Kamran NƏZİRLİ
Yüklə 0,93 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Heç kim heç vaxt ölmür
- ISBN 978 9952 28 040 1 © K.Nəzirli, 2010 Dünya nəsri nümunələri Kamran Nəzirlinin tərcüməsində
- Telman Vəlixanlı
- Dil açan xatirələr
İngiliscədən çevirəni və tərtibçisi:
Məsləhətçi: Zeydulla Ağayev filologiya elmləri doktoru, professor Heç kim heç vaxt ölmür (Tərcümələr toplusu) /Tərc. ed. K.Nəzirli. – Bakı: Mütərcim, 2010, 228 c. Kitaba dünya ədəbiyyatının klassik və müasir nümayəndələrinin bir neçə əsəri daxildir. Burada Azərbaycan oxucusunun yaxşı tanıdığı C.London, C.Qolsuorsi, E.Heminqvey, U.Folkner, O.Uayld, S.Moyem kimi klassiklərlə yanaşı, müasir Nobel mükafatçılarından H.Pinter və Q.Markesin də əsərləri təqdim olunur. Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzəzrdə tutulmuşdur. Həmçinin, о, tələbə və müəllimlərimiz, tərcümə mütəxəssislərimiz üçün də faydalı ola bilər. ISBN 978 9952 28 040 1 © K.Nəzirli, 2010 Dünya nəsri nümunələri Kamran Nəzirlinin tərcüməsində Kamran Nəzirli müasir orta yaşlı ədəbi nəslin istedadlı nümayəndələrindən biri kimi oxucular tərəfindən daima rəğbətlə qarşılanır. O, hərtərəfli və geniş yaradıcılıq diapazonuna malik yazıçıdır. Geniş ədəbi ictimaiyyət onu Qarabağ müharibəsi mövzusunu, xalqımıza qarşı yönəlmiş kütləvi qırğınların, erməni faşistləri tərəfindən dağıdılan və yandırlan ellərimizin və kəndlərimizin, ürəyinə dağ çəkilən insanlarımızın acı taleyini Azərbaycan və dünya oxucusuna obyektivcəsinə çatdırmağa çalışan müəllif kimi tanıyır. Biz dəfələrlə vurğulayır və ədəbiyyat adamlarımızı qınayırıq ki, onlar Qarabağ həqiqətlərini, kütləvi qırğın səhnələrini, bəşər övladının, Allahın yaratdığı bəndələrin və Azərbaycan deyilən məkanda dünyaya göz açmış insanların xəstə psixologiyaya malik və Yaradanın özü tərəfindən qarğanmış bədniyyət ermənilər tərəfindən təcavüzünü inandırıcılıq və çevikliklə dünyaya car çəkə bilməmişik. Təbii ki, hər işdə tələbkarlıq, skeptiklik, özünütənqid müsbət nəticələrə gətirir. Amma Kamran Nəzirli və onun kimi onlarla söz adamının bu mövzuda zəhmətinin üstündən xətt çəkmək ədalətsizlikdir. Onun Azərbaycan və ingilis mətnləri ilə tanış olduğum «Qoca uşaq» hekayəsi xalqımıza qarşı planlı şəkildə aparılan soyqırım siyasətini və ədalətsiz müharibəni canlı və olduqca inandırıcı şəkildə əks etdirən nəsr nümunəsidir. İyirminci əsrdə, Avrasiyanın göbəyində, dünyaya demokratiya, qloballaşma, gender siyasəti, nüvə silahlarının coğrafiyasının genişlənməsi, terrorizm düşərgələrinin artması və nə bilim hansı problemləri car çəkən aparıcı dövlətlərin gözü qarşısında bir xalqın öz evinin içərisində 20 ildən artıq davam edən sürgünlük həyatını, buna aparan yolu, Azərbaycan insanının kütləvi halda məruz qaldığı mənəvi-psixoloji sarsıntıları görmək və duymaq üçün az iş görülmür. Məgər dünyanın başbilənləri informasiya-kommunikasiya əsrində kitab oxumurlarmı? İnternet saytlarındakı sənədli, elmi, bədii materiallara baxmırlarmı? Peyklərlə bütün qitələrə səsimizi çatdıran radio və televiziyalarımızın Qarabağ harayını və həqiqətini eşitmirlərmi? Əlbəttə, görürlər və eşidirlər. Onlar H.Mirələmovun, K.Nəzirlinin, E.Hüseynbəylinin rusca və ingiliscə çap olunmuş hekayə və povestlərini də oxuyurlar... Bu yerdə bir rus məsəlinin hərfi tərcüməsi yadıma düşür: «Suda boğulanların xilası onların öz əlindədir». Bəli, həm Qarabağ düyününün açılması, həm boşalmaqda olan kəndlərimizin qurtuluşu, orta və ali təhsilimizin ən qabaqcıl texnologiyalar və dəyərlər üzərində qurulması – bütün problemlərimizin həlli öz əlimizdədir. O cümlədən, övladlarımızın dünya söz xəzinəsinin ən gözəl nümunələrini öz dilində oxuması, texniki, elmi və tədris ədəbiyyatlarından şagird və tələbələrimizin qədərincə istifadə etmələri, gələcəkdə ana dilində İnternet resurslarının yaradılması üçün durmadan çalışmalıyıq. Azərbaycan insanına, ziyalısına, yazıçı və tərcüməçisinə önəm verilməsi, nüfuz sahibi kimi dəyərləndirilməsi milli ruhumuzun və insani duyğularımızın qurtuluşu üçün olduqca vacib məsələdir. Gəlin açığını deyək ki, bu cəhətlərin inteqrasiyasından, sosial, iqtisadi, mədəni və mənəvi-psixoloji sahələrin bir-birini tamamlamasından və harmonik olaraq həyat tərzimizə hopmasından hələ ki uzağıq. Əgər Prezident sərəncamı ilə nəşr olunan 150 cildlik «Dünya ədəbiyyatı seriyası»nın ilkin 1000 tirajına bir ildə ölkə üzrə cəmi 500-600 abunə yazılıbsa, bu, iqtisadi çiçəklənmə dövrünü yaşayan ölkə vətəndaşının mənəvi dəyərlər aurasına hələ ki qovuşmadığının göstəricisi deyilmi? Yəni bizlərə “Sevgi nağılı”(1991), “Doğmalar arasında” (1995), “Şeytan işığı”(2004), “Komada olan adam” (2007) və s. bədii nəsr kitablarının müəllifi kimi tanış olan yazıçı-tərcüməçi Kamran Nəzirlinin nəşriyyatın sifarişi ilə tərcümə etdiyi dünya ədəbiyyatı incilərinə adekvat oxucu marağı, tərcüməşünas və ədəbiyyatşünas yanaşmasının necə təzahür olunacağı barədə dumanlı təsəvvürlərə malikəm. Öz təcrübəmdən görürəm ki, bizdə bədii tərcümə kimi ağır yükün altına girmək də, kitabı nəşr etmək də, onun satış, marketinq və təbliği ilə məşğul olmaq da, kitabxanalara və kitab kollektoruna, təhsil müəssisələrinə yol tapmasına can yandırmaq da elə vətənpərvər naşir və tərcüməçinin üzərinə düşür. Kitaba daxil edilmiş ingilisdilli ədəbiyyat nümunələri – Con Qolsuorsinin «Alma ağacı» romanı, Cek Londonun, Oskar Uayldın, Edqar Ponun, Somerset Moyemin, Qabriel Qarsia Markesin, Uilyam Folknerin və digər müəlliflərin hekayə və povestləri – Azərbaycan oxucusuna və dilimizin özünə böyük töhfədir. Axı bu əsərlərin qəhrəmanları ilk dəfə azərbaycanca düşünür və danışır; orijinaldan tərcümə etməklə biz bu müəlliflərə daha yaxın olur, onları asanlıqla anlayırıq. Kamran Nəzirli öz tərcümə kitabında müəllifləri də müfəssəl şəkildə təqdim edib. İlk dəfə orijinaldan dilimizə tərcümə etdiyi bu müəllif və əsərlərin seçiminə də öz münasibətini bildirib. Təbii ki, orijinalın dilini mükəmməl bilən, özü də ingilis dili üzrə filoloji elmi dərəcəyə malik tanınmış nasirin dilimizə çevirdiyi əsərlər, onlara məxsus orijinallığın, üslub və poetikanın, obraz və xarakterlərin, realilərin dilimizə necə ustalıqla və hansı prinsiplərlə ötürülməsindən danışmağa lüzüm yoxdur. Qoy oxucu ön sözü və tərcümə əsərlərinin özünü oxumaqla kifayətlənməsin; bir vaxtlar rusca, bəlkə də ingiliscə, tanış olduğu müəllifləri öz doğma dilində daha dərindən anlasın və bədii əsərlərin gözəlliyini duysun. Buna görə dostumuz yazıçı-tərcüməçi Kamran Nəzirliyə də «sağ ol!» desin. Telman Vəlixanlı filologiya elmləri doktoru, professor 
Con Qolsuorsi (İngilis yazıçısı) Bəzən ingilislər onu “bizim Lev Tolstoy” adlandırırlar; onu bəyənməyənlər də var. Ona sadəcə “sağlam təfəkkürlü istedad” da demək olar. Amma bütün bu dəyərləndirmələr dünya ədəbiyyatının klassiki titulunu almış Con Qolsuorsinin yaradıcılıq potensialını nə artırır, nə də azaldır. O, təkcə “Forsaytlar sülaləsi haqqında Saqa1” trilogiyası ilə ədəbiyyat tarixində əbədi qalmışdır. Onun yazıçı dostu və tənqidçisi Cozef Konrad bir dəfə Cona yazır: “...sizin bütöv yaradıсılığınızda bir şey çatışmır: skeptisizm2. Skeptisizm ağlın, həyatın hərəkətverici qüvvəsidir; o, həqiqətə xidmət edir, sənətə gedən yoldur, nəhayət, qurtuluş deməkdir...” Buna baxmayaraq, Con Qolsuorsi öz yolu ilə getdi və öz prinsiplərinə sadiq qaldı. O, öz genişmiqyaslı yaradıcılığı ilə sübut etdi ki, “ağlın hərəkətverici qüvvəsi” və “incə sənətin yolu” böyük sevgi ola bilər, bir də həyat eşqi, başqa heç nə! Böyük yazıçı ölümünə az qalmış çıxışlarının birində deyirdi: “...həyat – möhtəşəm və cazibədar macəradır. Biz bu macəranı görmək üçün yalnız bir dəfə Naməlum stansiyaya qədər bilet alırıq... O yolda nə işlə məşğul oluruq, necə məşğul oluruq, o yol uzun, ya qısa olacaqmı – bunlar bizim xarakterimizin meyillərindən asılıdır... Əgər biz Sirrin üzünə qorxmadan, çəkinmədən baxmağı öyrənsək və eyni zamanda Göyün altında olan dünyada Ruhun əbədi hərəkətdə olmasını öyrənə bilsək... onda ömrümüzün hədər getmədiyini anlayarıq...” Con Qolsuorsi 14 avqust 1867-ci ildə İngiltərənin Surrey qraflığında Kinqston Hill şəhərində anadan olub; o, tanınmış və imkanlı bir ailənin- Con və Blanç Beyley Qolsuorsilərin oğlu idi. Məktəbi, kolleci, daha sonra isə Oksford Universitetini bitirir; o, vəkillik ixtisasına yiyələnir və vəkil kimi 1890-cı ildə işə düzəlir. Lakin hüquqşünaslıq onu cəlb etmir; bu sahədə çox qala bilmir və gəmi ilə səyahətə çıxır, Avstraliyanı, ABŞ-ı, Rusiyanı gəzir, Cənubi Afrikada olur. Səyahətlərinin birində o, Cozef Konradla tanış olur; Konradla dostluq onun ədəbi dünyagörüşündə böyük rol oynayır. Lakin onun ədəbiyyata gəlməsində əsas rolu Con Reskin oynadı; Reskinin burjua əxlaq normalarına qarşı romantik etiraz ideyalarının təsiri altında Con ilk hekayələrini yazdı. İlk nəsr kitabı Con Sincon təxəllüsü ilə 1897-ci ildə çap olundu. Yaradıçılığının ilk təcrübə mərhələsi 1904-cü ildə bitdi və elə həmin il Con bir-birinin dalınca bir neçə roman və dram əsəri yazır ki, onlar da yazıçıya uğur gətirir. Müasirləri Conu bəxti gətirən varlı yazıçı adlandırırdılar; çünki o, imkanlıydı, digər sənət adamları kimi pul və başqa şeylər sarıdan korluq çəkmirdi. O, azad və rahat şəkildə ürəyi istədiyi işlə məşğul ola bilirdi. Lakin bunu da qeyd edək ki, hər cür sosial rahatlığı Conu hər şeyə xor baxan adam, yaxud zəif yazıçı eləmədi. Əksinə, bu rahatlıq onu ədəbi aləmdə daha güclü yazıçı kimi tanıtdırdı; o, həyatın ən incə çalarlarını, ziddiyyətlərini, ailələrin, insanların ölməz xarakterlərini və həyat tərzlərini bədii sözün gücüylə ortaya qoydu və şöhrət qazandı. 1932-ci ildə yazıçıya dünya şöhrəti gətirən Forsaytlar Sülaləsi haqqında Saqa (1922) trilogiyasına görə Nobel mükafatı verildi və o, bu əsərdə özünün də mənsub olduğu zümrənin – burjuaziyanın əxlaq və psixologiyasını qələmə almışdı. Yazıçı özü deyirdi ki, “bu əsər əsasən sahibkarlar dünyasında Gözəlliyə və Azadlığa necə qəsd olunmasından” bəhs edir. Qolsuorsinin ən sevimli yazıçıları Turgenev, Lev Tolstoy və Mopassan olmuşdur. Con Qolsuorsi yaradıçılığının aparıcı mövzusu sevgi olub. Onun tədqiqatçıları təsdiq edirlər ki, yazıçının məhəbbətlə bağlı əksər əsərləri real həyatdan götürülmüş faktlar əsasında yazılmışdır, hətta bəziləri bunu yazıçının şəxsi sevgi macəraları ilə də əlaqələndirirlər. Lakin həqiqətdə isə Conun yeganə həyat yoldaşı Ada Nemesis olmuşdur. Con 1895-ci ildə əmisi oğlu Artur Qolsuorsinin arvadı Ada Nemesis ilə sevgi macərası yaşasa da o dövrün sərt qanunlarına görə onlar uzun müddət (təxminən on il) evlənə bilmirlər. Yalnız ailənin başçısı qoca Con (Qolsuorsinin atası) öldükdən sonra Ada öz ərindən ayrılıb Cona ərə gəlir. Onlar 1933-cü ilə kimi, Con Qolsuorsinin ölümünə qədər bir yerdə yaşayırlar. Ada ilə evlilik həyatı yaradıcılıq baxımından da uğurlu oldu. Ada gözəl musiqiçi idi, royalda çala bilirdi. Təsadüfi deyil ki, Conun əksər əsərlərində, o cümlədən, sizə təqdim etdiyim “Alma ağacı” (THE APPLE TREE, 1916) romanında musiqiylə bağlı səhnələr var. Ada görkəmli müsiqişünas kimi London səhnələrində Conun bir çox əsərlərinə musiqi yazmışdır. Con Qolsuorsi “Forsaytlar haqqında Saqa” («The Forsyte Saga») məşhur əsərini də sevimli arvadına həsr etmişdir. Adətən səhərlər yazmağa üstünlük verən Con Qolsuorsi çox məhsuldar olmuşdur: o, 20 roman, 27 pyes, 3 şeirlər toplusu, 173 novella, 5 esselər toplusu, 700-dən çox məktub, çoxlu oçerk və resenziya müəllifidir. Yazıçının “Alma ağacı” (THE APPLE TREE, 1916) romanı Azərbaycan dilində ilk dəfə çap olunur.
“Alma ağacının çiçəkləri və baharın zəri...” Evripidin“İppolit” pyesindən bir misra (Qilbert Mürreyin tərçüməsi)3 “Gümüş toy”larını qeyd etmək üçün Əşürstlə arvadı Torqveyə getdilər; onlar bir-birlərinə ilk dəfə burda rast gəlmişdilər. Maşın xırda süpürgə kolları boyunca uzanan yolla şütüyürdü. Ər-arvad evlənmələrinin iyirmi beş illiyini qeyd etməli və burda da gecələməliydi. Bu fikir bir qədər sentimentallığa meyilli olan Stella Əşürstə məxsus idi; mavi gözlü bu qadın zərif baxışlarını, alma ağacı çiçəklərinin rəngini xatırladan o təravətli dodaq boyasını, ciddi və qamətli bədən quruluşunu çoxdan itirmişdi; bir zamanlar, düz iyirmi altı il bundan qabaq onun qaməti, boyu-buxunu, görünüşü, təbəssümü Əşürstü dəli etmişdi və oğlan qıza beləcə vurulmuşdu. Qadının qırx üç yaşı vardı, lakin o, hələ cazibə qüvvəsini saxlaya bilmişdi; çəhrayı rəngə azca boyanmış işıldayan yanaqlarıyla, dərin düşüncəli boz-mavi gözləriylə hələ istəkli qadın olmaq iqtidarında idi. Maşını Stella sürürdü; döngəyə çatanda o, maşını əylədi; şosse sol tərəfə əyri-üyrü yollarla burulurdu; ətrafda meşə zolaqları boyu tökülən yarpaqlar və kolluqlar arasından adda-budda şam ağacları qaralırdı; ağaclar dərəyə, hündür təpəliklərin ayaqları altına qədər uzanırdı; təpəliklərin arxasını isə süpürgə kolları basmışdı, bundan sonra çöl-biyaban gəlirdi. Stella səhər yeməyi üçün münasib yer axtarırdı. Əşürst ömründə heç vaxt belə şeylərin qeydinə qalmazdı. İlıq aprel günəşi altında xumarlanan bu yerlərdən - qızıl yemişan kolları və yaşıl, yumşaq yarpaqlar basmış bu yerlərdən limon qoxusu gəlirdi; burdan dərənin geniş mənzərəsini, sıra ilə düzülmüş təpələri görmək olurdu. Belə yerlər Stellanın xoşuna gəlirdi; o, adətən belə romantik guşələrdə sulu boya ilə naturadan etüdlər çəkərdi. Qadın fırça-boyasını götürüb avtomobildən düşəndə dedi:.
Şillerə oxşayan, boz sallaq saqqallı, düşüncəli, irigözlü - bu boz gözlər hərdən xüsusilə ifadəli və demək olar ki, gözəl görünürdü- hündürboylu, uzun ayaqlı Əşürst nahar səbətini götürüb maşından düşdü. Bu qırx səkkiz yaşlı qaradinməz kişinin qeyri-mütənasib burnu vardı, yan-yörəsini tük-saqqal basmış dodaqları azca aralanmışdı.
Cığırla şosenin kəsişdiyi yol ayrıcındakı tində, köhnə bir hasarın o üzündə, xırda meşəciyin lap ağzında uzunluğu təxminən altı fut, eni bir fut olan təpəcik görünürdü; üstünə mamır bağlamış daşlar düzülmüşdü. Kimsə daşların üstünə itburnu və bir dəstə göy zəngçiçəyi qoymuşdu. Əşürst məzara baxdı və birdən elə bil onun qəlbinin sarı siminə toxundular; yol ayrıcında qəbir... özünə qəsd etmiş bir adamın qəbri! Ölümə məhkum edilmiş bədbəxt insanlar! Onlar necə də mövhumat əsiridirlər! Bax, burda yatan, basdırılan adam üçün bura necə də rahatdır; ətrafında yöndəmsiz və yaramaz heykəllər, üstündə həkk olunmuş boş-boş sözlər yoxdur! Sadəcə adi daş var üstündə; bir də geniş səma və burdan ötən adamların mərhəmətli duaları... Əşürst qarışıq düşüncələr içində heç bir cavab vermədən geriyə, şoseyə qayıtdı; ümumiyyətlə, onun ailəsində filosofluq edən adam olmamışdı, buna görə də belə şeylərə əlavə izahata-filana ehtiyac duymadı, içində səhər yeməyi olan səbəti alçaq daş çəpərin dibinə qoydu; arvadı üçün yerə ədyal saldı. Qadın ac olan kimi çəkdiyi eskizləriylə birgə qayıtmalıydı. Əşürst cibindən Mürreyin tərcümə etdiyi “İppolit” kitabçasını çıxartdı; “Kiprli” haqqında, onun dəhşətli intiqamı barədə oxudu, sonra gözlərini düşüncəli tərzdə səmaya zillədi. Və bu gün, onun gümüş toy günü göydə qaçan ağ buludların təmiz mavi rəngə çalması ona birdən-birə pərişanlıq gətirdi; o, heç özü də bilmədi ki, nəyin xiffətini çəkir. İnsan həyatdan doymur! Həyat nə qədər dolğun və mənalı olsa da, həmişə kişinin içində bir doymazlıq qalır; ötən günlərə qarşı hansısa təhtəlşüur bir hərislik və tamahkarlıq hiss edirsən! Ötən günü qaytarmaq, ya da tutub saxlamaq istəyirsən! Ümumiyyətlə, hər zaman yeni-yeni macəralar sevən, yeni arzu və ehtiraslarla coşub-daşan kişilər əks cins tərəfindən heç vaxt tam təmin olunmurlar; yaxud əks cinsdən tam doymurlar. Şübhəsiz, belə hisslərlə yaşamaq onlara hər zaman əziyyət verir. Görəsən belə hisslər qadınlarda baş qaldırırmı? Kim bilir? Amma bundan qaçmaq mümkün deyil! Hər halda, hansı yaxşıdır – heyvanın həyat tərzi, yoxsa sivil insan həyatı? Onun üçün gözəl bir bağda müqəddəs rahatlıq və təskinlik tapmaq yoxdu daha; bu bağda qədim yunan nəğməsi “İppolit”də deyildiyi kimi “alma ağacının çiçəkləri və baharın zəri” vardı. Həyatda gözəlliklə rəqabət apara biləcək heç nə yoxdur; əlçatan müqəddəslik və rahatlıq, xoşbəxtliyin sakit limanı yoxdur; deyin görüm, sənət əsərinin əsiri olan gözəlliklə rəqabətə girə bilən bir şey varmı? Əbədi və dəyişməz gözəllik! Onun haqqında oxuyursansa, ona baxırsansa, heç nə ilə müqayisə edilməyən heyrət və bəxtəvər məstlik yaşayırsan! Doğrudur, həyatda gözləmədiyin məstedici gözəlliyin parıltıları da olur; lakin onlar günəşin üzünü ani olaraq örtən, sonra da sürüşüb gedən buludlardan da tez yox olur; onları saxlamaq mümkün deyil; onları yüksək sənət əsərinin yaratdığı gözəllik kimi əbədi saxlamaq olmur. Onlar insanın ruhi dünyasına girmiş və onun əzəli şüurunda üzə çıxan qızıl parıltısına bənzəyən xəyalat kimi yox olur; və bu gün birdən-birə, günəşin istisi onun üz-gözünü yalayarkən yemişan kolluqlarından ququ quşlarının harayı eşidildi; təzəcə göyərən ayıdöşəyi kolluğundan və çaqqal gavalısı ağacının üstündən bal qoxulu hava dalğalandı. Hündür təpəliklərin və yuxulu dərələrin üzərindən isə ağımtıl buludlar ötürdü. Əşürstə elə gəldi ki, o, bax, bu saat təbiəti tam dərk etməyə yaxındı. Lakin ona gün kimi aydın idi ki, bu duyğu da ötəridi; qayaların arxasından boylanan və insan görəndə qeyb olan çöllər və dərələr Allahı kimi... Əşürst qəflətən yerində dirsəkləndi; bütün bu mənzərələr müstəsna dərəcədə ona tanış gəldi; uzun yol zolaqları, söykəndiyi köhnə daş hasar, dar çığır... maşınla gələndə heç bunlara fikir verməmişdi. O, öz aləmindəydi axı – başqa şeylər barədə düşünürdü – daha doğrusu, o, heç nə barədə düşünmürdü. Amma indi... indi o, bunları gördü; gördü və xatırladı: düz iyirmi altı il bundan qabaq, elə təxminən bu vaxtlar idi, o, elə bax bu yolla fermadan çıxıb getmişdi; hə, hə, yadına düşdü; o, həmin gün bu yolla Torqveyə gəldi və bir daha ora, fermaya qayıtmadı; ferma bax orda, yarım mil aralıdadır. Ürəyində qəfil bir ağrı hiss etdi; yadına həyatının həmin ötən çağları düşdü; bu, həmin anlar idi ki, o, əsl gözəlliyi və sevinci əlində tutub saxlaya bilmədi; o gözəllik və bəxtiyarlıq sovuşub naməlum bir yerə getdi. Və qəflətən Əşürstün içində vaxtsız, gözlənilmədən ölən şirin, unudulmaz dəli xöşbəxt anları barədə xatirələr oyandı. Əşürst çəmənliyə uzanıb əllərini başının altında çarpazladı; cavan gövdəciklərin arasından boylanan xırda, mavi bir tumurcuğa baxmağa başladı... 1. Dil açan xatirələr May ayının birində kollecin sonuncu kursunu bitirən Frənk Əşürst və tələbə dostu Robert Qarton piyada səyahətə çıxdı; onlar uzun yol qət etdilər, xeyli gəzib dolaşdılar və həmin gün Brentdən keçib Çaqforda çatmaq istədilər; lakin Əşürstün dizi futbol oynayanda əzilmişdi və bu da yolda onu incitməyə başladı. Gənclərin əlindəki xəritəyə görə mənzil başına çatmaq üçün hələ yeddi mil yol qət etməliydilər. Onlar yolun qırağında, meşəyə gedən çığırın başında dincəlmək üçün oturdular; adətən gənclər arasında gedən söhbətlər etdilər, dünyanın işlərindən danışmağa başladılar. Hər iki cavan arıq və boy-buxunlu idi, boyları bəlkə də altı futdan çox olardı. Əşürst ağbəniz, xəyalpərvər, dalğın bir cavan idi; Qarton dəliqanlı, coşqun, qıvrımsaç və əzələli bir oğlan idi, elə bil anadan vəhşi doğulmuşdu. Hər ikisi ədəbiyyatla maraqlanırdı. Hər ikisi papaqsız gəzirdi. Əşürstün açıq, yumşaq və dalğavari saçları alnına tökülmüşdü, elə bil kimsə onları əli ilə həmişə arxaya atırdı. Qartonun tünd, sözəbaxmayan qıvrım saçları isə hörüyə bənzəyirdi. Ətrafda ins-cins gözə dəymirdi. Qarton dedi:
Əşürst səmadakı buludları dalğın-dalğın seyr edərək cavab verdi:
Qarton düşüncəli halda qalın saçlarını qarışdırdı.
Əşürst heç nə demədi; o, xırda, mavi bir çiçək qırdı və onu səma ilə müqayisə etməyə çalışdı. Ququ quşu qalın yaşıl budaqlar arasından quqquldamağa başladı; səma, çiçəklər, quşların səsi!.. Robert lap mənasız söz danışır. Əşürst dedi:
Elə bu vaxt o, çığırla onlara sarı gələn bir qız gördü; bu qız sanki mavi göylərdən düşmüşdü; bir əlində səbət vardı; qızın qatdanmış qolunun arasından səmanın bir parçası görünürdü. Əşürst qeyri-ixtiyari, məqsədsiz-filansız bu gözəlliyə heyran oldu və dərhal düşündü: ”Necə füsunkar qızdır!”. Külək qızın ayaqlarını örtən tünd yun yubkasını və göy beretini yellədirdi. Qızın boz rəngli köynəyi nimdaş idi, ayaqqabıları cırılmışdı; xırda, kobud əlləri qızarmışdı; sinəsi möhkəm yanmışdı; əsmər sacları uzun alnına səliqəsiz tökülmüşdü; çənəsi yumruydu, üst dodaqları azca aralanmışdı, ağappağ dişlərini görmək olurdu. Bu gözəlin qara qalın kiprikləri vardı; nazik qaşları isə dümdüz burnu ilə demək olar ki, həmahəng idi. Lakin əsl möcüzə onun nəmli, məsum boz gözləriydi; qız elə bil ilk dəfə gözlərini dünyaya bu gün açmışdı. Qız Əşürstə baxdı; görünür, saçlarını dala atan bu qəribə axsayan, şlyapasız oğlan onu bir qədər təəccübləndirdi; oğlan iri gözlərini qıza zillədi; salamlaşmaq əlaməti kimi sadəcə əlini yuxarı qaldırıb dedi:
Əşürst axsaya-axsaya dinməzcə qızın dalınca yeridi, Qarton isə sual-cavabı davam etdirirdi.
Birdən Əşürst soruşdu:
Əşürst gülümsədi; o, gülümsəyəndə sifəti daha gözəl olurdu. Xırda meşəlikdən bir qədər aralıda ferma göründü; ferma enli pəncərələri və geniş həyəti olan uzun, alçaq daş binadan ibarət idi; həyətdə toyuq-cücə, donuzlar və yaşlı bir madyan da vardı. Evin dalında, çox da iri olmayan təpəliyin arxasından nadir şotland küknarları görünürdü. Təzəcə çiçəkləməyə başlayan alma ağacları ilə dolu köhnə meyvə bağı düz çay qırağına qədər gedir və oradan da istifadəsiz geniş otlaqlara doğru uzanırdı. Qara çəpgözlü balaca bir oğlan uşağı donuz otarırdı. Həyətdən qonaqları qarşılamaq üçün bir qadın çıxdı. Qız dedi: - Bu, Missis Narrakombedir, mənim xalam... Xalanın qara iti gözləri vardı və qəribə də olsa, qadının uzun boynu onu çöl ördəyinə bənzədirdi. - Biz bacınız qızıyla yolda rastlaşdıq, - deyə Əşürst qadına müraciət etdi. – O dedi ki, ola bilsin, bizə bir gecəlik yer verdiniz... Missis Narrakombe gəncləri başdan ayağa süzdü, sonra dedi:
Meqan qırağında iki həmişəyaşıl qaraçöhrə ağacı və çiçəkləyən qarağat kolları olan artırmayla evə sarı yüyürdü. Qızın yellənən göy bereti çəhrayı rəngli güllər arasında tünd yaşıl rəngə çalırdı.
Missis Narrakombe çoxbilmiş adamlar kimi başını tərpətdi. Başdakı otaq qeyri-adi dərəcədə tərtəmiz idi; kərpic döşəmə, üstü boş olan mizin ətrafında pardaxlanmış stullar, möhkəm, iri bir divan... bunlar elə parıldayırdı ki, deyirdin bəs, burda heç vaxt heç kəs olmayıb. Əşürst dərhal divanda əyləşdi, ağrıyan dizini əlləri arasına aldı. Missis Narrakombe onu diqqətlə müşahidə etməyə başladı. Əşürst sadə kimya müəlliminin yeganə oğluydu; lakin kənardan baxana elə gəlirdi ki, o, təkəbbürlü və qaradinməzdir; yəqin bu, ona görəydi ki, Əşürst adamlara az diqqət yetirirdi.
Missis Narrakombe gülümsədi və:
Qaya daşlarından düzəldilmiş nohurun dibi əntiqə qumsallıq idi. İri alma ağacı lap nohurun böyründəydi, budaqları demək olar ki, suya dəyirdi. Alma ağacı yarpaqlamışdı; çiçəkləməyinə də lap az qalmışdı; artıq ağacın üstündə çəhrayı tumurcuqlar da görünürdü. Dar nohur bir nəfərlik idi; Əşürst öz növbəsini gözləməli oldu. O, otlara, daşlara baxa-baxa dizlərini ovxaladı; hər tərəfdə çöl gülləri, çaqqal gavalısı bitmişdi. Bir qədər aralıda, çox da hündür olmayan təpəlikdə fıstıq meşəliyi görünürdü. Xəfif külək ağacların budaqlarını tərpədir, günəş şüaları otların üstünü qızıla çaldırırdı; yaz quşlarının civiltisi aləmi başına götürmüşdü. Əşürst Feokriti düşündü, Çervell çayını yadına saldı, ay haqqında, birdə məsum gözlü qız barədə düşündü; o gözlər şeh kimiydi. Frənk Əşürstün beyni düşüncələrlə dolmuşdu; və ona elə gəldi ki, artıq heç nə barədə fikirləşmir; o, sadəcə dəli və məstedici xoşbəxtliyə düçar olub... Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|