Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012
Yüklə 2,61 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Peyğəmbərlər və dini şəxsiyyətlər haqqında
- Pirlər və ocaqlar haqqında
- Tarixi şəxsiyyətlər haqqında
- Müxtəlif mövzulu rəvayətlər
- II. VERGİLİ ADAMLAR
- IV. ETNOQRAFİK MƏTNLƏR
- VII. LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin haqqında
- Şah Abbas haqqında
- Kəbirlilər haqqında
- Müxtəlif mövzulu lətifələr
- VIII. ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR
- NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ
- Səbinə İsayeva Kompyuterdə yığan: İlahə Cəlilova Korrektor: Könül Əliyeva Elnarə Əmirli
BAŞLIQLAR İnstitutdan 3 Tərtibçilərdən 6 I. MİFLƏR, ƏFSANƏ VƏ RƏVAYƏTLƏR İnsanın yaranması 15 Mizan-tərəzi 16 Gün və Ay 16 Şeytan 17 Allah bərəkət paylayır 17 Karvanqıran ulduzu 17 Ülkər ulduzu 17 Qadınların şikayəti 18 Çörəyin ərşə çəkilməsi 19 Nəhəng insanlar haqqında 20 Kişilərin sancısı 20 İnsanlar necə gözüqıpıq oldu? 21 Haramlıq necə yarandı 21 Pərvanəyə dönən çoban 22 Qanlıgöl əfsanəsi 22 İsaq-musaq quşu 22 Üç qardaş 23 Kəmənd qayası 23 Kəkliyin ayağı niyə qırmızıdır? 23 Dovşan harın-qarının pişiyidi 24 Hal haqqında 24 Cin haqqında 32 Qaraçuxa 37 Taxtım taxt olunca, baxtım baxt olsun 38 Xıdır Nəbi 39 Ovçu Pirim 40
Məhəmməd peyğəmbərin Həcc ziyarəti 42 Məhəmməd peyğəmbərin doğuluşu 43 Gavurun peşmançılığı 44 İçkinin haram buyrulması 44 Peyğəmbərin qarğışı və alqışı 45 Məhəmməd peyğəmbərin ölümü 45 Yazıya ofsanat 46 Dünya daşqını 47 Nuh peyğəmbərlə ilan 49 Davud peyğəmbər 50 Süleyman peyğəmbərlə Rüstəm Zal 51 Süleyman peyğəmbərin ölümü 52 İbrahimxəlil peyğəmbər 53 İsmayıl peyğəmbər 54 Yusif peyğəmbər 59 Tük gətirən adam 59 Musanın allahlıq istəyı 60 Allahdan küsən çoban 60 Hər kəsin öz şəxsiyyəti var 61 Həreylan 62 Əlinin andı 62 Yerin-göyün ağırlığı 62 Həzrət Əliynən gavur 63 Qılınc kəsməz Əli 64 Həzrət Əlinin ölümü 64 Ağ divin barmağını çatan Əli 65 Günü günortadan qaytaran 66 İnadkar gavur 67 Həzrət Əlinin evlənməsi 68 Can Qənbər 68 Kim qüvvətdi padşahdı? 69 Həzrət Əlinin Ümbülvəninlə evlənməsi 70 Yesən qismətindi, yeməsən yox 71 Qocaya ehtiram 71 İnşallahsız iş olmaz 72 Pirlər və ocaqlar haqqında Hacı Qaraman 72 Hacı Qasım Çələbi 86 Alı Çələbi 96 Yəhya Çələbi 99 Yasin Çələbi ...100 Mir Sədi ağa ...100 Mir Məhəmməd ağa ...101 Mir Həmzə Nigari ...102 Seyid Həsən ağa ...103 Seyid Füqəra ...115 Həmzə bulağı ...119 Dağyunus ...120 Qara Pirim ...122 Seyid Yəhya ...123 Seyid Əmrah ...125 Şıx Əhməd baba ...125 Əli bulağı.... ...126 Mazan nənə ...126 Aşıq Qurbani piri ...128 Seyid Əli ...129 Qarqışlaq piri ...130 Molla Alı ...131 Gordu baba ...131 Seyid Əbil ...131 Seyid Rza ocağı ...132 Seyid Heydər ağa ...132 Lələ ocağı ...134 Cəbrayıl ata piri ...134 İmam ocağı ...135 Hacı Məcnun ...135 Kəmər Qoşmar ...135 Pir dərəsi ...136 Yal piri ...136 Qaradəyə piri ...137 Qırxlar piri ...138 Dağdağan piri ...138 Mərmər piri ...138 Şıx ata ...138 Pir Avıd ...139 Fatma nənə ...139 Çaxırlı ocağı ...139 Ərəstə ocağı ...140 Düldül piri ...140 Qeyri-müəyyən şəxsli övliyalar ...140
İsgəndər ...141 Şah Abbas ...144
Sarı Aşıq ...146 Aşıq Ələsgər ...148
Gürcühani ...150 Ətyeməzli kəndi ...150 Ana-bala qayası ...150 Çaylı kəndi ...151 Hacılar kəndi ...151 Müxtəlif mövzulu rəvayətlər Qışın dostluğu ...151 İnam ...151 Yaxşı qonşu ...152 Salavat çəkməyin savabı ...153 Gölə qələm sancan ...154 Cənnətin qapısını birinci açan ...154 Yonqarına bərəkət ...155 Min şükür ...155 Xeyir əməl ...156 Ağlarsa, anam ağlasın ...157 Ayının qızı oğurlaması ...158 İlan davası ...158
Göz ətinin təmizlənməsi ...160 İlan tutan seyidlər ...160 Fala baxma ...163 Buta vermə ...163
İlan duası ...164 Qurdağzı duası ...164 Uşağın çilədən çıxarılması ...165 IV. ETNOQRAFİK MƏTNLƏR ...166 V. İNAMLAR, YASAQLAR ...174 VI. NAĞILLAR ...179 Qolunda qırx kəlin gücü olan kişi ...179 Heyvanların dili ...181 Tülküynən Tozdu bəyin nağılı ...184 Məleykəylə evlənmiş oğlan ...187 Qaraçuxasını axtaran kasıb ...188 İsgəndər ...192 Kasıbın qisməti ...194 Naxırçının nağılı ...197 Ölünün şahidliyi ...200 Çobanın Həcc ziyarəti ...201 Allah görür ...202 Peyğəmbərin qürrələnməsi ...203 Süleyman və ahular ...205 Süleymana qalmayan dünya ...206 Quş sümüyündən ev ...209 Musa Allahı qonaq çağırır ...212 Allahın hörmətli bəndəsi ...213 Cənnət xidmətçisi ...217 Borclunu borcdan qurtaran Əli ...219 Əlinin divanı ...222 Həzrət Əli ilə Cinni Cəfər ...223 Əzrayılın qardaşlığı ...225 Nişanlısını itirmiş ilan ...229 Şah Abbas və oğrular ...232 Şah Abbasla üç bacı ...233 Şah Abbasla pinəçi ...235 Şah Abbasla bostançı ...236 Şah Abbasla soyğunçular ...243 Nuşirəvan padşah ...245 Bir qaz olsa, yolarsanmı? ...248 Allahdan istəyən Şah Abbas ...251 Qocaların öldürülməsi ...252 Hücürəvan padşah ...254 Hər vilayətdə bir ev tik ...258 Bu günü də belə itirdik ...258 İnəyin qarnındakı buzov ...259 Ağlımı alınca, pulumu al ...260 Loğman ...261 Quş dindi, nə apardı ki, mən də dinim ...268 Mənə rəhm eliyən, Allah sənə zülm eləsin ...269 Dağyunusun xəzinəsi ...270 Kor canavarın qisməti ...271 Fərasətli qardaşlar ...274 Dilimi mehribançılığa öyrədirəm ...282 İnsan nəslinə çəkər ...285 Üzlü qonaq ...289 Mollaynan Keçal ...293 Keçalnan Kosa ...296 Şərikli kömbə ...303 Yeddi korun nağılı ...308 Döyülən axmaq ...312 Toyuq oğrusu ...314 Naşı oğru ...316 Padşahın baş ağrısı ...319 Qoşunbasan ...320 Özgəsinə quyu qazan özü düşər ...321 Axmaq canavarın nağılı ...323 VII. LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin haqqında ...325 Ulaq gəlir, kəs qabağını ...325 Ölü də halva yeyər? ...325 Maa da inəyim qaldı ...327 Onsuz da düşəcəkdim ...328 Arvad gətirib ...329 Mollanın tərs oğlu ...329
Arvad feli ...329 Qurumsaqların yoldaşı ...331 Başını aldadıb uduram ...332 Arvada sirr vermək olmaz ...332 Əmanətə xəyanət ...334 Allah-tala bimir nə vaxt yağdırmaq lazımdı? ...335 Mayama ziyan eliyir ...336 Müsəlmanların Allahı ...336 Dəryadan çıxan əl ...337 Qiymətli kəllə ...338
Şah Abbas və Kəlniyət ...399 Şah Abbasla bərəçi ...340
Abdal Qasımla erməni aşığı ...342 Bir qarıngah oxuyun ...342
Lahıclıların duz əkməsi ...343 Lahıclıların odun yığması ...344
Şığıdığın bəsdi, bir az da qanad çal ...345 Bu nə qəşəng moskviçdi ...345 Mənimki də noldadı ...346 İstini içəri verir, tüstünü çölə ...346
Kəbirlinin çomağını qalaylatması ...346 Kəbirlinin ağsaqqalı ...348
Dağ boyda olardı ...348 Elə toxumdu ki... ...349 Uşaqları suvarmağa gətirmişəm ...349 Əl çəkin yaxamdan ...350 Qoyun isinək ...351 Müxtəlif mövzulu lətifələr Başın qoltuq görməyib ...352 Qazının bölgüsü ...354 Molla sənin dayındı ...356 Molla itə dua yazır ...356 Xərcin-xurcun nə çıxır? ...357 Sən sənsənsə, bəs mən kiməm? ...357 Kişisən, stolun haqqını ver ...358 Qırqovul deyib yeyirəm ...359 Deyingən ər ...360 İki aşığın deyişməsi ...361 Məni suya aparın ...364 Mən çərdəyi çıxardıb atdım ...365 Bu günün qabağında qar durar? ...365 Qoydum, qaçdım ...366 Tülkü tülkülüyünü bildirincə ...367 Korun ürəyindən keçən ...367 Gəlinin abidi yoldan çıxartması ...367 Peyğəmbərin qarğışı ...368 Uşağın çörəyini əlindən alırsan ...369 Məni görəndə lal olursan ...369 Daş dillənəndə sən də dillən ...369 Rəiyyət oğluna gedib oynuya-oynuya gəz ...370 Onsuz da əlli qəpik verəcəm ...370 Xəbəri padşaha necə çatdırmalı? ...371 Deyirsən, heç eləmirsən ...371 Heç nə ...371 Arvadı necə ağıllandırmalı? ...372 Bizə işdəsin, biz də onnan yeyək ...374 Ay qız, qızı qızdan al, qızı qıza ver ...374 Deyirsən, yəni aşıqlı eliyərdim? ...374 Boşboğaz insanlar ...375 Şahım, ayaqyolundakı söz ...376 Aşıq gördüyünü çağırar ...376 Düy şalıma, at dalıma ...377 Korun könlündəki ...378 VIII. ATALAR SÖZÜ VƏ MƏSƏLLƏR ...379 IX. DEYİMLƏR ...393 X. TAPMACALAR ...395 XI. BAYATILAR ...400 XII. LAYLALAR, NAZLAMALAR ...428 XIII. CIRNATMALAR ...430 XIV. BAĞLAMALAR ...431 XV. DÜZGÜLƏR ...432 NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ ...436 SÖYLƏYİCİLƏR HAQQINDA MƏLUMAT ...445 Qarabağ: folklor da bir tarixdir, I kitab (Ağdam, Füzuli, Ağcabədi, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Laçın və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor örnəkləri). Bakı, “Elm və təhsil“, 2012. Nəşriyyat redaktoru: Səbinə İsayeva Kompyuterdə yığan: İlahə Cəlilova Korrektor: Könül Əliyeva Elnarə Əmirli Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru: Ruhəngiz Əlihüseynova Kağız formatıI: 70/100 1/16 Mətbəə kağızı: №1 Həcmi: 38,75 ç/v Tirajı: 400 Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Elm və təhsil” NPM-də ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. * düzqulusuna çıxmaq– arxası pirə tərəf çıxmaq çərən – qarağan bitkisinin bir növü ağıl – qoyunun yayda saxlandığı yer * yatax – qoyun, mal-qara saxlanılan yer. onuçün – onun üçün Üç qardaş – Arazın o tayında yerləşir. Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı kəndi ilə üzbəüzdür. ərsin – xamır kəsmək üçün alət Mehdili – Cəbrayıl rayonunda kənd vərən – sıra, cərgə ** cəvərən – söyüd çubuqlarından düzəldilmiş səbət alınça – alça kafarın – kafirin hadıx - mamaça qəjir – ət yeyən quş kürər sözü – “Türkün məsəli” sözünün qarşılığı olaraq işlənir. incilas – iclas şahaddıxdı – qənimətdi ** yalav – alov * ayaxçı – qulluqçu * zılqa – çağa ** xıxırtmaq – yerə çökürtmək, yerə oturtmaq Həreylan – Xələfli kəndinin xalq arasındakı adıdır. Mavıyalar – Müaviyənin adamları çatan – bağlayan müstəriymiş – şikəst imiş ** təkin vurmaq – ayaqla atı mahmızlamaq şuğulzum – səbəb, bais ** bikirrəşməmiş – bərkiməmiş * Araz Maşanlı – Cəbrayıl rayonunun Arazqırağı kəndlərindən biridir. * ağzı partav – söyüşkən * Xanlıx – Qubadlı rayonunda kənd ** Mirlər – Qubadlı rayonunda kənd * Çələbilər məktəbi – Cəbrayıl rayonunun Çələbilər kəndində olub. Sovet dövründə dağıdılıb. * qoca – nənə * Akara – Zəngilan rayonunda kənd. * Güllücə – Ağdam rayonunda kənd * yığıntı çalxalamaq – nehrə çalxalamaq * kəsik - züryətsiz * Qarqışlaq piri – Cəbrayıl rayonunun Xələfli kəndində yerləşir. ** kalafa – xaraba qalmış ev *** illaf – ən çox, lap çox **** duağ – dördayaq Seyid Heydər ağa – Məzarı Ağcabədi rayonunun Hacılar kəndindədir. İmam ocağı – Füzuli rayonunda yerləşir. Zəngilan rayonunun Vejnəli kəndində yerləşir. ağ – ahu * Stansiya Xələfli kəndində yerləşir. deyinni – niyyət ** girəvəsi – fürsəti * Ərəstə ocağı – Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı kəndində yerləşir. ** suabdı – savabdı Hacılar kəndi – Ağcabədi rayonunda yerləşir. ** Xudapirim – Xudafərin təlis – dəsmal palaçı – bərəçi yelini gələndə – döşü şişəndə silkirdi – götürürdü, təmizləyirdi * Bu mətn Bərdə rayonunun Dəymədağıldı kəndindən qeydə alınıb. kirəv - girov * hampazor – varlı, güclü adamlar şəkkini – soyuqluğunu koka – kökə üzürlüdü – hamilədi yediyarıdı – yadigarıdı çavıstan – qarğıdan tikilən dam * cirə – norma somuya – daxma lalayı çalır – fit çalır * dinivalni – növbətçi, qarovulçu Rəncbərlər – Ağcabədi rayonunda kənd mərəh – tikili kümə – koma * Söyləyici ikinci və üçüncü hekayələri unudub. surunçax – sürüşkən gürgəliyəndi – pusandı, izləyəndi şinnik – kənd, oba * bardon – səbət dav gəlillər – üstün gəlirlər ** zividi – tamam, başdan ayağa * ənbiz – qalaq, topa bəlirliyir – işarələyir, nişanlayır izana – tamam, başdan-ayağa gənəşir – məsləhətləşir pışkı – mişar ** sorux-morux – ağ mələfə Söyləyici lətifənin əvvəlini sonradan xatırlayır. Laçın rayonunun Ağanus kəndinin xalq arasındakı adı Laçın rayonunda kənd çidar – atın ayaqlarını bağlamaq üçün kəndir bəsdi – saxsı küpə dəngəsiynən – topasıynan * qavza – topa ** zəyzəyaa – üstü açıq qoyun saxlanan yer ** qarğaşa – qayğısı ** əriş, arğac – xalça toxunanda istifadə olunan iplər *** lət – xəstəlik **** ərgən – yetkin qaytağa – qadağa ** güjürrüyən – çalışan, güc verən həjətnən – alət ** höjətnən – zor, güc *** uanda – avanda * qəysəvə – qurudulmuş ərikdən hazırlanır ** mav-daray – parça növləri mağdurum – qazancım qavğası – qayğısı ** qayquluya – qayğılı adam tab – dağın beli extilat – söhbətləşmək sazanda – saz çalan kiradan – kirə verən ** poşt – poçt yava – açıq-aydın bağam – yetişdi, pardaxlandı ** vağam – soldu, viran oldu *** gəyən – geniş düzənlik **** soruğ – iri sırıxlı, içi pambıqlı geyim çimən – çəmən gözədə – yamacda gərdənə – belə ** qabacan – çoxlu *** qamığ – çoxlu əvəndə – bəlalı ** maf – parça növü ** bozdaşa-bozdaşa – ağlaşa-ağlaşa 396 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|