. Abbas Ağa Hamamı (Bahçekapı) I:542b. Abbas Ağa Mahallesi Beşiktaş îlçesi'nde yer alır. Türkali, Dikilitaş, Yıldız ve Cihannüma mahalleleriyle çevrilidir. Nüfusu (1990) 10.575'tir. I:7c, II:l66a. Abbas Ağa Mektebi (Bahçekapı) I:542b. Abbas Ağa Mezarlığı V:442c. Abbas Halim Paşa (1866, Mısır - 1935, Mısır) Devlet adamı. Mısır prenslerinden Abdülhalim Paşa'nın ikinci oğludur. Şûra-yı Devlet üyeliği, kardeşi Said Halim Paşa'nın sadrazamlığı sırasında Bursa valiliği, 1915'te de nafıa nazırlığı görevlerinde bulundu. Mondros Mütarekesi'nin ardından iki yıl Mal-ta'da sürgün kaldı. Bir süre İstanbul'da oturduktan sonra Mısır'a döndü. c, IV:56c, 60c, VIL551c. Ugili maddeler: Abbas Halim Paşa Köşkleri L8b Mısır Apartmanı V:448c Abbas Halim Paşa Köşkleri mad. L8b, V:448c. ilgili madde: Aznavur, Hovsep 1:51 la Abbas Hilmi Paşa (ö. 1854) IV:59c.
II:534a, IV:12b, 59c, 6lc. Abbas Paşa (1813, Cidde - 1854, Kahire) Mısır valisi. Mehmed Ali Paşa'nın torunudur. Batılılaşma yönündeki yeniliklere karşı politikalar izledi. Avrupa devletlerine tanınmış ticari im- Abbas Vesim Abdullah Paşa tiyazları kaldırdı; harcamaları kıstı ve vergi yükünü hafifletti. Kırım Savaşı sırasında yardımcı birlikler göndererek Osmanlı Devleti'ne bağlı kaldı. Abbas Vesim mad. I9c, III-.5a. Abbasağa Mezarlığı ve Parkı mad. L 10a, VI:224b. Abbasoğlu, Behiç Sadi (1928, Kemah) İşletmeci. Yüksek Ticaret ve Ekonomi Okulu'nu bitirdi. Kemah belediye başkanlığı yaptı. 17-18. dönem (1983-1991) istanbul milletvekili olarak parlamentoda bulundu. ABC Kitabevi IV:268a, VII:203a. Abdal Yakub Tekkesi mad. I:10c, IV;43c, 372c, VII:113b, 130c. Abdalan-ı Rum ilgili madde: Bektaşilik IL131a Abdallar II:5l4b.
II:106c.
Abdî Çelebi Camii mad. 1:12a, Vl:431b. Abdi Çelebi Mahallesi Fatih llçesi'nde yer alır. Hacı Evhadettin, Hacı Hamza, Ali Fakih, Koca Mustafa Paşa, Hacı Hüseyin Ağa ve tmrahor mahalleleriy-le çevrilidir. Nüfusu (1990) 6.222'dir. Abdî Dede (ö. 1631, Sim) II:l69b, IIL362a, IV:483a, V:424c. İlgili madde: Kasımpaşa Mevlevihanesi IV:482c Abdî Efendi (ö. 1591, Şeyh Finikeli) V-.149b, 397c. Abdî Efendi (Basmacı) (1787, istanbul -1851, istanbul) Bestekâr. Çocukluğunda Kapalıçarşı'da bir yemeni basmacısının yanında çalışması nedeniyle "Basmacı" diye anılmıştır. Sesinin güzelliğiyle dikkati çekerek 1805'te III. Selim tarafından Enderun'a alındı. 1808'de padişah müezzini oldu. Muzı-ka-yı Hümayun'da öğretmenlik yaptı. Başlıca eserleri rast "Senin aşkınla çak oldum", "Sevdim yine bir nevcivan" ve mahur "Gülşen-i ezhar açtı her ya-na"dır. V:56lb. Abdî Efendi (ö. 1902) VII:113b. Abdi İbrahim bak. Barut, Abdi İbrahim Abdi İbrahim İlaç ve Ticaret AŞ ilgili madde-. Barut, Abdi İbrahim II:67c Abdi İbrahim Laboratuvarı İlgili madde-. Barut, Abdi İbrahim II:67c Abdi İpekçi Spor Salonu mad. L12c. Abdî Kaptan Çeşmesi Kasımpaşa'da, Zincirlikuyu Caddesi üzerinde, Gedik Abdi Camii'nin önündedir. Bahriye ümerasından Abdi Kaptan (ö. 10397 1629), tarafından yaptırılmıştır. Eski şeklini kaybetmiş olan çeşmenin teknesi yol seviyesinin altında kalmıştır. Esas suyu kesilerek, yan tarafına eklenen bir musluk ile şehir suyuna bağlanmıştır. Haşimî tarafından yazıldığı anlaşılan 1032/1622 tarihli kitabesi aynataşının üstünde muhafaza edilmiştir. Abdî Paşa (Tevkiî) (?, ? - 1692, Sakız) Devlet adamı, tarihçi ve şair. IV. Meh-med döneminde önemli saray görevlerinde bulundu. "Vakanüvis" unvanının verildiği ilk kişidir. Döneminin günlük olaylarını anlatan Vakayina-me'sinin yanısıra devlet teşrifat ve teşkilatına ilişkin Tevkiî Abdurrah-man Paşa Kanunnamesi 'yle tanınır. VI:29a.
Abdi Subaşı Mahallesi Fatih İlçesi'nde yer alır. Küçük Mustafa Paşa, Müftü Ali, Hatip Muslihittin, Tevkii Cafer, Tahta Minare mahalleleri ve Haliç'le çevrilidir. Nüfusu (1990) 4.435'tir. Abdî Subaşı Mescidi Fatih İlçesi'nde, Fener'de, İncebel Sokağı ile Abdi Subaşı Sokağı'nın kesiştiği köşede bulunuyordu. II. Mehmed (Fatih) dönemi (1451-1481) ileri gelenlerinden Abdi Subaşı tarafından 15. yy'm ikinci yarısında yaptırılan ve 1539 yangınında harap olan mescit, I. Süleyman (Kanuni) (1520-1566) döneminde Kırkçeşme Bina Emini Mahmud Ağa tarafından Mimar Sinan'a yeniden yaptırılmıştır. "Mahmud Ağa Camii" ve "Kuburbeli Camii" isimleriyle de tanınır. 19. yy'm sonundaki büyük onarımda Mimar Sinan dönemi özelliklerini yitirmiştir. Ahşap, aşıbo-yalı ve kare minareli mescit, 1941'deki Fener yangınında yanmıştır. Günümüze kare planlı minare harabesi ile sıvası dökülmüş çeşme kaidesi kalmıştır. Abdî Tarihi I:18c. Abdullah (Derviş) II:175b. Abdullah (ö. 1488, Kastamonî) II:398b. Abdullah (ö. 1660, Sarı) mad. 1:13a, 28a, 44b, 191a, IL394c, 422b, 510c, IV:138c, V:179a, 384b. Abdullah (ö. 1669, Hace) VL36b. Abdullah (ö. 1710, Himmetzade) II:107b. Abdullah (ö. 1731, Yedikuleli) mad. L 14a, V:354b, 364c, VL158c, VII:4l2c. Abdullah Ağa (Bostancıbaşı) II:201a, 201c. ilgili madde: Kısıklı Camii V:6c Abdullah Ağa (ö. 1724) VL96b. Abdullah Ağa (ö. 1764) IV:431c. Abdullah Ağa (ö. 1811, Şeyh) FV:74b. Abdullah Ağa (ö. 1840) I:l4b, II:201a.
dullah ekolünün ünlü hattatlarından Ağakapılı İsmail bin Ali'dir. İlk yazı derslerini babasından aldı. Daha sonra Seyyid Abdullah Efendi'den ders alarak Hafız Osman ekolüne döndü! Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi'nin kâtiplik hizmetinde bulunduğu için hocalar arasına katıldı. Şairliği vardı. Musikiye düşkündü. Eserleri yaygın değildir. Abdullah bin Münazü (ö. 940) V:380c. Abdullah Biraderler mad. I:l4c, 15b, 40a, 268c, III:329a, IV:445a, VL436b, 480c, VTİ:217a. Abdullah Bosnavî (ö. 1644) V:383b. Abdullah Cevdet (1869, Arapkir - 1932, İstanbul) Düşün ve siyaset adamı. Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisi ve Mek-teb-i Tıbbiye'den mezun oldu. 1889' da, daha öğrenciyken İttihad ve Terakki Cemiyeti'ne girdi. Birçok kez tutuklandı ve sürgüne gönderildi. Bu sürgünlerden birine gönderilirken Paris'e kaçtı. Meşveret ve bu gazetenin Fransızca ekinde makaleler yazdı. 1897'de Cenevre'deki Jön Türklere katıldı. Osmanlı gazetesinin redaktörlüğünü yaptı. Cemiyet ile Osmanlı hükümetinin anlaşması üzerine bir süre Viyana Sefareti tabipliğine getirildi. Ancak sefirle arası açılınca 1903'te Avusturya'dan sınır dışı edildi. Cenevre'de daha sonra da Kahire'de İçtihat dergisini yayımladı. Osmanlı hanedanı aleyhindeki yayınları büyük tartışmalara yol açtı. Bu sırada Prens Sa-bahaddin'in grubuna yakınlık duydu. II. Meşrutiyet'ten sonra, 19H'de İstanbul'a döndü. Shakespeare'in oyunlarını Türkçeye çevirdi. Dine karşı tutumu nedeniyle dergisi sık sık kapatıldı. 60 kadar telif ve çeviri kitabı bulunmaktadır. IV: 189a, VTI:449a. Abdullah Dihlevî (ö. 1824) VL36b. Abdullah Efendi (Çelebi, Ruznameci) L12a, VH:496b. Abdullah Efendi (ö. 1488, Seyyid) VII:553a. Abdullah Efendi (ö. 1570, Şeyh) VII:552c.
V:465c. Abdullah Efendi (ö. 1624) VI:301b. Abdullah Efendi (ö. 1657, Zakirzade) II:395a, VI:519c. Abdullah Efendi (ö. 1658, Seyyid el-Hac) V:397c. Abdullah Efendi (ö. 1710) II:414c, VI:533c. Abdullah Efendi (ö. 1733) W:125c. Abdullah Efendi (ö. 1742) W:109c. Abdullah Efendi (Yenişehirli) (?, Yenişehir/Mora ? - 1743, İstanbul) Şeyhülislam. İlmiyenin çeşitli kademelerinde görev yaptıktan sonra fıkıhtaki ge- niş bilgisi nedeniyle fetva eminliğine, ardından Anadolu ve Rumeli kazaskerliklerine atandı. 1718-1730 arasında şeyhülislamlık yaptı. Lale Devri' nin şeyhülislamıdır. Matbaanın kurulmasıyla ilgili fetvayı vermiştir (1727). Fetvaları Bebçetü 'l-Fetâvâ adıyla bir araya getirilmiştir. Ayrıca Mir'at haşiyesi vardır. Abdullah Efendi (İsazade) (?, İstanbul -1750, Medine) Kazaskerlik rütbesine kadar yükseldi. Medine kadısı iken öldü. İ654-1691 arasında meydana gelen olayları veren bir Osmanlı tarihi yazdığı bilinmektedir. Abdullah Efendi (ö. 1767, Kazasker, Seyyid) VII:177c. Abdullah Efendi (ö 1785, el-Hac) IV:399b, 440c. Abdullah Efendi (ö. 1794) VI:329b. Abdullah Efendi (ö. 1828, Dürrîzade) IV:447a. ili madde: Dürrîzadeler IILllOc
Abdullah Efendi (ö. 1929, Şeyh) VII:383c. Abdullah Efendi (Şeyh, Çankınlı) VL5l6c. Abdullah Efendi (Şeyh Seyyid Hacı Hoca) VL199c. Abdullah Efendi (Tosunzade) V:185a. Abdullah Efendi (Yorgana) IV:449a. Abdullah Efendi Lokantası mad. I:16b, IV:271a, V:222a, VL4b. Abdullah Efendi Medresesi Fatih İlçesi'nde, Nişanca Caddesi'nde, Nişancı Mehmed Paşa Camii'nin karşısında bulunuyordu. Banisi 1126-27/1714-15'te Anadolu kazaskerliği yapan Abdullah Efendi'dir. Günümüzde, medresenin bulunduğu yerde Ahmet Ra-sim Ortaokulu bulunmaktadır. Abdullah Efendi Tekkesi Eyüp İlçesi'nde, Rami-Eyüp yolundadır. Muhtemelen 19- yy'ın son çeyreğinde Rıfaî tarikatından Şumnulu Şeyh Abdullah Efendi tarafından faaliyete geçirilmiştir. Abdullah Efendi'nin Şumnu Med-resesi'nde müderrislik yaptığı, İstanbul'a geldikten sonra burada bulunan evini tekke olarak kullanmaya başladığı, kendisinden sonra oğlu Şeyh Mehmed Efendi'nin bu görevi sürdürdüğü, tekkenin mensupları arasında son dönemin ünlü hafızlarından Sami Efendi'nin de (ö. 1943) bulunduğu tespit edilmektedir. İstanbul tekkelerinin dökümünü veren kaynaklarda adı geçmeyen bu ev-tekke üç katlı ahşap bir yapıdır. Abdullah el-Hudrî Türbesi mad. Ll 7a, VI:405b. Abdullah Felahı Efendi (ö. 1850, Mu- danyalızade) V:l49b.
ilgili madde: Galib Paşa Camii III:373b Abdullah Hamdi Bey (ö 1899, Müh sinzade) IV:371a. Abdullah Hindî (ö. 1836, Şeyh el-Hac, Mali Şah) IV:74b. Abdullah Hulusi Efendi (ö. 1884) V:386b.
III:390c. Abdullah Kaşgarî (ö. 1760) I:28b. Abdullah Mekkî IV:2l6c. Abdullah Nailî Paşa (1698, İstanbul -1758, Mekke) Devlet adamı, tarihçi ve şair. Üç ay süren sadrazamlık (1755) görevinden uzaklaştırılarak Sakız'a sürüldü. Ardından bağışlanarak sırasıyla Girit, Selanik ve Cidde valiliklerine getirildi. Osmanlı protokol kural ve geleneklerini içeren Defter-i Teşrifat adlı kitabını daha sonra genişleterek Mukaddeme-i Kavanin-i Teşrifat'ı yazdı. Topkapı Sarayı'ndaki Kubbealtı üzerine bir kitapçık hazırladı. VI:155c. Abdullah Necib Dede (ö. 1836, Seyyid) V:429a, VII:348b. Abdullah Nidaî Kaşgarî (ö. 1760) IV:398c, 485c, VL35c. Abdullah Paşa (?, ? - 1735, Bogaverd) Serasker. Köprülü Fazıl Mustafa Pa-şa'nın oğludur. Vezir rütbesiyle Mora, Tebriz, Kandiye, Bender ve Mısır seraskerliklerinde bulundu. Nadir Şah' la Bogaverd yakınında yapılan savaşta öldü. V:94c.
Abdullah Paşa (Muhsinzade) (?, ? -1749, Travnik) Vezir. Çeşitli idari ve askeri görevlerde bulundu. 1730'daki Patrona Halil Ayaklanması'ndan sonra yeniçeri ağalığına getirildi. Ardından Anadolu'nun şakilerden temizlenmesiyle görevlendirildi. Askeri gücünden çok devlet işlerini ustaca yürüt-mesiyle ünlüydü. V:249a.
Abdullah Paşa (ö. 1756) VI:4lb. İlgili madde: Özbekler Tekkesi VL199c Abdullah Paşa (?, ? -1761, Halep) Sadrazam. Aydın'daki Sarıbeyoğlu çetesini bastırarak üne kavuştu. Ağustos 1747'de atandığı sadrazamlık göre- Abdullah Paşa Konağı 4 5 Abdülhamid n Çeşmesi vinde iki buçuk yıl kaldı. Daha sonra çeşitli yerlerde valilik yaptı. V:251a.
Yüklə 13,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|