1905 rus devriMİ İle 1908 JÖn türk devriMİ’Nİn karşilaştirmali incelemesi
Yüklə 1,45 Mb.
|
SONUÇ Bu tez çalışmasında 1905 Rus ve 1908 Jön Türk Devrimlerinin meydana gelme koşulları, Rus ve Osmanlı İmparatorluklarının 19.yüzyılda geçirdikleri modernleşme süreci çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Batı’nın gelişmiş sosyo-ekonomik ve askeri sistemi karşısında ayakta kalabilmek hedefiyle Rus ve Osmanlı İmparatorluklarında dar bir yönetici elit grubunun başlattığı sistematik modernleşme hareketleri, tam bir açmazlar ve çelişkiler yumağı olarak gelişmiştir. Bu ülkelerin yönetici elitlerinin kendi siyasal statü ve önder pozisyonlarını kaybetmeyecekleri modernleşme tarzlarını topluma dayatmış olmaları süreci daha çelişkili ve tutarsız kılmıştı.19.yüzyılda Avrupa’da gericiliğin kalesi olan Rusya,otokrat yönetim geleneklerinden hiçbir şekilde taviz vermeye yanaşmazken, toplumun aydın kesiminden gelen çoğulcu yönetim talepleri toplumun bu yönde bir gelişmeye hazır olmadığı öne sürülerek sürekli geri çevrildi. .Burjuvazinin zayıf ve iktidara bağımlı olduğu ülkede, 1890’lardaki sanayileşme atağının bir çırpıda yarattığı Rus proleteryası,1905 burjuvademokrat olarak nitelenecek devrimi,tüm toplum katmanlarını arkasına alarak grev gibi tamamen kendine özgü başkaldırı yöntemi ile vücuda getirdi. Oysa Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyo-ekonomik alandaki gelişmişlik, siyasal alandaki modernleşmenin oldukça gerisinde kalmış olmasından dolayı Batı’nın kuruımlarını adapte etmek şeklinde gelişen modernleşme süreci çerçevesinde kazanılan çağdaş vatandaşlık hakları, kitleler tarafından sahiplenilememişti. Bu durumda 19.yüzyılın son çeyreğinde saltanat süren ve bu yüzyıldaki siyasal modenleşme sürecine otokrat nitelikteki rejimiyle ket vuran II. Abdülhamit yönetiminin dize getirilmesi görevini, milli bir burjuva sınıfının olmadığı ortamda, kendileri de yönetici sınıf içinde yeralan ancak hakim düzenin aleyhlerine işlediği genç subay takımı üzerine almıştır .Aydınların yarattığı muhalif örgütü sahiplenen batılı zihniyetteki bu subaylar, onu demir yumruklarıyla iktidara taşımışlardır 1905 ve 1908 Devrimleri, mevcut otokrat yönetim sistemlerini dize getirerek Rus ve Osmanlı İmparatorluklarında anayasal monarşi sistemlerinin yapılandırılmasına yol açmaları çerçevesinde bu ülkelerin tarihsel evrimlerinde ileriye doğru atılmış dev adımlar olmuştur. Ancak burjuva sınıflarının arka planda kaldığı bu devrimlerin itici güçleri Rusya’da proletarya Osmanlı’da ise aydın ve subaylar olmuştur.. 1905 Rus Devrimi Lenin’in de işaret ettiği üzere “proletaryanın araçlarıyla kazanılan bir burjuva devrimi”ydi. Ve 1917’de aynı sınıf yarım bıraktığı işi tamamlayarak dünyanın ilk sosyalist devleti olan Sovyetler Birliğini yaratacaklardı. 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal rejiminin arkasında yatan ideoloji Jön Türk aydınlarının mirasından büyük ölçüde beslenirken 1908’de devrimi gerçekleştiren askeri unsur, yine lider pozisyonuna geçerek yeni cumhuriyete damgasını vurmuştur.
Rus Çarlığı’nda 1905 ve Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 yıllarında meydana gelen devrimler bu devletlerin mutlakçı yönetim sistemlerinin meşruti monarşiye dönüştürülmesi sonucunu doğurmuşlardır. Rusya’da 17.yüzyılın sonlarında, Osmanlı’da ise 19.yüzyılda başlatılan sistematik Batılılaşma süreci, modern toplumsal sınıfların gelişimini de beraberinde getirmiştir. Geleneksel kalmakta direnen siyasal sistemi kendi çıkarları için engel gören bu sınıflar, dar bir elit grubun çevresinde sıkışmış olan sisyasal yaşamda kendileri için de söz hakkı talep etmeleri söz konusu devrimlere yol açmıştır. Rusya’da 1890’larda girişilen hızlı sanayileşme hamlesinin bir çırpıda genişlettiği işçi sınıfı, 9 Ocak 1905 tarihinde Çar II. Nikola’nın güvenlik güçlerince yapılan işçi katliamı sonrasında siyasallaşarak, otokrasi karşıtı ayaklanmada lider konumunu almıştır. İşçilerin tüm toplumu peşinden sürüklediği ortamda gerçekleşen 1905 Devrimi çok sayıda siyasal ve kitlesel örgütlerin geçici ittifakı sayesinde gerçekleşmiştir. Osmanlı’daki 1908 Devrimi ise baştan sona İttihak ve Terakki Örgütü tarafından yönlendirilmiştir. 1876’da bürokratik bir karar olarak adapte edilen meşruti rejimi rafa kaldıran II. Abdülhamit’in otokrat eğilimli rejimine karşı aydınların önderlik ettiği İttihat ve Terakki Cemiyeti hakim düzenden memnun olmayan Batılı zihniyetteki subaylar arasında da yayılmıştır. Makedonya’da askerlerce başlatılan ayaklanmanın karşısında duramayan iktidar meşruti rejimi yeniden tesis etmek zorunda bırakılmıştır. Burjuva-demokratik olarak nitelendirilen 1905 Rus ve 1908 Jön Türk Devrimleri, Rus ve Osmanlı siyasal yaşamında yeni açılımlar sağlayarak bu imparatorlukların yıkılışının ardından kurulan yeni rejimler için hazırlayıcı safhalar olmuşlardır.
The Russian Revolution of 1905 and The Jeune Turc Revolution in the Ottoman Empire were resulted in transformation of these absolute monarchies into the constitutional ones. The sistematic Westernisation process, beginning in the end of the 17th century in the Russian Tsardom and 19th century in the Ottoman Empire, brought development of modern social classes within. These classes, which saw these political sistems resisting to remain traditional as an obstacle for their interests, raised their demand of a voice in political life which was locked in narrow bureucratic groups and created these revolutions. The working class, which was enlarged rapidly by the industrialization attack of 1890’s, became politicised after the frustration created by the worker massacre taken by the Czar’s security forces on 9 January 1905 and took the position of leadership in the anti-Czarist uprising. The 1905 Revolution, holding attention of many social classes to follow the workers, was realized by the temporary alliance of many political and mass organizations. In contrary, the Jeune Turc Revolution of 1908 was directed by a single organisation, the Commitee of Union and Progress (CUP), from its very beginning till the end. CUP, leaded by the intellectuals opposing the autocratic rule of Abdülhamit the Second who had desolved constitutional regime adopted as a bureuctaric desicion in 1876, was gradualy spreaded among the military officers unsattisified with his order. The authority couldn’t resist the uprising headed by the latter and was forced to re establish the constitutional regime. The Revolutions of 1905 and 1908, which are classified as bourgeois-democratic, provided new opennings for Russian and Ottoman political lives and became preparatory stages for the new regimes established on the ruins of these empires. KAYNAKÇA 1. ADANIR, F., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ulusal Sorun İle Sosyalizmin Oluşması ve Gelişmesi: Makedonya Örneği”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve
Yayınları, 2000 2. AHMAD, F., Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul, 1995 3. AHMAD, F., “Vanguard of a Nascent Bourgeoisie: The Social and Economic Policy of Young Turks”, Social and Economic History of Turkey, içinde, der: O. Okyar&H. İnalcık, Ankara, Meteksan Yayınları,1980 4. AHMAD, F, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Milliyetçilik ve Sosyalizm Üzerine Düşünceler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik içinde, der: M.Tuncay & E.J. Zurcher, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000 5. AKŞİN, S., “Düşünce ve Bilim Tarihi (1839-1908)”, Türkiye Tarihi, III. Cilt, içinde, der: S. Akşin, Ankara, Cem Yayınevi, 1988 6. AKŞİN, S., Türkiye’nin Yakın Tarihi, Ankara, İmaj Yayıncılık, 1996 7. AKŞİN, S., Jön Türkler ve İttihat Terakki, Ankara, İmge Kitabevi, 1998 8. ARICANLI, T., 19. Yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet, Toprak ve Emek, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım içinde, der: Ç. Keyder & F. Tabak, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998 9. ASCHER, A., The Revolution Of 1905 (Russia In Disarray), Stanford & California, Stanford University Press, 1988 10. BARKAN, Ö.L., Türkiye’de “Servaj” Var Mıydı?, Türkiye’de Toprak Meselesi
11. BARON, S.H., “Pleakhanov And The Revolution Of 1905”, Essays In Russian And Soviet History (In Honour Of Geroid Tanquary Robinson), içinde, Der: John Shelton Curtiss, New York, Columbia University Press, 1963 12. BERKES, N., Türkiye’de Çağdaşlaşma, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1973 13. BERMAN, M., Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, İstanbul, İletişim Yayınları, 1999 14. BISSONETTE, G. A. A., “Peter The Great And The Church As An Educational Institution”, Essays In Russian And Soviet History (In Honour Of Geroid Tanquary Robinson), Der John Stelthon Curtiss, New York, Colombia University Press, 1963 15. BLACK, C.E., Çağdaşlaşmanın İtici Güçleri, Ankara, İş Bankası Kültür Yayınları 16. BORATAV, K., Türkiye İktisat Tarihi, 1908-1985, İstanbul, Gerçek Yayınevi, 1988 17. CHARQUES, R., Twilight Of Imperial Russia, London, Oxford University Press, 1965
18. CHERNUKHA, V.G. & ANAN’ICH, B.V., “Russia Falls Back, Russia Catches Up: Three Generations Of Reformers”, Reform In Modern Russian History (Progress Or Cycle), Der: T. Taranovski, New York, Woodrow Wilson Center Press & Cambridge University Press, 1995 19. COQUIN, E. X., 1917 Rus Devrimi, İstanbul, İzlem Yayınları, 1966 20. DANILOV, A. A., The History of Russia, New York, Heron Press, 1996 21. DUMONT, P., Yahudi, Sosyalist ve Osmanlı Bir Örgüt: Selanik İşçi Federasyonu,
Tunçay & E. J. Zürcher, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000 22. ELDEM, V., Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994 23. EMİROĞLU, K., Anadolu’da Devrim Günleri (II. Meşrutiyet’in İlanı), Ankara, İmge Kitabevi, 1999 24. EROĞUL, C., Anatüzeye Giriş, Ankara, İmaj Yayıncılık, 1997 25. GÖÇEK, F. M., Burjuvazinin Yükselişi, İmparatorluğun.Çöküşü (Osmanlı Batılılaşması ve Toplumsal Değişme), Ankara, Ayraç Yayınevi, 1999 26. HANİOĞLU, M.Ş., Bir Siyasal Örgüt Olarak “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük”, 1889-1902, İstanbul, İletişim Yayınları 27. HOBSBAWM, E., İmparatorluk Çağı, 1875-1014, Ankara, Dost Kitabevi, 1999 28. İNALCIK, H., “The Nature Of Traditional Society In Turkey” Political
Rostow, New Jersey, Princeton University Press, 1964 29. İNALCIK, H., The Ottoman Empire (The Classical Age 1300-1600), New York, Praeger Publishers, 1975 30. İNALCIK, H., “Çiftliklerin Doğuşu”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari
31. İSLAMOĞLU, H. & KEYDER, Ç., “The Ottoman Social Formation”, The Asiatic Mode of Production , Science and Politics içinde, der: Anne M. Bailey & Joseph R. Liobena, London, Routledge and Kegan Paul, 1981 32. KANSU, A., 1908 Devrimi, İstanbul, İletişim Yayınları, 1995 33. KARAKIŞLA, Y.S., “Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu, 1839-1923”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler, 1839-1950 içinde, der: D. Quataert & E.J.Zurcher, İstanbul, İletişim Yayınları, 1998 34. KARAL, E.Z., Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995
35. KARPAT, K. H., “Mass Media in Turkey”, Political Modernization in Japan & Turkey içinde, der: Robert E. Ward&Dankwart A. Rustow, New Jersey, Princeton University Press, 1964 36. KARPAT, K. H., “The Transformation of the Ottoman State, 1789-1908”, Int.
37. KARPAT, K. H., “Structural Change, Historical Stages Of Modernization And The Role Of Social Groups In Turkish Politics”, Social Change And Politics In Turkey:
38. KARS, H. Z., 1908 Devrimi’nin Halk Dinamiği, İstanbul, Kaynak Yayınları, 1997 39. KEYDER, Ç., Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul, İletişim Yayınları, 1999 40. KOENIGSBERGER, H. G., Medieval Europe, 400-1500, London, 1991 41. LENIN, V. I., Ne Yapmalı? (Hareketimizin Canalıcı Sorunları), Ankara, Sol Yayınları, 1998 42. LIEBMAN, M., Rus İhtilali (Bolşevik Başarısının Kaynakları, Gelişmesi ve
43. MC KENZIE, K.E., “Lenin’s Revolutionary Democratic Dictatorship of the Proletariat and Peasantry”, Essays in Russian and Soviet Historiography (In
Columbia University Press, 1963 44. MARDİN, Ş., Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (I. Cilt) içinde “Batılılaşma” Maddesi, İstanbul, İletişim Yayınları 45. MARKS, K. & ENGELS, F., Komünist Parti Manifestosu, İstanbul, İnter Yayınları, 1998
46. MELOTTI, U., Marx And The Third World, Stokholm, The MacMillan Press, 1982 47. MİNASSİAN, A. T., “1876-1923 Döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalist Hareketin Doğuşunda ve Gelişmesinde Ermeni Topluluğunun Rolü”, Osmanlı
Yayınları, 2000 48. MOSSE, W.E., Economic History of Russia (1856-1914), London & New York, I.B.TAURIS, 1996 49. ORTAYLI, İ., İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları, 1999 50. ORTAYLI, İ., “19. Yüzyılda Panizlavizm ve Osmanlı Hilafeti”, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim (Makaleler I), Ankara, Turhan Kitabevi Yayınları, 2000 51. ORTAYLI, İ., Tanzimattan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (I. Cilt) içinde “Batılılaşma” maddesi, İstanbul, İletişim Yayınları 52. PAMUK, Ş., “Commodity Production for World-Markets and Relations of Pruduction In Ottoman Agriculture, 1840-1913”, The Ottoman Empire And The World Economy içinde, der: Nuri İslamoğlu-İnan, Cambridge University Press, 1987 53. POKROVSKII, M. N., “Bureaucracy In Russia”, Russia In World History (Selected Essays By M.N. Pokrovskii), Der: R. Szporluk, Michigan, The University Of Michigan Press, 1970a 54. POKROVSKII, M. N., “Tsarism And 1917 Revolution”, Russia In World History
University Of Michigan Press, 1970b 55. POKROVSKII, M. N., “Bourgeoisie In Russia”, Russia In World History (Selected
Michigan Press, 1970c 56. PRENS SABAHATTİN, Görüşlerim, Der: Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul, Buruc Yayınları, 1999 57. QUATAERT, D., “Selanik’te İşçiler, 1850-1912”, Osmanlı’dan Cumhuriyet
İletişim Yayınları, 1998 58. ROBINSON, G. T., Rural Russia Under The Old Regime (A History Of The
New York, Green & Company, 1932 59. ROGGER, H., Russia In The Age Of Modernization And Revolution (1881-1917), London & New York, Longman Inc.,1983 60. ROGGER, H., The Formation of the Russian Right, 1900-1906, California Slavic Studies, Vol III 61. ROSENBERG, A., Bolşevizm Tarihi, İstanbul, e Yayınları, 1969 62. SCHWARZ, S.M., The Russian Revolution Of 1905 (The Worker’s Movement And The Formation Of Bolshevism And Menshevism), Chicago, The University Of Chicago Press, 1969 63. SETON-WATSON, H., The Russian Empire (1801-1917), London, Oxford University Press, 1967 64. SHAW, S., History Of The Ottoman Empire and Modern Turkey (Vol I: Empire
Cambridge, London, New York, Cambridge University Press, 1978 65. SUGAR, P., “Economic and Political Modernization In Turkey”, Political
Princeton University Press, 1966 66. TEKELİ, İ & İLKİN, S., “İttihat ve Terakki Hareketinin Oluşumunda Selanik’in Toplumsal Yapısının Belirleyiciliği”, The Social and Economic History of Turkey (1071-1920) içinde, Der: O. Okyar & H. İnalcık, Ankara, Meteksan Yayınları, 1980 67. THOMSON, D., Europe Since Napoleon, New York, Alfred A. Knopf, Inc., 1982 68. TİMUR, T., Osmanlı Kimliği, İstanbul, Hil Yayınları, 1994 69. TİMUR, T., Osmanlı Toplumsal Düzeni, Ankara, İmge Kitabevi, 2001 70. TİMUR, T., Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi (I. Cilt) içinde “Batılılaşma” Maddesi, İstanbul, İletişim Yayınları 71. TİMUR, T., Tanzimatçı “Merkeziyetçilik”ten “Jakoben” Cumhuriyete, Sürüden
2000
72. TOPRAK, Z., İktisat Tarihi , Türkiye Tarihi (Osmanlı Devleti, 1600-1908), IV. Cilt, Der. Sina Akşin, Ankara, Cem Yayınevi, 1988 73. TROÇKİ, L., 1905, İstanbul, Tarih Bilinci Yayınları, 2000 74. TROTSKY, L., My Life, New York, Penguin Books, 1979 75. TUNÇAY, M., Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik, 1876-1923, der: M. Tunçay & E. J. Zürcher, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000 76. VATTER, S., “Şam’ın Militan Tekstil Dokumacıları: Ücretli Zanaatkarlar ve Osmanlı İşçi Hareketleri, 1850-1914”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler, 1839-
77. VOLINE, Rus Devrimleri, İstanbul, Babil Yayınları, 2000 78. VON LAUE, T. H., Russian Labor Between Field And Factory (1892-1903), California Slavic Studies, Vol:III, 1964 79. WALKIN, J., The Rise Of Democracy In Pre-Revolutionary Russia, New York, Frederick A. Praeger, Inc, 1962 80. WOLFE, B.D., Devrim Yapan Üç Adam, Ankara, Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, 1969 81. YALIMOV, İ., “1876-1923 Döneminde Türkiye’de Bulgar Azınlığı ve Sosyalist Hareketin Gelişmesi”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik içinde, der: M. Tuncay&E.J. Zurcher, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000 82. ZAKHAROVA, L. G., From Reform ‘From Above’ To Revolution ‘From Below’, Reform In Modern Russian History (Progress Or Cycle), Der: Theodore Taranovski, New York, Woodrow Wilson Center & Cambridge University Press, 1995 83. ZURCHER, E. J., Turkey (A Modern History), London&New York- I.B. TAURIS, 1994 TEZ ÖZETİ Atalı, Esra, 1905 Rus Devrimi İle 1908 Jön Türk Devrimi’nin Karşılaştırmalı İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Danışman; Prof. Dr. Taner Timur, 276s.
Atalı, Esra, The Comparative Analysis of The 1905 Russian Revolution and The 1908 Jeune Turc Revolution, Master’s Thesis, Advisor: Prof. Dr. Taner Timur, 276p. The Russian Revolution of 1905 and The Jeune Turc Revolution in the Ottoman Empire were resulted in transformation of these absolute monarchies into the constitutional ones. The systematic Westernisation process, beginning in the end of the 17th century in the Russian Tsardom and in the beginning of 19th century in the Ottoman Empire, brought development of modern social classes within. These classes, which saw these political systems resisting to remain traditional as an obstacle for their interests, raised their demand of a voice in political life which was locked in narrow bureucratic groups and created these revolutions. The working class, which was enlarged rapidly by the industrialization attack of 1890’s, became politicised after the frustration created by the worker massacre taken by the Czar’s security forces on 9 January 1905 and took the position of leadership in the anti-Czarist uprising. The 1905 Revolution was realized by the temporary alliance of many political and mass organizations. In contrary, the Jeune Turc Revolution of 1908 was directed by a single organisation, the Commitee of Union and Progress (CUP), from its very beginning till the end. CUP, leaded by the intellectuals opposing the autocratic rule of Abdülhamit the Second who had desolved constitutional regime adopted as a bureuctaric desicion in 1876, was gradualy spreaded among the military and civil officers unsattisified with his order. The authority couldn’t resist the uprising headed by the latter and was forced to re-establish the constitutional regime. The Revolutions of 1905 and 1908, which are classified as bourgeois-democratic, provided new opennings for Russian and Ottoman political lives and became preparatory stages for the new regimes established on the ruins of these empires. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|