1. Ayrı-ayrı enerji məhsullarının (əmtəələrin) balanslarının tərtibinə dair Müqəddimə

Yüklə 3,21 Mb. səhifə 117/178 tarix 07.01.2022 ölçüsü 3,21 Mb. #83714

Bu səhifədəki naviqasiya:

• Törəmə məhsullar
• Törəmə neft məhsulları
• Neftin ölçü vahidləri
• şərti yanacaq vahidi kimi neft ekvivalenti
• Həcm vahidinin kütlə vahidi ilə ifadə edilməsi

İlkin neft məhsulları
Xam neft
Təbii qaz kondensatları
Digər karbohidrogenlər
Törəmə məhsullar	Aşqarlar və qarışıq komponentlər
Neft emalı müəssisələri üçün xammal	Neft emalı üçün xammal
Törəmə neft məhsulları	Neft-zavod qazı	Avtomobil dizel yanacağı
	Etan	Qızdırıcı və digər qazoyl
	Mayeləşdirilmiş neft qazı	Azkükürdlü mazut
	Nafta	Yüksəkkükürdlü mazut
	Aviasiya benzini	Uayt-spirit və sənaye-texniki məqsədlər üçün benzin
	Reaktiv mühərriklər üçün benzin	Sürtgü materialları
	Etilləşdirilməmiş benzin	Bitumlar
	Etilləşdirilmiş benzin	Bərk parafinlər
	Reaktiv mühərriklər üçün kerosin	Neft koksu
	Digər kerosinlər	Digər məhsullar

Neftin ölçü vahidləri

Maye yanacağın miqdarı kütlə və ya həcm vahidləri ilə ölçülür:

-neftin miqdarının ölçülməsi üçün istifadə olunan kütlə (çəki) vahidi metrik tondur (və ya ton);

- əksər maye və qaz şəklində olan yanacaqların ölçülməsi üçün həcm vahidi tətbiq edilir.

Mayenin həcmi litrlə, barellə və ya kub metrlə ölçülür. Maye yanacaqların miqdarları həm kütlə, həm də həcm vahidləri ilə ölçülə bildiyinə görə, bir vahiddən digərinə keçmək imkanı olmalıdır. Belə hesablamalar üçün mayenin xüsusi çəkisini və ya sıxlığını bilmək lazımdır.

Xam neftin tərkibində həm yüngül, həm də ağır karbohidrogenlərin geniş qamması olduğundan, neftin müxtəlif növlərinin xarakteristikaları da (sıxlıq daxil olmaqla) fərqli ola bilər. Analoji olaraq, müxtəlif neft məhsullarının sıxlıqları da bir-birindən fərqli olur. Sıxlığın qiyməti neft məhsullarının təsnifləşdirilməsi üçün istifadə olunur.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, enerji balansının hazırlanması (nəşri) üçün şərti yanacaq vahidi kimi neft ekvivalenti tonu istifadə edirlər. Neft ekvivalentində şərti yanacaq neftin istiliktörətmə qabiliyyətinə əsaslanır və neftin digər enerji daşıyıcıları ilə müqayisəsi üçün istifadə olunur.

Həcm vahidini kütlə vahidinə çevirmək üçün həm xam neft, həm də neft məhsullarının (qazlar daxil olmaqla, məsələn neft-zavod qazı) sıxlıq göstəricilərindən istifadə etmək tövsiyyə edilir.

Həcm vahidinin kütlə vahidi ilə ifadə edilməsi

Neft sektorunda ölçü vahidi kimi bareldən (bbl) istifadə olunur. İstehsal və ya istehlak (dövriyyələri) üçün qəbul edilmiş ümumi vahid gündəlik barel (b/g) hesab edilir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, kütlədən həcmə və əksinə keçmək üçün neftin xüsusi çəkisini və ya sıxlığını bilmək lazımdır.

Sıxlıq – vahid həcmdə olan maddə kütləsi ilə müəyyən olunur (ton/barel).

Xüsusi çəki – vahid həmcdə (və ya sıxlıqda) olan maddənin kütləsinin həmin həcmdə olan suyun kütləsinə nisbətidir. Suyun sıxlığı vahidi 1 q/sm³ hesab olunur. Məsələn, avtomobil benzininin sıxlığı kiçikdir, çünki eyni həcmdə o, çox yungüldür. Buna görə də, avtomobil benzininin xüsusi çəkisi birdən azdır. Temperaturun dəyişməsi həcmin də dəyişməsinə səbəb olduğuna görə xüsusi çəkinin qiymətləri konkret temperatura əsaslanaraq göstərilir (neft üçün, adətən, 15⁰ S). Xüsusi çəki əksər hallarda faizlə göstərilir, məsələn, xüsusi çəkinin 0,89 olan qiyməti 89 kimi yazılır.

Yüklə 3,21 Mb.

Dostları ilə paylaş: